جوامع حدیثی شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR17188J1.jpg|بندانگشتی|جوامع حدیثی شیعه]]

|-

! نام کتاب!! data-type='bookName'|جوامع حدیثی شیعه

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|

|data-type='authors'|[[حجت، هادی]] (نويسنده)

|زبان  

|data-type='language'|فارسی

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏3‎‏ج‎‏9

|موضوع  

|data-type='subject'|حدیث - تاریخ

|ناشر  

|data-type='publisher'|دانشکده علوم حديث

|مکان نشر  

|data-type='publishPlace'|تهران - ایران

|سال نشر  

|data-type='publishYear'| 1388 هـ.ش  

كتاب با دو مقدمه از ناشر و نويسنده آغاز شده است. در اين مجموعه، در قالب پانزده درس و بر اساس سير تاريخى، به معرفى هر يك از جوامع حديثى متقدم و متأخر شيعه پرداخته شده و تلاش گرديده است ضمن دسته‌بندى منظم مباحث، از طريق طرح سؤالات و پژوهش‌هاى مختلف و نقل نمونه‌هايى از متون هر يك از جوامع حديثى، زمينه ارتباط و مراجعه مستقيم هر چه بيشتر مخاطبان با كتاب‌هاى جوامع حديثى فراهم آمده و صرفاً به نقل مباحث نظرى اكتفا نشده است <ref>پيشگفتار، ص1</ref>.

در پيشگفتار نويسنده، اين نكته بيان گرديده كه حديث به عنوان مهمترين راه دستيابى به سنت معصومان(ع) بيشترين نقش را در استنباط احكام و معارف اسلامى و شكل‌دهى تفكرات مذاهب مختلف اسلامى داشته است <ref>پيشگفتار، ص1</ref>.

در درس اول، ابتدا به تعريف جوامع حديثى پرداخته شده است. جوامع به كتاب‌هايى گفته مى‌شود كه در آن‌ها، احاديث به ترتيب ابواب فقهى جمع‌آورى شده باشد؛ مانند: صحاح سته اهل سنت و كتب اربعه شيعه و همچنين جوامع حديثى متأخر شامل: [[بحار الانوار|بحار]]، [[وسائل الشیعة|وسائل]] و [[الوافی|وافى]]. يا اين جمع‌آورى، به ترتيب حروف الفبا باشد، مانند: «[[جامع الاصول فى احاديث الرسول | جامع الاصول]]» [[ابن اثير]] <ref>متن كتاب، ص5</ref>.

1- جوامع اوليه (تأليف در قرن دوم و سوم)، مانند: «[[النوادر]]»، «[[نوادر الحكمة]]»و «[[المحاسن]]».  

 

2- جوامع متقدم يا ثانويه (تأليف در قرن چهارم و پنجم)، شامل كتب اربعه: «[[الکافی|كافى]]»، «[[تهذیب الاحکام|تهذيب]]»، «[[استبصار]]» و «[[من‌لايحضره‌الفقيه]]».

 

3- جوامع متأخر (تأليف در قرن يازدهم و دوازدهم)، شامل: «[[الوافی|وافى]]»، «[[وسائل الشیعة]]» و «[[بحار الانوار]]».

 

4- ساير جوامع حديثى شيعه (از قرن دوازدهم تا دوران معاصر)، مانند: «[[مستدرك [[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]] ]]» و «[[جامع احاديث شيعه]]» <ref>همان، ص6</ref>.

1- عصر [[امام على(ع)]] تا پايان امامت [[امام سجاد(ع)]] (سال 96ق) كه عصر تولد و رشد حديث شيعه است.

2- عصر صادقين(ع) (96 تا 148ق) كه عصر شكوفايى و انتشار حديث شيعه و عصر تدوين اصول است.

3- عصر امام هفتم(ع) تا آغاز غيب صغرى (148 تا 260ق) كه عصر تبويب و شكل‌گيرى فقه و حديث شيعه و عصر تدوين جوامع اوليه است <ref>همان، ص6- 7</ref>.

 

 

در پايان نيز مطالبى پيرامون كتاب كافى شامل: نام كتاب، زمان كتابت، انگيزه نگارش، مأخذ كتاب كافى، تعداد روايات و ساختار كتاب، بيان گرديده است. [[شيخ مفيد]]، كافى را از سترگ‌ترين و سودمندترين كتب شيعه دانسته و [[فيض كاشانى]]، آن را معتبرترين، كامل‌ترين و جامع‌ترين كتب اربعه معرفى كرده است <ref>همان، ص30</ref>.

1- ذكر نص حديث و پرهيز از نقل به معنا.

 

2- عدم ذكر احاديث متعارض و اكتفا به ذكر روايات مطابق با نظر فقهى خود.

 

3- مقدم داشتن رواياتى كه در دلالت بر مطلب از صراحت و وضوح بيشترى برخوردارند.

 

4- تقطيع متن در برخى موارد بدون تصريح بدان.

 

5- شرح و بيان برخى از احاديث توسط مرحوم كلينى.

 

6- رفع تعارض <ref>همان ص 39-40</ref>.

1- عدم روايت از غيرمعصوم جز در موارد نادر؛ 2- ذكر كامل سند تا معصوم(ع) جز در موارد اندك؛ 3- ذكر طرق مختلف براى يك روايت؛ 4- امانت در گزارش سند؛5- استفاده از شيوه‌هاى مختلف براى اختصار سند؛ 6- عنعنه در سند؛ 7- ارسال در برخى اسناد <ref>همان، ص42</ref>.

1- تأليف كافى در عصر غيبت صغرى و نزديك بودن تأليف آن به عصر حضور ائمه(ع).

 

2- جامعيت كتاب (اشتمال بر روايات اعتقادى، اخلاقى و فقهى) كه اين ويژگى در ديگر كتب اربعه وجود ندارد.

 

3- بيشتر بودن روايات آن نسبت به ديگر جوامع متقدم شيعه و نيز صحاح اهل سنت؛ زيرا كافى قريب 16000 حديث دارد و در ميان كتب اربعه، پس از آن «تهذيب الاحكام» با 13590 حديث بيشترين تعداد روايت را دربر دارد. كتب ششگانه اهل سنت نيز پس از حذف مكررات تنها مشتمل بر قريب 9500 روايت‌اند.

4- صرف 20 سال وقت براى گردآورى، تدوين و پيرايش كتاب كه اين امر موجب شده است كافى نسبت به ديگر كتب اربعه از استحكام و دقت بيشترى در نقل اسناد و متون برخوردار گردد.

5- وجود ثلاثيات در كافى؛ يعنى روايات عالى السندى كه تنها با سه واسطه از معصوم(ع) نقل شده‌اند.

6- ذكر كامل اسناد.

7- عنوان‌دهى دقيق ابواب با عناوين كوتاه و رسا.

8- مشتبه نشدن توضيحات مصنف با متن روايات <ref>همان ص 57-58</ref>.

در درس پنجم، مباحث مربوط به [[شيخ صدوق]] و دومين جامع حديثى متقدم، يعنى كتاب «من‌لايحضره‌الفقيه» پى گرفته شده است. مباحث اين درس عبارتند از: نگاهى به زندگانى شيخ صدوق؛ شرايط سياسى و فرهنگى در عصر شيخ صدوق؛ شيخ صدوق از نگاه عالمان؛ مشايخ و شاگردان شيخ صدوق؛ تأليفات شيخ صدوق؛ نكاتى درباره كتاب «[[مدينة العلم]]» و مطالبى درباره كتاب «من‌لايحضره‌الفقيه» شامل: نام كتاب، زمان تأليف، موضوع كتاب، انگيزه نگارش، مآخذ كتاب، انگيزه نگارش، مآخذ شيخ صدوق، سبك نگارش و ساختار كتاب <ref>همان، ص75</ref>.

در درس ششم، ابتدا ويژگى‌هاى شيوه گزارش متن احاديث در «من‌لايحضره‌الفقيه» و سپس ويژگى‌هاى شيوه گزارش اسناد در آن بيان گرديده و سپس، شيوه‌هاى حذف سند در اين كتاب بررسى شده است. از ديگر مباحث اين درس عبارتند از: نكاتى درباره مشيخه «من‌لايحضره‌الفقيه»؛ نمونه‌اى از كاربرد مشيخه براى اتصال سند؛ مراسيل صدوق؛ اعتبار كتاب «من‌لايحضره‌الفقيه»؛ نگاهى به برخى از آراء شاذ فقهى شيخ صدوق و كارهاى انجام شده پيرامون اين كتاب <ref>همان، ص91</ref>.

در درس هفتم، ضمن نگاهى به زندگانى [[شيخ طوسى]] و اساتيد، شاگردان و تأليفات ايشان، مباحثى پيرامون كتاب «تهذيب الاحكام» مانند: نام كتاب، زمان تأليف، موضوع كتاب، انگيزه نگارش، ساختار كتاب، تعداد روايات، شيوه تأليف، ويژگى‌ها و امتيازات، شيوه‌هاى شيخ طوسى در تأويل و جمع روايات و نمونه‌اى از نقل روايات در اين كتاب، ارائه گرديده است <ref>همان، ص111</ref>.

در درس هشتم، به معرفى كتاب «الاستبصار» پرداخته شده و ضمن بيان ويژگى‌ها و امتيازات اين كتاب، خصوصيات مشترك تهذيبين و نكاتى درباره مشيخه آن‌ها، ذكر شده است. ديگر مباحث مطرح شده در اين درس، عبارتند از: نمونه‌اى از جمع بين روايات مختلف از كتاب «الاستبصار»، برخى از اشكالات وارد شده بر تهذيبين، شروح و حواشى تهذيبين و نگاهى بر دوران فترت در حديث شيعه <ref>همان، ص127</ref>.

 

 

 

 

 

در آخرين درس، با تعدادى ديگر از جوامع حديثى شيعه كه در سه قرن اخير تأليف شده‌اند آشنا خواهيم شد؛ ازاين‌رو نويسنده در اين درس، ابتدا كتاب‌هاى «[[عوالم العلوم و المعارف]]»، «[[جامع المعارف و الاحكام]]» را معرفى نموده و سپس به سه مجوعه حديثى كه در دوره معاصر نوشته شده‌اند پرداخته است <ref>همان، ص 252</ref>.

 

 

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مأخذ مورد استفاده نويسنده، در انتهاى كتاب آمده است.

==پانویس ==

<references />