کیمیای ازلی: دانش‌های قرآنی و تفاسیر عرفانی زبان فارسی

کیمیای ازلی
پدیدآوران	اژه‌ای، تقی (نویسنده)
ناشر	سروش
مکان نشر	تهران
سال نشر	1400
شابک	‎7ـ2822ـ12ـ964ـ978
کد کنگره	‏

کیمیای ازلی: دانش‌های قرآنی و تفاسیر عرفانی زبان فارسی تألیف تقی اژه‌ای؛ در این کتاب طرح مباحث علوم قرآنی در جهت این اهداف تعقیب شده است: بررسی و تحلیل پیشینۀ زبان فارسی در آثار مکتوب تفسیری و ادبی نظم و نثر در موضوع علوم قرآنی تا پایان قرن ششم هجری، معرفی روش‌های فهم معانی آیات قرآن کریم در میان این آثار مطابق مباحث مطرح در علوم قرآنی و .... .

ساختار

کتاب از پیشگفتار و مقدمه و شش فصل تدوین گردیده است.

گزارش کتاب

آثار مکتوب زبان فارسی را از دیدگاه‌های مختلف می‌توان مورد تحقیق و تحلیل قرار داد؛ از جمله بررسی واژگان، شیوۀ نگارش، گزارش کارکردهای هنری متن، واقع‌نمایی در متن یا پردازش اسطوره‌ای، دریافت معانی و وانمایی بطن الفاظ در متون کلاسیک، تطبیق آموزه‌ها بین دو یا چند اثر، سبک‌شناسی، نسخه‌شناسی و تصحیح یا گاهی زوایای نگاه به متون فارسی از این جهت است که به جاذبه‌های فکری پدیدآورندۀ اثر از چه منابعی تغذیه شده و ذهن شاعر یا نویسنده و اثر او در پی معانی یا الفاظ کدام منبع یا منابع سامان یافته است.

دربارۀ متون تفسیری زبان فارسی به اجمال باید گفت درک و فهم فارسی‌زبانان از کتابی پرمایه مانند قرآن کریم نیازمند آن بود تا دانشمندان مختلف در حیطه‌های شناخت واژگانی قرآن و علوم ادبی و زبانی آن مانند قرائت، صرف، نحو، معانی، بیان و بدیع، به آشکارکردن مضامین قرآن و زیبایی‌های هنری آن، درآوردن واژگان و تطبیق لفظ یا معنی بپردازند و از این‌رو از علوم دیگری مانند علم حدیث، فقه، فلسفه و کلام نیز در تبیین مفاهیم این کتاب الهی برای مردم ایران و به زبان آنان بهره گیرند. از این‌رو ایرانیان به موازات خدمات دیگر علمی و ادبی خود، به نگارش تفاسیر پرارزش که گنجینه‌های علم و ادب ایران را غنی‌تر می‌کرد، همت گماشتند. این آثار از سویی کلام آسمانی را برای مردم فارسی‌زبان که جویای معنویت و معرفت به قرآن کریم بودند، به زبان آنان شرح می‌داد و از سوی دیگر، حیطۀ لفظ و زبان فارسی را رونق می‌بخشید.

یکی از شاخه‌های معرفتی که در بخش عظیمی از این آثار زبان فارسی وجود دارد، آن دسته از کوشش‌های بازشناختی است که قرآن کریم را از این دیدگاه مورد تحقیق و پژوهش قرار می‌دهد که چگونه کتابی و دارای چه ماهیتی است؟ آیاتش چه ویژگی‌هایی دارد؟ رویکرد به فهم این کتاب دارای چه اقسامی است؟ اعجاز بودن آن به چه دلایلی است و پیوند آن با یکی از مرموزترین پدیده‌های هستی، یعنی «وحی» چه تحلیلی دارد؟ از دقت در این پرسش‌ها و پرسش‌های دیگری از این قبیل، زیرساخت و جوهره‌های اصلی شناخت قرآن شکل گرفت و پس از معلوم شدن یا پذیرفتن هر نگاهی در پاسخ به این مقوله‌هاست که معارف قرآنی پی‌ریزی شدند. در حقیقت پس از شناخت قرآن و ماهیت و اوصاف خاص این کتاب در مباحث مطرح در علوم قرآنی است که بقیۀ تلاش‌های علمی برای فهم این کتاب جهت می‌یابد.

در این کتاب طرح مباحث علوم قرآنی در جهت این اهداف تعقیب شده است: بررسی و تحلیل پیشینۀ زبان فارسی در آثار مکتوب تفسیری و ادبی نظم و نثر در موضوع علوم قرآنی تا پایان قرن ششم هجری، معرفی روش‌های فهم معانی آیات قرآن کریم در میان این آثار مطابق مباحث مطرح در علوم قرآنی، ترسیم و تحلیل دیدگاه‌های مختلف مؤلفان و پدیدآورندگان این آثار در مباحث علوم قرآنی مطابق موضوع‌بندی خاص بر مبنای اولویت‌هایی که در طرح عناوین سخن وجود دارد، آشکارکردن قابلیت‌های ویژۀ متون فارسی در رویکرد به علوم قرآنی، جذابیت بخشیدن به بیان مباحث علوم قرآنی با استفاده از ابزار زبان فارسی برای فارسی‌زبانان. بنابراین در این کتاب به بررسی روش‌های فهم قرآن، نام‌ها و اوصاف قرآن، بررسی مفهوم وحی، اعجاز قرآن، آیات محکم و متشابه و مثل در قرآن و بازتاب آن در ادب فارسی پرداخته شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات