سفرنامه تاورنیه (ترجمه نوری): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'شناسي' به 'شناسی') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'سفرنامه (ابهام زدایی)' به 'سفرنامه (ابهام‌‌زدایی)') |
||
| (۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR03251J1.jpg | |||
| عنوان =سفرنامه تاورنیه، نوری | |||
| پدیدآوران = | |||
[[شیرانی، حمید]] (مصحح) | |||
| | |||
[[نوری، ابوتراب]] (مترجم) | [[نوری، ابوتراب]] (مترجم) | ||
[[تاورنیه، ژان باتیست]] ( | [[تاورنیه، ژان باتیست]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =DSR 1233 /ت2س7 | ||
| موضوع = | |||
آسیا - سیر و سیاحت - قرن 17م. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
ایران - اوضاع اجتماعی | ایران - اوضاع اجتماعی | ||
| خط ۳۳: | خط ۲۱: | ||
ترکیه - سیر و سیاحت - قرن 17م. | ترکیه - سیر و سیاحت - قرن 17م. | ||
سفر | سفر نامه‌ها | ||
سفر | سفر نامه‌های فرانسوی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | کتابخانه سنايی | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1336 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03251AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =2 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03251 | |||
| کتابخوان همراه نور =03251 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|سفرنامه (ابهام‌‌زدایی)}} | |||
'''سفرنامه تاورنیه'''، تألیف [[تاورنیه، ژان باتیست|ژان باپتيست تاورنيه]] به زبان فارسى از سفر مؤلف اروپايى به ايران مى‌باشد. [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] يكى از بزرگترين سياحان قرن هفدهم ميلادى است كه در شناساندن ايران به بيگانگان و به خصوص فرانسویان نقش زيادى ايفا كرده است. حقيقت‌بينى و موشكافى وى در اين سفرنامه، به طورى است كه همه جا كاملا به چشم مى‌خورد و خواننده را به تحسين وا مى‌دارد. | |||
[[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] مطمئنا ايران را بهتر از ايرانيان همزمان خويش شناخته است، زيرا در شش سفر طولانى كه به ايران داشته، با نظرى دقيق نسبت به همه امور، از بزرگترين مسائل تا كوچك‌ترين آن‌ها توجه كرده و با صراحت و صداقت آن چه ديده و در اطرافش گذشته به رشته تحرير در آورده است. بدون شك [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] از سياحان همزمان و جهانگردان بعد از خود ارزش و اهميت بيشترى دارد، زيرا: تعداد مسافرت‌ها و مدت اقامتش در هر يك از اين اسفار خيلى بيشتر از ديگران بوده است، و حق تقدم او نسبت به جهانگردان آن زمان حتى شاردن او را برتر مى‌سازد، به اضافه در دوره‌اى اقدام به اين مسافرت‌ها نموده كه عظمت و جلال ايران به آخرين حد خود رسيده و هنر و صنعت ايرانى مراحل كمال خود را مى‌پيموده است. همچنين شرح راه‌ها، شهرها، دهات، گفتگوها و برخوردها و حوادث را با اسلوبى دقيق و همه جانبه و مبسوط بيان نموده است. در همه سفرهايش نقاش مخصوصى به دنبال آورده كه شاهكارهاى معمارى، نقشه شهرها، قلاع، پل‌ها، البسه مخصوص ايرانيان و حتى وسائل ساده زندگى آن دوره را ترسيم نموده است. | |||
تاورنيه مطمئنا ايران را بهتر از ايرانيان همزمان خويش شناخته است، زيرا در شش سفر طولانى كه به ايران داشته، با نظرى دقيق نسبت به همه امور، از بزرگترين مسائل تا كوچك‌ترين آن‌ها توجه كرده و با صراحت و صداقت آن چه ديده و در اطرافش گذشته به رشته تحرير در آورده است. بدون شك تاورنيه از سياحان همزمان و جهانگردان بعد از خود ارزش و اهميت بيشترى دارد، زيرا: تعداد مسافرت‌ها و مدت اقامتش در هر يك از اين اسفار خيلى بيشتر از ديگران بوده است، و حق تقدم او نسبت به جهانگردان آن زمان حتى شاردن او را برتر مى‌سازد، به اضافه در دوره‌اى اقدام به اين مسافرت‌ها نموده كه عظمت و جلال ايران به آخرين حد خود رسيده و هنر و صنعت ايرانى مراحل كمال خود را مى‌پيموده است. همچنين شرح راه‌ها، شهرها، دهات، گفتگوها و برخوردها و حوادث را با اسلوبى دقيق و همه جانبه و مبسوط بيان نموده است. در همه سفرهايش نقاش مخصوصى به دنبال آورده كه شاهكارهاى معمارى، نقشه شهرها، قلاع، پل‌ها، البسه مخصوص ايرانيان و حتى وسائل ساده زندگى آن دوره را ترسيم نموده است. | |||
و ما از بركت همين علاقه است كه اكنون حداقل آن همه شاهكار هنرى را با آن كه اغلب نابود شده، بر روى تابلو در اين كتاب مى‌بينيم و مى‌ستاييم. | و ما از بركت همين علاقه است كه اكنون حداقل آن همه شاهكار هنرى را با آن كه اغلب نابود شده، بر روى تابلو در اين كتاب مى‌بينيم و مى‌ستاييم. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
كتاب داراى مقدمه چاپ دوم، مقدمه، نقشه مصنف، پنج كتاب، ضمايم و فهرست‌ها مى‌باشد. چون ترجمه اين كتاب در پنجاه سال قبل انجام گرديده است، از لحاظ نثر فارسى، لغات، طرز جمله‌بندى و بالاخره از نظر دستور زبان، به وضع عجيبى آشفته بوده كه به وسيله محقق تا حدودى تصحيح شده است. ولى با اين حال نبايد از حق گذشت كه در پنجاه سال قبل ترجمه و نشر چنين كتابى، كارى بزرگ و قابل تحسين بوده است و بايد گفت همان گونه كه [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] از جهانگردان پيشرو و بانى ايرانشناسى نوين است، مترجم محترم اين كتاب نيز به سهم خود، از پيشقراولان فن ترجمه در ايران مى‌باشد و همين امر بزرگترين افتخار براى مترجم كتاب است. | |||
كتاب داراى مقدمه چاپ دوم، مقدمه، نقشه مصنف، پنج كتاب، ضمايم و فهرست‌ها مى‌باشد. چون ترجمه اين كتاب در پنجاه سال قبل انجام گرديده است، از لحاظ نثر فارسى، لغات، طرز جمله‌بندى و بالاخره از نظر دستور زبان، به وضع عجيبى آشفته بوده كه به وسيله محقق تا حدودى تصحيح شده است. ولى با اين حال نبايد از حق گذشت كه در پنجاه سال قبل ترجمه و نشر چنين كتابى، كارى بزرگ و قابل تحسين بوده است و بايد گفت همان گونه كه تاورنيه از جهانگردان پيشرو و بانى | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
مقدمه چاپ دوم درباره كتاب، مؤلف آن، نسخه كتاب گزارشى را ارائه مى‌دهد. | مقدمه چاپ دوم درباره كتاب، مؤلف آن، نسخه كتاب گزارشى را ارائه مى‌دهد. | ||
مقدمه مؤلف عريضه‌اى است، به لوى چهاردهم پادشاه فرانسه كه در آن گزارش مسافرت‌هاى خود را به عرض مى‌رساند. | مقدمه مؤلف عريضه‌اى است، به لوى چهاردهم پادشاه فرانسه كه در آن گزارش مسافرت‌هاى خود را به عرض مى‌رساند. | ||
بخش نقشه مصنف كه در آن جا به طور اختصار شرح مسافرت‌هاى خود را كه در قطعات اروپا تا اسلانبول كرده، نوشته است. اين بخش اين گونه آغاز مى‌شود: «اگر تعليمات اوليه شخص به منزله تولد ثانوى باشد، من مى‌توانم بگويم كه من با ميل مسافرت متولد شده‌ام. پدر من معروف بود كه در علم جغرافيا مهارتى دارد و اغلب مذاكراتى كه علماى اين فن در ايام طفوليت من با حضور من با پدرم | بخش نقشه مصنف كه در آن جا به طور اختصار شرح مسافرت‌هاى خود را كه در قطعات اروپا تا اسلانبول كرده، نوشته است. اين بخش اين گونه آغاز مى‌شود: «اگر تعليمات اوليه شخص به منزله تولد ثانوى باشد، من مى‌توانم بگويم كه من با ميل مسافرت متولد شده‌ام. پدر من معروف بود كه در علم جغرافيا مهارتى دارد و اغلب مذاكراتى كه علماى اين فن در ايام طفوليت من با حضور من با پدرم می‌كردند و من با كمال فرح استماع مى‌نمودم، مرا از همان اوقات مايل و مصمم كرد كه بروم اغلب اين ممالكى را كه روى نقشه شناخته‌ام، مشاهده و سياحت نمايم. در سن 22 سالگى قشنگ‌ترين نواحى اروپا را سياحت و سير كرده بودم؛ مثل فرانسه انگليس، هلاند، آلمان، سوئيس، لهستان، مجارستان و ايطاليا و زبان‌هايى را كه در آن ممالك بيشتر متداول است، باندازه كافى حرف مى‌زدم...» | ||
كتاب اول اين سفرنامه شامل دوازده فصل مى‌باشد كه عناوين اين فصول عبارت است از: «فصل اول در بيان راه‌هاى مختلفه كه از پاريس به اصفهان پايتخت ايران مى‌رود، از ايالات شمالى مملكت عثمانى، فصل دوم شرح راه اسلامبول به اصفهان كه مصنف در سفر اول خود همين راه را پيموده و به ايران رفته است، فصل سيم شرح بقيه راه اسلامبول به اصفهان از اوايل | كتاب اول اين سفرنامه شامل دوازده فصل مى‌باشد كه عناوين اين فصول عبارت است از: «فصل اول در بيان راه‌هاى مختلفه كه از پاريس به اصفهان پايتخت ايران مى‌رود، از ايالات شمالى مملكت عثمانى، فصل دوم شرح راه اسلامبول به اصفهان كه مصنف در سفر اول خود همين راه را پيموده و به ايران رفته است، فصل سيم شرح بقيه راه اسلامبول به اصفهان از اوايل خاک ايران تا ايروان، فصل چهارم شرح دنباله راه از ايروان تا تبريز، فصل پنجم شرح دنباله راه بزرك اسلامبول به ايران از تبريز تا اصفهان از راه اردبيل و قزوين، فصل ششم دنباله راه معمولى تبريز به اصفهان از راه زنجان و سلطانيه و غيره،، فصل هشتم شرح و بيان سرقتى كه نزدیک توكات براى مصنف روى داد و يك قسم پشم بسيار زيباى نادر كه مرتبه اول او به فرانسه آورد، فصل نهم شرح راه کرمان به اصفهان و بيان ثروت و تمول، فصل دهم شرح كاروان سراها و پليس كاروان‌ها، فصل يازدهم در بيان پرورش شتر و طبيعت و اقسام مختلفه آن و فصل دوازدهم در بيان مسكوكات ايران». | ||
كتاب دوم اين سفرنام نيز به ده فصل تقسيم مى‌شود كه فصول آن؛ شامل: «فصل اول شرح مسافرت ثانى مصنف از پاريس به اصفهان كه از كشتى نشستن در مارسيل به اسكندريه شروع مى‌شود، فصل دوم شرح شهر حلب كه امروز كرسى و پايتخت شام است، فصل سوم، شرح راه‌هاى مختلفه | كتاب دوم اين سفرنام نيز به ده فصل تقسيم مى‌شود كه فصول آن؛ شامل: «فصل اول شرح مسافرت ثانى مصنف از پاريس به اصفهان كه از كشتى نشستن در مارسيل به اسكندريه شروع مى‌شود، فصل دوم شرح شهر حلب كه امروز كرسى و پايتخت شام است، فصل سوم، شرح راه‌هاى مختلفه عموماًو راه صحرا خصوصا كه از حلب به اصفهان مى‌رود، فصل چهارم شرح راه اصفهان از بين‌النهرين و آشور كه راه سفر سوم مصنف است، فصل پنجم، دنباله همان راه از نينوا تا اصفهان و داستان يك سفير كبير موسوم به دومينسيگو دوسانتيس، فصل ششم در بيان راهى كه مصنف در سفر چهارم آسيا پيش گرفت براى اين كه از پاريس به هرمز برود. دريانوردى از مارسيل به اسكندريه، فصل هفتم دنباله راهى كه مصنف در سفر چهارم آسيا پيش گرفت، خاصه حركت در دجله از نينوا تا بابل، فصل هشتم، دنباله همان راه از بغداد تا بصره و شرح مذهب عيسويان سنت ژان، فصل نهم، دنباله همان راه از بصره تا هرمز و فصل دهم مسافرت پنجم مصنف و سرگذشت 4 نفر فرانسوى و فصل دهم مسافرت پنجم مصنف و سرگذشت 4 نفر فرانسوى». | ||
كتاب سوم، در سيزده فصل: «فصل اول سفر ششم و آخر مصنف از حركت پاريس تا پياده شدن از كشتى در ازمير، فصل دوم دنباله سفر ششم مصنف از حركت ازمير تا اصفهان، فصل سيم راه حلب به تبريز از ديار بكرووان، فصل چهارم راه‌هاى ديگر حلب به تبريز از جزيره و جاهاى ديگر، فصل پنجم راه حلب به اصفهان از صحراى صغير و كنكاور، فصل ششم راه ديگر اسلامبول به اصفهان از درياى سياه و شرح بعضى از شهرهاى اطراف آن، فصل هفتم راه ورشو به اصفهان از درياى سياه و راه اصفهان به مسكو با اسامى شهرهاى عمده و جزاير عثمانى مطابق لهجه و تلفظ عوام و ترك‌ها، فصل هشتم شرح تجارت جزيره كرت و ساير جزاير عمده اژه و شهرهاى يونان و كشتى‌هاى خداوندگار ترك، فصل نهم، درباره اوضاع حليه گرجستان، فصل دهم، در بيان اوضاع حاليه منگرلى، فصل يازدهم شرح كمانى و چركس و قلماق، فصل دوازدهم در بيان تشريفات و عادات اهالى كمانى و چركس و فصل سيزدهم شرح تاتارهاى كوچك موسوم به توكائى مجاور كمانى». | كتاب سوم، در سيزده فصل: «فصل اول سفر ششم و آخر مصنف از حركت پاريس تا پياده شدن از كشتى در ازمير، فصل دوم دنباله سفر ششم مصنف از حركت ازمير تا اصفهان، فصل سيم راه حلب به تبريز از ديار بكرووان، فصل چهارم راه‌هاى ديگر حلب به تبريز از جزيره و جاهاى ديگر، فصل پنجم راه حلب به اصفهان از صحراى صغير و كنكاور، فصل ششم راه ديگر اسلامبول به اصفهان از درياى سياه و شرح بعضى از شهرهاى اطراف آن، فصل هفتم راه ورشو به اصفهان از درياى سياه و راه اصفهان به مسكو با اسامى شهرهاى عمده و جزاير عثمانى مطابق لهجه و تلفظ عوام و ترك‌ها، فصل هشتم شرح تجارت جزيره كرت و ساير جزاير عمده اژه و شهرهاى يونان و كشتى‌هاى خداوندگار ترك، فصل نهم، درباره اوضاع حليه گرجستان، فصل دهم، در بيان اوضاع حاليه منگرلى، فصل يازدهم شرح كمانى و چركس و قلماق، فصل دوازدهم در بيان تشريفات و عادات اهالى كمانى و چركس و فصل سيزدهم شرح تاتارهاى كوچك موسوم به توكائى مجاور كمانى». | ||
| خط ۸۷: | خط ۷۰: | ||
بخش ضمايم كتاب نيز شامل دو مبحث پول‌هاى ايران و حركت زشت هلندى‌ها مى‌شود. | بخش ضمايم كتاب نيز شامل دو مبحث پول‌هاى ايران و حركت زشت هلندى‌ها مى‌شود. | ||
چنانكه محقق كتاب نيز به آن اشاره كرده است، تاورنيه نظير بيشتر تاريخ‌نويسان نكوشيده است كه تاريخ خود را تنها وقف جنگ‌ها و جدال‌ها و تعريف شاهان و بزرگان زمان خود كند، بلكه عميقا جامعه ايران عهد صفويه و عادات و رسوم و افكار و عقايد آن‌ها را شناخته و به ما نشان داده است، آداب و رسومى كه در هيچ يك از كتب فارسى دوران صفويه، حتى عهدهاى ما قبل و ما بعد آن نيز نمى‌توانيم يافت. تاورنيه حقايق عينى خارجى را عريان و بى‌پرده در سفرنامه خود منعكس مى‌نمايد و همين روش است كه سياحان بعد از او دنبال كردند و در طول سيصد سال ايران را آنچنان كه هست به جهانيان معرفى نمودند. تاورنيه نه تنها مى‌كوشد تا شرح مسافرت‌ها؛ راه‌ها و حوادث زمان خود را بيان كند. بلكه در اين كتاب، ما كم و بيش به تاريخ گذشته ايران و كشورهاى همجوار آشنا مى‌شويم. | چنانكه محقق كتاب نيز به آن اشاره كرده است، تاورنيه نظير بيشتر تاريخ‌نويسان نكوشيده است كه تاريخ خود را تنها وقف جنگ‌ها و جدال‌ها و تعريف شاهان و بزرگان زمان خود كند، بلكه عميقا جامعه ايران عهد صفويه و عادات و رسوم و افكار و عقايد آن‌ها را شناخته و به ما نشان داده است، آداب و رسومى كه در هيچ يك از كتب فارسى دوران صفويه، حتى عهدهاى ما قبل و ما بعد آن نيز نمى‌توانيم يافت. [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] حقايق عينى خارجى را عريان و بى‌پرده در سفرنامه خود منعكس مى‌نمايد و همين روش است كه سياحان بعد از او دنبال كردند و در طول سيصد سال ايران را آنچنان كه هست به جهانيان معرفى نمودند. [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] نه تنها مى‌كوشد تا شرح مسافرت‌ها؛ راه‌ها و حوادث زمان خود را بيان كند. بلكه در اين كتاب، ما كم و بيش به تاريخ گذشته ايران و كشورهاى همجوار آشنا مى‌شويم. | ||
دقت نظر تاورنيه و وسعت و عظمت ايران دوره صفوى او را مجبور مى‌كند كه بر روى جميع امور مربوط به اين كشور كنجكاو باشد، در اين جا ما به خوبى با كشورها و ايالات دست نشانده ايران، چون ارمنستان و گرجستان و قفقاز و غيره آشنا مى‌شويم و طرز حكومت، وضع لشگركشى، انواع سپاهيان و سلاح‌هاى مختلف، رفتار و عادات و رسوم مخصوص هر يك را مى‌شناسیم. تاورنيه دقيق‌ترين و مبسوطترين نقشه جغرافيايى دوران صفويه را به دست مى‌دهد و در ضمن ما را با جغرافياى اقتصادى و سياسى آن عهد عميقا آشنا مى‌سازد. | دقت نظر [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] و وسعت و عظمت ايران دوره صفوى او را مجبور مى‌كند كه بر روى جميع امور مربوط به اين كشور كنجكاو باشد، در اين جا ما به خوبى با كشورها و ايالات دست نشانده ايران، چون ارمنستان و گرجستان و قفقاز و غيره آشنا مى‌شويم و طرز حكومت، وضع لشگركشى، انواع سپاهيان و سلاح‌هاى مختلف، رفتار و عادات و رسوم مخصوص هر يك را مى‌شناسیم. تاورنيه دقيق‌ترين و مبسوطترين نقشه جغرافيايى دوران صفويه را به دست مى‌دهد و در ضمن ما را با جغرافياى اقتصادى و سياسى آن عهد عميقا آشنا مى‌سازد. | ||
طرز حكومت دوران صفوى، وضع ادارات و تقسيمات مملكتى، طرز اداره قشون، وضع حكام و نوع حكومت آن‌ها، تقسيمات دربارى و مشاغل دربارى، بودجه مملكتى و چگونگى درآمد و مصرف آن، وضع | طرز حكومت دوران صفوى، وضع ادارات و تقسيمات مملكتى، طرز اداره قشون، وضع حكام و نوع حكومت آن‌ها، تقسيمات دربارى و مشاغل دربارى، بودجه مملكتى و چگونگى درآمد و مصرف آن، وضع روحانیون و حدود اختيارات آن‌ها، و خلاصه جميع امورى كه از لحاظ مادى و معنوى كشور وسيع ايران را تشكيل مى‌داده، كارى است كه تاورنيه از عهده معرفى آن به خوبى برآمده است. | ||
به علاوه تاورنيه روحيه و مراسم و آداب ملل مختلف، اديان و مراسم خاص هر يك، ازدواج و اعمال كفن و دفن، اعياد و سوگوارى‌هاى ملى و مذهبى، طرز آموزش و پرورش، اخلاق و طرز رفتار طبقات مختلف را وسيعا به ما نشان مى‌دهد. | به علاوه [[تاورنیه، ژان باتیست|تاورنيه]] روحيه و مراسم و آداب ملل مختلف، اديان و مراسم خاص هر يك، ازدواج و اعمال كفن و دفن، اعياد و سوگوارى‌هاى ملى و مذهبى، طرز آموزش و پرورش، اخلاق و طرز رفتار طبقات مختلف را وسيعا به ما نشان مى‌دهد. | ||
