۱۱۸٬۶۸۳
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد' به 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد'
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد' به 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد') |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| چاپ =2 | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =14032 | ||
| کتابخوان همراه نور =14032 | | کتابخوان همراه نور =14032 | ||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|رسم المصحف (ابهام‌زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر|رسم المصحف ( | |||
'''رسم المصحف''' تألیف صالح محمد عطیه از جمله آثار معاصر پیرامون تاریخ و تطورات رسم‌الخط قرآن و ارتباط آن با قرائات است. | '''رسم المصحف''' تألیف صالح محمد عطیه از جمله آثار معاصر پیرامون تاریخ و تطورات رسم‌الخط قرآن و ارتباط آن با قرائات است. | ||
| خط ۵۲: | خط ۴۸: | ||
در عهد عثمان، حکومت اسلامی توسعه یافت و مردم عرب و غیر عرب گروه‌گروه به اسلام گرویدند. همه قرآن را به قرائتی که خوانده میشد می‌خواندند و قرائات نیز متعدد و متنوع بود. مسلمانان جدید در قرائت قرآن اختلاف کردند و سبب اختلاف آن‌ها وجود این قرائات متواتر و غیرمتواتر و وجود قرآن‌هایی بود که صحابه برای خود نوشته بودند. این اختلافات به درگیری‌هایی منجر شد که در منابعی تاریخی ذکر شده و نویسنده به برخی از آن‌ها اشاره کرده است. در گردآوری قرآن در زمان عثمان، قرآنی که در زمان ابوبکر نوشته شده بود مصدر اول در گردآوری قرار گرفت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=33&viewType=pdf ر.ک: همان، ص36-33]</ref>. | در عهد عثمان، حکومت اسلامی توسعه یافت و مردم عرب و غیر عرب گروه‌گروه به اسلام گرویدند. همه قرآن را به قرائتی که خوانده میشد می‌خواندند و قرائات نیز متعدد و متنوع بود. مسلمانان جدید در قرائت قرآن اختلاف کردند و سبب اختلاف آن‌ها وجود این قرائات متواتر و غیرمتواتر و وجود قرآن‌هایی بود که صحابه برای خود نوشته بودند. این اختلافات به درگیری‌هایی منجر شد که در منابعی تاریخی ذکر شده و نویسنده به برخی از آن‌ها اشاره کرده است. در گردآوری قرآن در زمان عثمان، قرآنی که در زمان ابوبکر نوشته شده بود مصدر اول در گردآوری قرار گرفت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=33&viewType=pdf ر.ک: همان، ص36-33]</ref>. | ||
در دومین فصل کتاب، ابتدای معنای لغوی و اصطلاحی «رسم» ذکر شده است. رسم به معنای اثر و به اثر هر چیزی رسم آن و جمعش را رسوم می‌گویند. رسم استعاره گرفته شده برای دلالت بر خط مصحف که اشاره به مفاد اثر قدیم است. استفاده از معنای رسم از زمان [[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو دانی]] (444ق) در کتابش [[المقنع]] آغاز شد. [[ابن خلدون، | در دومین فصل کتاب، ابتدای معنای لغوی و اصطلاحی «رسم» ذکر شده است. رسم به معنای اثر و به اثر هر چیزی رسم آن و جمعش را رسوم می‌گویند. رسم استعاره گرفته شده برای دلالت بر خط مصحف که اشاره به مفاد اثر قدیم است. استفاده از معنای رسم از زمان [[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو دانی]] (444ق) در کتابش [[المقنع]] آغاز شد. [[ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد|ابن خلدون]] هم (متوفی 808ق) از فن رسم چنین گزارش داده است: «به فن قرائات، فن رسم هم اضافه می‌شود که عبارت از وضعیت حروف قرآن در مصحف و رسوم خطی آن است»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=45&viewType=pdf ر.ک: همان، ص45]</ref>. | ||
رسم مصحف بسیاری اوقات با انتساب به عثمان بن عفان سومین خلیفه اسلامی «رسم عثمانی» گفته می‌شود؛ چراکه گردآوری قرآن در سومین مرحله در زمان عثمان به اتمام رسید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=46&viewType=pdf ر.ک: همان، ص46]</ref>. | رسم مصحف بسیاری اوقات با انتساب به عثمان بن عفان سومین خلیفه اسلامی «رسم عثمانی» گفته می‌شود؛ چراکه گردآوری قرآن در سومین مرحله در زمان عثمان به اتمام رسید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=46&viewType=pdf ر.ک: همان، ص46]</ref>. | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۴: | ||
در ادامه این فصل به ظواهر رسم عثمانی اشاره شده است. حذف الف در موارد زیادی چون جمع مذکر یا مؤنث سالم، جمع تکسیر، اسم علم و اعداد حذف می‌شود که نویسنده به بیش از پانصد نمونه اشاره کرده است؛ مثلاً ابراهیم در 69 مورد وارد شده که به روایت حفص و قالون الف از آن حذف شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=103&viewType=pdf ر.ک: همان، ص103]</ref>. | در ادامه این فصل به ظواهر رسم عثمانی اشاره شده است. حذف الف در موارد زیادی چون جمع مذکر یا مؤنث سالم، جمع تکسیر، اسم علم و اعداد حذف می‌شود که نویسنده به بیش از پانصد نمونه اشاره کرده است؛ مثلاً ابراهیم در 69 مورد وارد شده که به روایت حفص و قالون الف از آن حذف شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=103&viewType=pdf ر.ک: همان، ص103]</ref>. | ||
