بررسی تاریخی قصص قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'قصص القرآن (ابهام زدایی)' به 'قصص القرآن (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
[[مهران، محمد بیومی]] (نویسنده) | [[مهران، محمد بیومی]] (نویسنده) | ||
[[راستگو، محمد]] (مترجم) | [[راستگو، سید محمد]] (مترجم) | ||
[[انصاری، مسعود]] (مترجم) | [[انصاری، مسعود]] (مترجم) | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
پیامبران در قرآن | پیامبران در قرآن | ||
قرآن - | قرآن - قصه‌ها - نقد و تفسیر | ||
قرآن - وقایع تاریخی | قرآن - وقایع تاریخی | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| شابک =964-445-509-6 | | شابک =964-445-509-6 | ||
| تعداد جلد =4 | | تعداد جلد =4 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =02950 | ||
| کتابخوان همراه نور =02950 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۷: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|قصص القرآن (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''بررسی تاریخی قصص قرآن''' بررسى | '''بررسی تاریخی قصص قرآن'''، تألیف [[مهران، محمد بیومی|محمد بیومی مهران]] و ترجمه سید محمد راستگو و مسعود انصاری، به بررسى رویدادهاى تاریخى در قرآن کریم می‌پردازد. | ||
بى‌شک یکى از بهترین این آثار، کتاب «دراسات تاریخیة من القرآن الکریم» نوشته دکتر [[مهران، محمد بیومی|محمّد بیّومى مهران]] استاد دانشگاه اسکندریه است. نویسنده رویدادهاى تاریخى قرآن را از دیدى جغرافیایى بخش‌بندى کرده و رویدادهاى هر منطقۀ جغرافیایى را در جلدى جدا آورده است. | |||
رویدادهاى جزیرة العرب را در نخستین جلد، رویدادهاى مصر را در دومین جلد، رویدادهاى شام را در جلد سوم و ویدادهاى عراق را در جلد چهارم و بررسى زندگى و تاریخ پیامبر اسلام صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌و‌سلم را به جلد پنجم وانهاده است. | |||
جلد | |||
مؤلف معتقد است چشم‌پوشى و یا غفلت پژوهشگران تاریخ کهن از منبع عظیمى چون قرآن کریم پژوهشهاى آنها را دچار زیانى سنگین نموده و از استوارترین و درست‌ترین مآخذ بى‌بهره نموده است و در شگفت است از اینکه تاریخ‌نگاران امروزى-چه غربى و شرقى و چه مسلمان و نامسلمان-همه تورات را به عنوان تنها مأخذ اساسى و استوار براى پژوهش دوره‌هایى از تاریخ کهن خاور نزدیک قلمداد مى‌کنند با اینکه همه به استوار نبودن سند تورات باور دارند، در حالیکه قرآن، کتاب آسمانى بزرگى که همه اندیشه‌وران جهان، چه مسلمان و چه نامسلمان، بر استوارى سند و درستى متن آن اجماع دارند، در اختیار آنان قرار دارد. | |||
جلد | به گفتۀ نویسنده قرآن کریم در قصه‌هاى خود، آگاهى‌هاى مهم و دست اولى دربارۀ تاریخ پیش از اسلام و سرگذشت حکومتهاى آن روزگاران، در اختیار ما مى‌نهد، آگاهى‌هایى که کشفیان جدید آنها را تأیید مى‌کند.دربارۀ سرزمین‌هاى عرب نیز در قرآن آیاتى موجود است که از سرزمین سبا در جنوب شبه‌جزیرۀ عربستان پیش از اسلام سخن مى‌گوید.افزون بر این در میان کتاب‌هاى مقدس که امروزه رایج‌اند، قرآن تنها کتابى است که دربارۀ پاره‌اى از ملّتهاى از میان رفتۀ عرب مانند:قوم عاد و قوم ثمود سخن گفته است. | ||
جلد اول این مجموعه تنها از رویدادهایى سخن مى‌گوید که در قرآن از آنها یاد شده و دیار عرب نخستین صحنه و منطقۀ رخداد آنها بوده است.از این جاست که این بخش دربارۀ حضرت ابراهیم علیه‌السلام و کعبه سخن مى‌گوید و سپس دربارۀ قوم هود، قوم ثمود و قوم شعیب و نیز دربارۀ رویدادهایى که در تاریخ عرب پیش از اسلام بازتابى گسترده داشته است، رویدادهایى چون سیل عرم، داستان اصحاب اخدود و اصحاب فیل، به بحث مى‌نشیند. | |||
در جلد | از آنجا که مؤلف این پژوهش را نخست بر قرآن کریم-به عنوان منبع اساسى و اصلى-بنیاد نهاده و سپس بر احادیث پیامبر(ص) و تفسیرهاى قرآن، ناگزیر در آغاز جلد نخست 3 فصل جداگانه را به بررسى و معرفى این 3 منبع اساسى:قرآن، حدیث و تفسیر ویژه ساخته است.در فصل اول به تاریخچۀ تدوین قرآن کریم پرداخته و قرآن را به عنوان درست‌ترین و راست‌ترین مأخذ تاریخى معرفى مى‌کند.نویسنده با باز نمایاندن دوگانگى‌ها و ناسازى‌هاى موجود بین داستانهاى قرآنى و آنچه درآن‌باره در تورات و انجیل آمده به ردّ سخن کسانى پرداخته که معتقدند داستانهاى | ||
قرآن از تورات و انجیل گرفته شده است. | |||
در جلد دوم این مجموعه ابتدا دربارۀ پیامبرى و پیامبران و واژه نبى و نبوت و نیز تفاوت نبى با رسول و همچنین نبوت زنان و وظایف انبیاء و هدف یگانۀ ایشان مطالبى بیان شده است و سپس پژوهشى گسترده دربارۀ دو پیامبر الهى یعنى یوسف و موسى علیهما‌السلام و نیز تاریخ بنى اسرائیل و مصر صورت گرفته است. | |||
جلد سوم این مجموعه به بررسى تاریخ پیامبرى و پیامبران در سرزمین شام پرداخته بنابراین از پیامبران بزرگوارى چون داوود، سلیمان، ایوب، الیاس، الیسع، زکریا و یحیى سخن به میان آمده و سپس با یادى از سیرۀ مسیح علیه‌السلام این جلد به پایان رسیده است. | |||
در جلد چهارم این مجموعه به آن دسته از رخدادهاى تاریخى پرداخته شده است که در سرزمین عراق رخ داده و قرآن کریم از آنها یاد کرده است.در فصل نخست این جلد از سیرۀ حضرت نوح علیه‌السلام و داستان مشهور توفان سخن به میان آمده و در فصل دوم احوال حضرت ابراهیم علیه‌السلام در عراق مورد بررسى قرار گرفته و در پایان، در فصل سوم، به بررسى سیرۀ حضرت یونس‌علیه‌السلام که پیامبر مردم نینوا-از نواحى موصل در عراق-بوده است پرداخته شده است. | |||
== | ==انگیزۀ تألیف== | ||
مغفول ماندن قرآن کریم، به عنوان استوارترین و درست‌ترین سند و منبع تاریخى، از دید پژوهشگران تاریخ کهن مؤلف را برآن داشته است که با رویکردى تاریخى به قصه‌هاى قرآنى تاریخ کهن را مورد پژوهش قرار دهد و حقایقى تازه دراین‌باره را در اختیار حقیقت‌جویان قرار دهد. | |||
==ویژگى== | |||
یکى از ویژگى‌هاى مهم این اثر سنجش و مقایسه‌هایى است که میان داستانهاى قرآن و آنچه دربارۀ آنها در تورات و انجیل آمده انجام شده است و دوگانگى و ناسازى‌هاى آنها را باز نموده است و از این راه آشکار کرده است که سخن آنان که گفته‌اند داستانهاى قرآن از تورات و انجیل گرفته شده بسیار بى‌پایه است و به هیچ‌روى نمى‌تواند درست باشد. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
