الهجاء الكاريكاتوري عند أعلام الشعراء العباسيين: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =23443

کتاب، دارای مقدمه، محتوای مطالب در هفت فصل و خاتمه است. نویسنده، از 197 اثر مکتوب و 7 سایت اینترنتی در نگارش این اثر بهره برده است. او منابع کتاب را در سه بخش مجزای منابع عربی، انگلیسی و پایگاه‌های اینترنتی ذکر کرده است. از جمله منابع عربی پس از قرآن کریم، تاريخ الشعر العربي عفت اباظه، المثل السائر [[ابن اثیر، نصرالله بن محمد|ابن اثیر]]، [[شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)|شرح نهج‌البلاغة ابن ابی الحدید]]، [[خزانة الأدب و غاية الأرب]] [[ابن حجه، تقی‌الدین بن علی|ابن حجت حموی]]، [[العقد الفريد]] [[ابن عبدربه، احمد بن محمد|ابن عبدربه]]، [[السيرة النبوية]] [[ابن هشام، عبدالملک بن هشام|ابن هشام]]، ديوان امرؤالقيس، دراسات في الأدب العربي العصر العباسي محمد زغلول سلام، سيكولوجية الفكاهة و الضحك ابراهیم زکریا و... است.<ref>ر.ک: منابع و مآخذ، ص427-443</ref>

نویسنده در تقدیریه، از اساتید دانشگاه اصفهان به‌ویژه دکتر عبدالغنی ایروانی زاده و دکتر نصرالله شاملی و دکتر سید فضل‌الله میرقادری و تمامی کسانی که یار و یاورش در نوشتن این اثر بوده‌اند تشکر کرده است.<ref>ر.ک: تقدیریه کتاب، ص7</ref> او، کتاب را به پدر و مادر، اساتید، همسر و فرزندان و دوستانش هدیه کرده است.<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص8</ref>

نویسنده پس از بیان اهمیت شعر و بیان شعر هجائی و اغراض و انواع هجو (احتقار، استهزاء، تصریح، تعریض، گفتار زشت، تمسخر و...) به بیان موضوع بحث می‌پردازد.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، ص15</ref> باوجود اضطرابات سیاسی و محدودیت‌های اجتماعی در دوران عباسیان، شئون فرهنگی آنان رو به توسعه و پیشرفت نهاد؛ زیرا اعراب با دیگر ملل و فرهنگ‌ها به تعامل پرداختند. علاوه بر این امر، حاکمان نیز مترجمان و ادیبان و شاعران را بر علم و ادب تشویق می‌کردند. به خاطر چنین امری، شعر و نثر ادبی در این دوره رو به توسعه نهاد و طبعاً شعر هجوی هم به موقعیتی طلایی دست پیدا کرد و قالب‌های جدیدی یافت. از جمله شاعران مطرح هجائی این دوران، بشار بن برد (95- 167 یا 168ق) و ابونواس (133-196ق) و دعبل بن علی خزاعی (148-245ق) و ابن رومی (متوفای 284 یا 286ق) و متنبی (303-354ق) هستند. این شاعران به حدی در شوخ‌طبعی شعر هجائی ظریف بودند که توانایی درآوردنِ خنده و گریه مخاطب را درآن‌واحد داشتند و تصویرسازی آنان در شعر به حدی دقیق است که به کاریکاتوریست‌ها نزدیک شده و شباهت یافته‌اند. البته شعر هجائی در پیش از دوران عباسی نیز وجود داشته است اما در زمان عباسیان، روح تازه‌ای در آن دمیده شد. تصویرسازی آنان در شعر آن روز، کم‌اهمیت‌تر از تصویرهای کاریکاتوری نیست که امروز در کتاب‌ها و مجلات شاهد آن هستیم. این نوشته تلاش دارد که به‌نوعی از هجاء در دوران عباسی بپردازد که شایستگی آن به نام‌گذاری به هجاء کاریکاتوری، بیش از دیگر نام‌گذاری‌ها است.<ref>ر.ک: همان، ص15-17</ref> بااینکه مساحت هجو کاریکاتوری شاعران دوره عباسی در حدی است که نیازمند کتابت اثر مستقلی در این زمینه بوده اما تنها عده‌ای مانند ایلیا حاوی در «فن الهجاء و تطوره عند العرب»، سامی دهان در «الهجاء» و عبدالخالق عودة عیسی در «السخرية في الشعر العباسي في القرنین الثاني و الثالث» به آن اشاراتی داشته‌اند و تاکنون کسی مستقیماً به بحث هجاء کاریکاتوری نپرداخته است.<ref>ر.ک: همان، ص17</ref>

فصل پنجم از مبالغه به‌عنوان جوهر عمل کاریکاتوری در پررنگ کردن یکی از جوانب یا ممیزات شخصی یک امر یا قضیه و کشش شاعر برای استفاده از آن، صحبت می‌کند. لیلا جمشیدی در ا ین فصل، مبالغه و انواع آن و ارزشش در ادبیات و کاریکاتور را بیان می‌کند و سپس به بیان ارزش آن در هجای کاریکاتوری می‌پردازد. او این امر را ضمن مثال‌هایی از هجائات کاریکاتوری در انواع مبالغه مانند تبلیغ و اغراق و غلو و... بیان می‌کند و ارزش مبالغه را در پیشبرد هجای کاریکاتوری در زمان عباسیان، نشان می‌دهد.<ref>ر.ک: همان</ref>

<references/>