در فصل سوم، موضوع قرائات و ارتباط آن با رسم مصحف بررسی شده است. قرائات ثقه به ثقه با سند صحیح از نبی(ص) نقل شده است و رسم عثمانی اثری در تعدد وجوه قرائات نداشته است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص187</ref>. در واقع رسم مصحف ارتباطی به تعدد قرائات نداشته بلکه قرائات بوده که در تعدد رسم مؤثر بوده است. دلیل این امر این است که مصاحفی که عثمان ارسال کرد مشتمل بر برخی اختلافات اندکی به سبب اختلاف قرائات بود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: تمهید، ص8]</ref>. | در فصل سوم، موضوع قرائات و ارتباط آن با رسم مصحف بررسی شده است. قرائات ثقه به ثقه با سند صحیح از نبی(ص) نقل شده است و رسم عثمانی اثری در تعدد وجوه قرائات نداشته است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=187&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص187]</ref>. در واقع رسم مصحف ارتباطی به تعدد قرائات نداشته بلکه قرائات بوده که در تعدد رسم مؤثر بوده است. دلیل این امر این است که مصاحفی که عثمان ارسال کرد مشتمل بر برخی اختلافات اندکی به سبب اختلاف قرائات بود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=8&viewType=pdf ر.ک: تمهید، ص8]</ref>. | ||
نویسنده در این فصل اختلاف قرائات مصاحف شام و عراق، مدینه و عراق، کوفه و بصره و اختصاصات مصاحف مکه را برشمرده است؛ به عنوان مثال تنها در مصاحف مکه در آیه 100 سوره توبه «تجری من تحتها الأنهار» با «من» آمده که قرائت ابن کثیر است و در باقی مصاحف «تجری تحتها الأنهار» آمده که قرائت باقی قراء است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=220&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص220]</ref>. | نویسنده در این فصل اختلاف قرائات مصاحف شام و عراق، مدینه و عراق، کوفه و بصره و اختصاصات مصاحف مکه را برشمرده است؛ به عنوان مثال تنها در مصاحف مکه در آیه 100 سوره توبه «تجری من تحتها الأنهار» با «من» آمده که قرائت ابن کثیر است و در باقی مصاحف «تجری تحتها الأنهار» آمده که قرائت باقی قراء است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=220&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص220]</ref>. | ||
در فصل چهارم ویژگی‌ها و مزایای رسم عثمانی به لحاظ نقطه و اعراب‌گذاری، تطور خط و رسم املایی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصول گذشته به این نکته اشاره شد که مصحف خالی از نقطه و اعراب نوشته میشد و همانگونه که برخی علما گفته‌اند موافق با قرائات نبود. هر کدام از حرکت و نقطه اعجام و ابهام را از کلام برطرف می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص228-227</ref>. ابوالاسود دؤلی (متوفی 67ق) اولین کسی بود که حروف را اعراب‌گذاری کرد. او تنها حرف آخر کلمه را اعراب‌گذاری کرد و خطای در قرائت تا زمان عبدالملک بن مروان (65-86ق) ادامه یافت. عبدالملک حجاج بن یوسف را امر کرد که این مشکل را برطرف کند. حجاج هم نصر بن عاصم لیثی (متوفی90ق) را مأمور این کار کرد و او به شیوه ابوالاسود جمیع حروف کلمه را اعراب‌گذاری کرد و این کار در سال 80ق انجام پذیرفت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=229&viewType=pdf ر.ک: همان، ص229]</ref>. | در فصل چهارم ویژگی‌ها و مزایای رسم عثمانی به لحاظ نقطه و اعراب‌گذاری، تطور خط و رسم املایی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصول گذشته به این نکته اشاره شد که مصحف خالی از نقطه و اعراب نوشته میشد و همانگونه که برخی علما گفته‌اند موافق با قرائات نبود. هر کدام از حرکت و نقطه اعجام و ابهام را از کلام برطرف می‌کند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=227&viewType=pdf ر.ک: همان، ص228-227]</ref>. ابوالاسود دؤلی (متوفی 67ق) اولین کسی بود که حروف را اعراب‌گذاری کرد. او تنها حرف آخر کلمه را اعراب‌گذاری کرد و خطای در قرائت تا زمان عبدالملک بن مروان (65-86ق) ادامه یافت. عبدالملک حجاج بن یوسف را امر کرد که این مشکل را برطرف کند. حجاج هم نصر بن عاصم لیثی (متوفی90ق) را مأمور این کار کرد و او به شیوه ابوالاسود جمیع حروف کلمه را اعراب‌گذاری کرد و این کار در سال 80ق انجام پذیرفت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=229&viewType=pdf ر.ک: همان، ص229]</ref>. | ||
در خاتمه اثر خلاصه مباحث کتاب در پنج صفحه ارائه شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=241&viewType=pdf ر.ک: همان، ص245-241]</ref>. | در خاتمه اثر خلاصه مباحث کتاب در پنج صفحه ارائه شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/14032/%D8%B1%D8%B3%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%AD%D9%81?pageNumber=241&viewType=pdf ر.ک: همان، ص245-241]</ref>. | ||
| خط ۷۰: | خط ۶۶: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||