جلد اول:شامل مقدمه مترجم، | جلد اول:شامل مقدمه مترجم، پیشگفتار و یازده بخش ذیل مى‌باشد: | ||
بخش نخست:قرآن کریم.بخش دوم:حدیث.بخش سوم: تفسیر، بخش چهارم:ابراهیم خلیل(ع) بخش پنجم:کعبه.بخش ششم:عادیان.بخش هفتم:ثمودیان.بخش هشتم: مدیانیان- مدینیان.بخش نهم:سیل عرم.بخش دهم:داستان اصحاب اخدود.و بخش یازدهم:داستان اصحاب فیل.در پایان هم فهرستى از منابع عربى، فرنگى و منابع فرنگى با نشانه‌هاى اختصارى اضافه شده است. | |||
جلد دوم:شامل پیشگفتار نویسنده و سه کتاب که کتاب سوم خود مشتمل بر ابوابى و هرباب دربر گیرنده بخشهاى متعدد است مى‌باشد. | |||
کتاب نخست:بررسى‌هاى مقدماتى بخش نخست:پیامبرى و پیامبران. | |||
کتاب دوم:یوسفعلیه‌السلام.که داراى بخشهاى ذیل مى‌باشد: بخش نخست:یوسف پیش پیش از دورۀ وزارت.بخش دوم:یوسف و عزیرى مصر.بخش سوم:داستان یوسف در آیات قرآن و روایات و تورات. | |||
کتاب سوم: موسی علیه‌السلام که مشتمل بر پنج باب مى‌باشد. | |||
باب اول:از تولد تا بعثت، که بخشهاى ذیل را دربر مى‌گیرد: | |||
بخش نخست:بنى اسرائیل در مصر.بخش دوم: موسى از ولادت تا بعثت.بخش سوم: | |||
پیامبرى موسى. | |||
باب دوم:خروج بنى اسرائیل از مصر.داراى بخشهاى ذیل مى‌باشد: | |||
بخش نخست:زمینه‌ها، زمان و مکان خروج.بخش دوم: معجزۀ شکافته شدن دریا | |||
بخش سوم: فرعون عصر موسى. | بخش سوم: فرعون عصر موسى. | ||
باب سوم: موسى و بنى | |||
بخش نخست:بنى | باب سوم: موسى و بنى اسرائیل، از شکافتن دریا تا مرگ موسى(ع)، داراى بخشهاى زیر است: | ||
باب چهارم:بررسى‌هایى دربارۀ | |||
بخش نخست: موسى | بخش نخست:بنى اسرائیل در سینا.بخش دوم:بنى اسرائیل در بیابان. | ||
بخش سوم: مرگ موسى(ع) و بخش چهارم: | |||
باب پنجم:داستان موسى، در | باب چهارم:بررسى‌هایى دربارۀ سیرۀ موسی علیه‌السلام، داراى چهار بخش مى‌باشد: | ||
بخش نخست: موسى اسرائیلى است یا مصرى؟بخش دوم:وجود تاریخى موسى(ع) | |||
بخش سوم: مرگ موسى(ع) و بخش چهارم:جایگاه موسى در تاریخ یهود. | |||
باب پنجم:داستان موسى، در میان روایات تورات و آیات قرآن، که داراى یک بخش با عنوان: | |||
داستان موسى در قرآن و تورات مى‌باشد. | داستان موسى در قرآن و تورات مى‌باشد. | ||
جلد سوم علاوه بر | جلد سوم علاوه بر پیشگفتار نویسنده مشتمل بر کتاب چهارم تا ششم مى‌باشد. | ||
کتاب چهارم:داود و سلیمان، دو باب را با بخش‌هایى چند در بر مى‌گیرد. | |||
باب اول:سیرت داوود علیه‌السلام | |||
بخش نخست:بنى اسرائیل میان حضرت موسى و داوود(ع).بخش دوم:حضرت داوود(رسول-نبى).بخش سوم:داوود پادشاه بنى اسرائیل.بخش چهارم:داوود در آیات قرآن و روایات تورات. | |||
باب دوم:سیرت سلیمان | |||
بخش نخست:سلیمان (رسول-نبى).بخش دوم:بناى مسجد الاقصى.بخش سوم:سلیمان و ملکه سبا.بخش چهارم:سلیمان پادشاه بنى اسرائیل. | |||
کتاب پنجم:پیامبران از ایوب تا یحیى(ع) شامل سه بخش ذیل مى‌باشد: | |||
بخش نخست: ایوب.بخش دوم:الیاس و الیسع(ع) و بخش سوم:زکریا و یحیى(ع). | |||
کتاب ششم: مسیح، عیسى بن مریم، رسول خدا، شامل چهار بخش ذیل است: | |||
بخش نخست: | |||
بخش نخست: مریم مادر مسیح(ع).بخش دوم: مولد مسیح(ع).بخش سوم:نبوت و معجزات حضرت مسیح(ع).و بخش چهارم:ادعاى ربوبیت و تصلیب مسیح(ع). | |||
باب اول: | جلد چهارم شامل پیشگفتار نویسنده و سه باب مى‌باشد: | ||
بخش نخست:دعوت نوح(ع).بخش دوم:قصه توفان در الواح و آثار | |||
بخش سوم:قصۀ توفان در قرآن | باب اول:سیرۀ نوح(ع)، داراى بخشهاى ذیل است: | ||
باب دوم: | |||
بخش نخست: | بخش نخست:دعوت نوح(ع).بخش دوم:قصه توفان در الواح و آثار کهن و تورات. | ||
بخش سوم:قصۀ توفان در قرآن کریم. | |||
باب دوم:سیرۀ ابراهیم خلیل(ع) در عراق.بخشهاى ذیل را شامل است: | |||
بخش نخست:خدایان قوم ابراهیم.بخش دوم:دعوت ابراهیم(ع).بخش سوم:ابراهیم | |||
و آن پادشاه.و بخش چهارم:راز زندگى و مرگ. | و آن پادشاه.و بخش چهارم:راز زندگى و مرگ. | ||
باب سوم: | باب سوم:سیرۀ یونس(ع)، که به 1-قصۀ یونس 2-سفر یونان (یونس(ع)) پرداخته است. | ||
در | |||
در پایان این جلد منابع عربى و فرنگى و فهرستى از تألیفات دکتر بیّومى مهران فراهم آمده است. | |||
==نسخه‌شناسى== | ==نسخه‌شناسى== | ||
نسخه‌اى که در برنامه مورد استفاده قرار گرفته است فقط چهار جلد اوّل این مجموعه را دربر مى‌گیرد.جلد اول و دوم توسط سید محمد راستگو و جلد سوم و چهارم آن توسط مسعود انصارى به فارسی ترجمه شده است.ترجمۀ فارسی این مجلدات در قطع وزیرى و با جلد شومیز به تفصیل ذیل از سوى شرکت انتشارات علمى و فرهنگى براى اولین بار | |||
نسخه‌اى | در بهار 1383 شمسى به چاپ رسیده است: | ||
در بهار 1383 شمسى به چاپ | |||
جلد اول در 364 صفحه، جلد دوم در 424 صفحه، جلد سوم در 322 صفحه و جلد چهارم در 200 صفحه. | جلد اول در 364 صفحه، جلد دوم در 424 صفحه، جلد سوم در 322 صفحه و جلد چهارم در 200 صفحه. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
پیشگفتار مترجم و نویسنده و متن کتاب | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۲۹
| بررسی تاریخی قصص قرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مهران، محمد بیومی (نویسنده)
راستگو، سید محمد (مترجم) انصاری، مسعود (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | دراسات تاریخیه من القرآن الکریم. فارسی دراسات تاریخیه من القرآن الکریم |
| ناشر | شرکت انتشارات علمی و فرهنگی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-445-509-6 |
| موضوع | پیامبران
پیامبران در قرآن قرآن - قصه‌ها - نقد و تفسیر قرآن - وقایع تاریخی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | BP 88/9 /م9 د4041 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
بررسی تاریخی قصص قرآن، تألیف محمد بیومی مهران و ترجمه سید محمد راستگو و مسعود انصاری، به بررسى رویدادهاى تاریخى در قرآن کریم می‌پردازد.
بى‌شک یکى از بهترین این آثار، کتاب «دراسات تاریخیة من القرآن الکریم» نوشته دکتر محمّد بیّومى مهران استاد دانشگاه اسکندریه است. نویسنده رویدادهاى تاریخى قرآن را از دیدى جغرافیایى بخش‌بندى کرده و رویدادهاى هر منطقۀ جغرافیایى را در جلدى جدا آورده است.
رویدادهاى جزیرة العرب را در نخستین جلد، رویدادهاى مصر را در دومین جلد، رویدادهاى شام را در جلد سوم و ویدادهاى عراق را در جلد چهارم و بررسى زندگى و تاریخ پیامبر اسلام صلى‌اللّه‌علیه‌وآله‌و‌سلم را به جلد پنجم وانهاده است.
مؤلف معتقد است چشم‌پوشى و یا غفلت پژوهشگران تاریخ کهن از منبع عظیمى چون قرآن کریم پژوهشهاى آنها را دچار زیانى سنگین نموده و از استوارترین و درست‌ترین مآخذ بى‌بهره نموده است و در شگفت است از اینکه تاریخ‌نگاران امروزى-چه غربى و شرقى و چه مسلمان و نامسلمان-همه تورات را به عنوان تنها مأخذ اساسى و استوار براى پژوهش دوره‌هایى از تاریخ کهن خاور نزدیک قلمداد مى‌کنند با اینکه همه به استوار نبودن سند تورات باور دارند، در حالیکه قرآن، کتاب آسمانى بزرگى که همه اندیشه‌وران جهان، چه مسلمان و چه نامسلمان، بر استوارى سند و درستى متن آن اجماع دارند، در اختیار آنان قرار دارد.
به گفتۀ نویسنده قرآن کریم در قصه‌هاى خود، آگاهى‌هاى مهم و دست اولى دربارۀ تاریخ پیش از اسلام و سرگذشت حکومتهاى آن روزگاران، در اختیار ما مى‌نهد، آگاهى‌هایى که کشفیان جدید آنها را تأیید مى‌کند.دربارۀ سرزمین‌هاى عرب نیز در قرآن آیاتى موجود است که از سرزمین سبا در جنوب شبه‌جزیرۀ عربستان پیش از اسلام سخن مى‌گوید.افزون بر این در میان کتاب‌هاى مقدس که امروزه رایج‌اند، قرآن تنها کتابى است که دربارۀ پاره‌اى از ملّتهاى از میان رفتۀ عرب مانند:قوم عاد و قوم ثمود سخن گفته است. جلد اول این مجموعه تنها از رویدادهایى سخن مى‌گوید که در قرآن از آنها یاد شده و دیار عرب نخستین صحنه و منطقۀ رخداد آنها بوده است.از این جاست که این بخش دربارۀ حضرت ابراهیم علیه‌السلام و کعبه سخن مى‌گوید و سپس دربارۀ قوم هود، قوم ثمود و قوم شعیب و نیز دربارۀ رویدادهایى که در تاریخ عرب پیش از اسلام بازتابى گسترده داشته است، رویدادهایى چون سیل عرم، داستان اصحاب اخدود و اصحاب فیل، به بحث مى‌نشیند.
از آنجا که مؤلف این پژوهش را نخست بر قرآن کریم-به عنوان منبع اساسى و اصلى-بنیاد نهاده و سپس بر احادیث پیامبر(ص) و تفسیرهاى قرآن، ناگزیر در آغاز جلد نخست 3 فصل جداگانه را به بررسى و معرفى این 3 منبع اساسى:قرآن، حدیث و تفسیر ویژه ساخته است.در فصل اول به تاریخچۀ تدوین قرآن کریم پرداخته و قرآن را به عنوان درست‌ترین و راست‌ترین مأخذ تاریخى معرفى مى‌کند.نویسنده با باز نمایاندن دوگانگى‌ها و ناسازى‌هاى موجود بین داستانهاى قرآنى و آنچه درآن‌باره در تورات و انجیل آمده به ردّ سخن کسانى پرداخته که معتقدند داستانهاى قرآن از تورات و انجیل گرفته شده است.
در جلد دوم این مجموعه ابتدا دربارۀ پیامبرى و پیامبران و واژه نبى و نبوت و نیز تفاوت نبى با رسول و همچنین نبوت زنان و وظایف انبیاء و هدف یگانۀ ایشان مطالبى بیان شده است و سپس پژوهشى گسترده دربارۀ دو پیامبر الهى یعنى یوسف و موسى علیهما‌السلام و نیز تاریخ بنى اسرائیل و مصر صورت گرفته است.
جلد سوم این مجموعه به بررسى تاریخ پیامبرى و پیامبران در سرزمین شام پرداخته بنابراین از پیامبران بزرگوارى چون داوود، سلیمان، ایوب، الیاس، الیسع، زکریا و یحیى سخن به میان آمده و سپس با یادى از سیرۀ مسیح علیه‌السلام این جلد به پایان رسیده است.
در جلد چهارم این مجموعه به آن دسته از رخدادهاى تاریخى پرداخته شده است که در سرزمین عراق رخ داده و قرآن کریم از آنها یاد کرده است.در فصل نخست این جلد از سیرۀ حضرت نوح علیه‌السلام و داستان مشهور توفان سخن به میان آمده و در فصل دوم احوال حضرت ابراهیم علیه‌السلام در عراق مورد بررسى قرار گرفته و در پایان، در فصل سوم، به بررسى سیرۀ حضرت یونس‌علیه‌السلام که پیامبر مردم نینوا-از نواحى موصل در عراق-بوده است پرداخته شده است.
انگیزۀ تألیف
مغفول ماندن قرآن کریم، به عنوان استوارترین و درست‌ترین سند و منبع تاریخى، از دید پژوهشگران تاریخ کهن مؤلف را برآن داشته است که با رویکردى تاریخى به قصه‌هاى قرآنى تاریخ کهن را مورد پژوهش قرار دهد و حقایقى تازه دراین‌باره را در اختیار حقیقت‌جویان قرار دهد.
ویژگى
یکى از ویژگى‌هاى مهم این اثر سنجش و مقایسه‌هایى است که میان داستانهاى قرآن و آنچه دربارۀ آنها در تورات و انجیل آمده انجام شده است و دوگانگى و ناسازى‌هاى آنها را باز نموده است و از این راه آشکار کرده است که سخن آنان که گفته‌اند داستانهاى قرآن از تورات و انجیل گرفته شده بسیار بى‌پایه است و به هیچ‌روى نمى‌تواند درست باشد.
ساختار
جلد اول:شامل مقدمه مترجم، پیشگفتار و یازده بخش ذیل مى‌باشد:
بخش نخست:قرآن کریم.بخش دوم:حدیث.بخش سوم: تفسیر، بخش چهارم:ابراهیم خلیل(ع) بخش پنجم:کعبه.بخش ششم:عادیان.بخش هفتم:ثمودیان.بخش هشتم: مدیانیان- مدینیان.بخش نهم:سیل عرم.بخش دهم:داستان اصحاب اخدود.و بخش یازدهم:داستان اصحاب فیل.در پایان هم فهرستى از منابع عربى، فرنگى و منابع فرنگى با نشانه‌هاى اختصارى اضافه شده است.
جلد دوم:شامل پیشگفتار نویسنده و سه کتاب که کتاب سوم خود مشتمل بر ابوابى و هرباب دربر گیرنده بخشهاى متعدد است مى‌باشد.
کتاب نخست:بررسى‌هاى مقدماتى بخش نخست:پیامبرى و پیامبران.
کتاب دوم:یوسفعلیه‌السلام.که داراى بخشهاى ذیل مى‌باشد: بخش نخست:یوسف پیش پیش از دورۀ وزارت.بخش دوم:یوسف و عزیرى مصر.بخش سوم:داستان یوسف در آیات قرآن و روایات و تورات.
کتاب سوم: موسی علیه‌السلام که مشتمل بر پنج باب مى‌باشد.
باب اول:از تولد تا بعثت، که بخشهاى ذیل را دربر مى‌گیرد: بخش نخست:بنى اسرائیل در مصر.بخش دوم: موسى از ولادت تا بعثت.بخش سوم: پیامبرى موسى.
باب دوم:خروج بنى اسرائیل از مصر.داراى بخشهاى ذیل مى‌باشد: بخش نخست:زمینه‌ها، زمان و مکان خروج.بخش دوم: معجزۀ شکافته شدن دریا
بخش سوم: فرعون عصر موسى.
باب سوم: موسى و بنى اسرائیل، از شکافتن دریا تا مرگ موسى(ع)، داراى بخشهاى زیر است:
بخش نخست:بنى اسرائیل در سینا.بخش دوم:بنى اسرائیل در بیابان.
باب چهارم:بررسى‌هایى دربارۀ سیرۀ موسی علیه‌السلام، داراى چهار بخش مى‌باشد:
بخش نخست: موسى اسرائیلى است یا مصرى؟بخش دوم:وجود تاریخى موسى(ع)
بخش سوم: مرگ موسى(ع) و بخش چهارم:جایگاه موسى در تاریخ یهود.
باب پنجم:داستان موسى، در میان روایات تورات و آیات قرآن، که داراى یک بخش با عنوان: داستان موسى در قرآن و تورات مى‌باشد.
جلد سوم علاوه بر پیشگفتار نویسنده مشتمل بر کتاب چهارم تا ششم مى‌باشد.
کتاب چهارم:داود و سلیمان، دو باب را با بخش‌هایى چند در بر مى‌گیرد.
باب اول:سیرت داوود علیه‌السلام بخش نخست:بنى اسرائیل میان حضرت موسى و داوود(ع).بخش دوم:حضرت داوود(رسول-نبى).بخش سوم:داوود پادشاه بنى اسرائیل.بخش چهارم:داوود در آیات قرآن و روایات تورات.
باب دوم:سیرت سلیمان بخش نخست:سلیمان (رسول-نبى).بخش دوم:بناى مسجد الاقصى.بخش سوم:سلیمان و ملکه سبا.بخش چهارم:سلیمان پادشاه بنى اسرائیل.
کتاب پنجم:پیامبران از ایوب تا یحیى(ع) شامل سه بخش ذیل مى‌باشد: بخش نخست: ایوب.بخش دوم:الیاس و الیسع(ع) و بخش سوم:زکریا و یحیى(ع). کتاب ششم: مسیح، عیسى بن مریم، رسول خدا، شامل چهار بخش ذیل است:
بخش نخست: مریم مادر مسیح(ع).بخش دوم: مولد مسیح(ع).بخش سوم:نبوت و معجزات حضرت مسیح(ع).و بخش چهارم:ادعاى ربوبیت و تصلیب مسیح(ع).
جلد چهارم شامل پیشگفتار نویسنده و سه باب مى‌باشد:
باب اول:سیرۀ نوح(ع)، داراى بخشهاى ذیل است:
بخش نخست:دعوت نوح(ع).بخش دوم:قصه توفان در الواح و آثار کهن و تورات. بخش سوم:قصۀ توفان در قرآن کریم. باب دوم:سیرۀ ابراهیم خلیل(ع) در عراق.بخشهاى ذیل را شامل است: بخش نخست:خدایان قوم ابراهیم.بخش دوم:دعوت ابراهیم(ع).بخش سوم:ابراهیم و آن پادشاه.و بخش چهارم:راز زندگى و مرگ. باب سوم:سیرۀ یونس(ع)، که به 1-قصۀ یونس 2-سفر یونان (یونس(ع)) پرداخته است.
در پایان این جلد منابع عربى و فرنگى و فهرستى از تألیفات دکتر بیّومى مهران فراهم آمده است.
نسخه‌شناسى
نسخه‌اى که در برنامه مورد استفاده قرار گرفته است فقط چهار جلد اوّل این مجموعه را دربر مى‌گیرد.جلد اول و دوم توسط سید محمد راستگو و جلد سوم و چهارم آن توسط مسعود انصارى به فارسی ترجمه شده است.ترجمۀ فارسی این مجلدات در قطع وزیرى و با جلد شومیز به تفصیل ذیل از سوى شرکت انتشارات علمى و فرهنگى براى اولین بار در بهار 1383 شمسى به چاپ رسیده است: جلد اول در 364 صفحه، جلد دوم در 424 صفحه، جلد سوم در 322 صفحه و جلد چهارم در 200 صفحه.
منابع مقاله
پیشگفتار مترجم و نویسنده و متن کتاب