خاطرات من

خاطرات من
پدیدآوران	ناهید، عبدالله (نویسنده) قاضی، احمد (محقق) محسنی، شهباز (ویرایش و تعلیقات)
ناشر	شیرازه کتاب ما
مکان نشر	تهران
سال نشر	1400
شابک	‎1ـ65ـ7489ـ622ـ978
کد کنگره	‏

خاطرات من تألیف عبدالله ناهید (افتخار)، به اهتمام احمد قاضی، ویرایش و تعلیقات شهباز محسنی؛ خاطرات اشخاصی که از نزدیک درگیر مسائل و در گود وقایع و رخدادها و شاهد حوادث بوده‌اند؛ از آن‌رو اهمیت دارد که در تاریخ‌های رسمی، بیان جزئیات شنیده‌ها و دیده‌های وقایع‌نگاران محلی معمولاً نمی‌آید؛ از آنجا که این افراد خود شاهد حوادث بوده‌اند، چنین وقایع‌نگاری‌ها به مثابۀ گزارش میدانی می‌توانند به شمار آیند و مکمل تاریخ‌های رسمی و تحقیقات کتابخانه‌ای است که از دور انجام می‌گردد؛ بنابراین حائز اهمیت است.

ساختار

کتاب در دو قسمت تدوین شده است.

گزارش کتاب

روانشاد عبدالله ناهید (زادۀ 1270 شمسی، سلیمان‌کندی سقز، درگذشتۀ 1324 شمسی، سلیمان‌کندی) افزون بر تبحر در نویسندگی، در هنر نقاشی هم سرآمد بود و تابلوهای زیبایی حاوی تصاویری از طبیعت زیبای کردستان و اطراف سقز خلق کرده است. در همۀ آثاری که از وی نامی برده شده، به توانایی و چیره‌دستی‌اش در هنر نقاشی و ذوق موسیقی‌دانی و نیز کارگزاری و سیاست‌ورزی وی اشاره شده است. او استعداد خارق‌العاده‌ای در نوشتن رمان و داستان نیز داشت و در اینگونه آثارش ذهن خلاق و تصویرگری داشته است. انتشار دو کتاب «چگونه به مریخ رفتم» که در سال 1320 در چاپخانۀ خاور در تهران منتشر شده و نیز رمانی تاریخی به نام «پهلوانان گمنام» که در سال 1319 منتشر شده، از دیگر فعالیت‌های اوست.

وی ذوق شعری نیز داشته و گرایش به تصوف نقشبندیه داشت و از منسوبان شیخ یوسف برهان بود؛ وی به تأسی از بعضی بزرگان فیض‌الله‌بیگی، مرید و منسوب طریقت نقشبندیه بود؛ از جمله عمویش مرحوم آقا مؤمن‌بیگ یکشوه از سالکان جدی بود که دست ارادت به شیخ یوسف برهان داده بود.

خاطرات اشخاصی که از نزدیک درگیر مسائل و در گود وقایع و رخدادها و شاهد حوادث بوده‌اند؛ از آن‌رو اهمیت دارد که در تاریخ‌های رسمی، بیان جزئیات شنیده‌ها و دیده‌های وقایع‌نگاران محلی معمولاً نمی‌آید؛ از آنجا که این افراد خود شاهد حوادث بوده‌اند، چنین وقایع‌نگاری‌ها به مثابۀ گزارش میدانی می‌توانند به شمار آیند و مکمل تاریخ‌های رسمی و تحقیقات کتابخانه‌ای است که از دور انجام می‌گردد؛ بنابراین حائز اهمیت است.

یکی از ویژگی‌های خاطرات عبدالله ناهید (افتخار) که برای بار نخست در سال 1362 به همت شادروان احمد قاضی منتشر شد و اکنون به کوشش جناب آقای شهباز محسنی در این مجموعه تجدید چاپ می‌شود، روایت یک دورۀ پرفرازونشیب از تاریخ گوشه‌ای از سرزمین ایران، از منظر «زندگی» است. صحبت از سرگذشت سقز در سال‌های جنگ جهانی اول است که این خطه نیز مانند بسیاری از دیگر نقاط مرزی و حتی داخلی دستخوش رفت‌وآمدهای خانمان‌برانداز لشکریان بیگانه شد و بر همین اساس همسویی از سر اجبار یا اختیار پاره‌ای از سران منتفذ و صاحب عشیرۀ محلی در طرفداری یا در مخالفت با نیروهای مزبور.

روایت عبدالله‌خان ناهید در مقام یکی از بیگ‌زاده‌های سقز از این رخدادها، در کنار ثبت و ضبط مجموعه‌ای از دقایق و جزئیات، روایت بزرگ‌زادۀ عارف‌مسلکی از حوادث گذرای روزگار نیز هست و در کنار این گزارش، یک سعی و تلاش مستمر برای کاستن از تمامی مصائب و دشواری‌هایی که در خلال حوادثی از این دست دامنگیر مردم تیره‌بخت می‌شود. عبدالله ناهید در یک دورۀ نسبتا طولانی یعنی از سال 1316 تا 1322، از دورۀ یازدهم تا سیزدهم قانون‌گذاری، نمایندۀ سقز و بانه در مجلس شورای ملی بوده است؛ اما در نوشته‌های برجای‌مانده در مورد فعالیت‌های احتمالی وی در این دوره مطلبی دیده نمی‌شود.

عبدالله‌خان ناهید بیشتر عمرش را در روزگار دشوار و پرمحنتی گذرانید و ضمن خاطرات زندگی‌اش، تحولاتی چون انقلاب مشروطۀ ایران، برافروخته شدن شعله‌های جنگ اول جهانی و تبعات آن چون حضور شوم نیروهای متخاصم و بیگانۀ روس و عثمانی در ایران و کردستان و رقابت و جنگ این دو و آوارگی و قحطی و گرسنگی و کشتار مردم بی‌دفاع و ناامنی منطقه به‌واسطۀ زدوخوردهای عشایر را گزارش می‌دهد؛ همچنین نگاهی تیزبینانه و منتقدانه نسبت به سیستم آموزش در آن هنگام و بی‌مسئولیتی مقامات و رفتار خودکامانۀ حاکمان وقت، وضع روستاها و شهرها و راه‌ها و معیشت مردم و ... دارد که ارزش مطالعه و بررسی جداگانه دارند.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات