ابن لجأ

ابن لجا

عمر بن لَجَأ، معروف به «ابن لَجَأ»، شاعر هجوگوی دوره اموی است که اطلاعات چندانی از او نداریم، جز آنکه با شاعر شهیر، جریر بن عطیه (۲۸-۱۱۰ق) که خلفای اموی را مدح می‌کرده، به‌خاطر تعصبات قبیله‌ای جاهلى به هجوگویی متقابل پرداخته‌اند.

ولادت

• عمر بن لجأ بن حُدَیر تیمی، از قبیله تیم (رباب) بود. نمى‌دانیم چه زمان از مادرش که برزه نام داشت زاده شد، چگونه و کجا زیست و چه زمان درگذشت. آنچه از شعر و اخبار او نیز به دست رسیده، سخت اندک است؛ بنابراین، اگر به سبب مهاجات با شاعر بزرگى چون جریر شهرت نیافته بود، اینک سخنى باقى نمى‌ماند که از احوال او بازگوییم. آنچه درباره او نقل کرده‌اند، به چند قطعه شعر و چند روایت منحصر مى‌گردد که همه به‌نحوی با جریر پیوند مى‌یابند، مگر یکى که به فرزدق مربوط مى‌شود.

درون‌مایه اشعار ابن لجأ

• شاید مقدار اشعار هجاآمیزی که میان او و جریر رد و بدل شده، نسبتاً فراوان بوده؛ زیرا ابن ندیم از کتاب نقائض جریر و عمر بن لجأ، گردآورده ابوعمرو و اصمعى و بار دیگر از همین کتاب، گردآورده ابن حبیب نام برده، اما امروز، مجموعه روایات و اشعار او در این باب سخت اندک است.
• تقریباً همه اشعار ابن لجأ مربوط به علت درگرفتن جنگ و هجو میان آن دو است؛ جریر یک بار بر سر آبى (یا بنا به روایات، در جاهای دیگر) عمر را می‌بیند که رجزی مى‌خواند. وی آن رجز را اصلاح می‌کند. عمر به خشم مى‌آید و خود بیتى از جریر مى‌آورد و آن را اصلاح مى‌کند و از آنجا مهاجات میانشان آغاز می‌شود. جای دیگر، همین ماجرا را جریر خود در پاسخ حجاج بیان کرده است. اما در روایتى دیگر، علت به شیوه دیگری بیان شده است...

وفات

• نمى‌دانیم ابن لجأ در چه سالى درگذشته؛ حتى ابن قتیبه که محل وفات او را اهواز ذکر کرده، از زمان آن اطلاعى نداشته است. بى‌گمان همین‌که جریر درگذشت و هیاهوی نقائض فروکش کرد، نام ابن لجأ نیز به فراموشى سپرده شد.

آثار

• شعر عمر بن لجأ التيمي (يحيى الجبوري).
• ديوان نقائض عمر بن لجأ و جرير (نبيل ديب عساف).

منابع مقاله

آذرنوش آذرتاش، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی» («ابن لجأ»)، زیر نظر سید کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1370ش.

وابسته‌ها

شعر عمر بن لجأ التيمي