بالاخره شناساندن ايران به جهانيان، به خصوص در بهترين دوران تاريخش بزرگترين خدمتى است كه اين مستشرق بزرگ به ايران و ايرانيان انجام داده است. | بالاخره شناساندن ايران به جهانيان، به خصوص در بهترين دوران تاريخش بزرگترين خدمتى است كه اين مستشرق بزرگ به ايران و ايرانيان انجام داده است. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۸۷: | ||
بخش فهرست‌هاى كتاب، شامل فهرست مطالب و تصاوير مى‌باشد. | بخش فهرست‌هاى كتاب، شامل فهرست مطالب و تصاوير مى‌باشد. | ||
== منابع== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن كتاب | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[سفرنامه تاورنیه (ترجمه شیرانی)]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: تاریخ]] | [[رده: تاریخ]] | ||
[[رده: تاریخ ایران]] | [[رده: تاریخ ایران]] | ||
[[رده:آثار خاورشناسان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۲۶
| سفرنامه تاورنیه، نوری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شیرانی، حمید (مصحح)
نوری، ابوتراب (مترجم) تاورنیه، ژان باتیست (نویسنده) |
| ناشر | کتابخانه سنايی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1336 ش |
| چاپ | 2 |
| موضوع | آسیا - سیر و سیاحت - قرن 17م.
ایران - اوضاع اجتماعی ایران - سیر و سیاحت - قرن 11ق. تاورنیه، ژان باتیست، 1605- 1689م. - سفرها - آسیا ترکیه - سیر و سیاحت - قرن 17م. سفر نامه‌ها سفر نامه‌های فرانسوی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 1233 /ت2س7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
سفرنامه تاورنیه، تألیف ژان باپتيست تاورنيه به زبان فارسى از سفر مؤلف اروپايى به ايران مى‌باشد. تاورنيه يكى از بزرگترين سياحان قرن هفدهم ميلادى است كه در شناساندن ايران به بيگانگان و به خصوص فرانسویان نقش زيادى ايفا كرده است. حقيقت‌بينى و موشكافى وى در اين سفرنامه، به طورى است كه همه جا كاملا به چشم مى‌خورد و خواننده را به تحسين وا مى‌دارد.
تاورنيه مطمئنا ايران را بهتر از ايرانيان همزمان خويش شناخته است، زيرا در شش سفر طولانى كه به ايران داشته، با نظرى دقيق نسبت به همه امور، از بزرگترين مسائل تا كوچك‌ترين آن‌ها توجه كرده و با صراحت و صداقت آن چه ديده و در اطرافش گذشته به رشته تحرير در آورده است. بدون شك تاورنيه از سياحان همزمان و جهانگردان بعد از خود ارزش و اهميت بيشترى دارد، زيرا: تعداد مسافرت‌ها و مدت اقامتش در هر يك از اين اسفار خيلى بيشتر از ديگران بوده است، و حق تقدم او نسبت به جهانگردان آن زمان حتى شاردن او را برتر مى‌سازد، به اضافه در دوره‌اى اقدام به اين مسافرت‌ها نموده كه عظمت و جلال ايران به آخرين حد خود رسيده و هنر و صنعت ايرانى مراحل كمال خود را مى‌پيموده است. همچنين شرح راه‌ها، شهرها، دهات، گفتگوها و برخوردها و حوادث را با اسلوبى دقيق و همه جانبه و مبسوط بيان نموده است. در همه سفرهايش نقاش مخصوصى به دنبال آورده كه شاهكارهاى معمارى، نقشه شهرها، قلاع، پل‌ها، البسه مخصوص ايرانيان و حتى وسائل ساده زندگى آن دوره را ترسيم نموده است.
و ما از بركت همين علاقه است كه اكنون حداقل آن همه شاهكار هنرى را با آن كه اغلب نابود شده، بر روى تابلو در اين كتاب مى‌بينيم و مى‌ستاييم.
ساختار
كتاب داراى مقدمه چاپ دوم، مقدمه، نقشه مصنف، پنج كتاب، ضمايم و فهرست‌ها مى‌باشد. چون ترجمه اين كتاب در پنجاه سال قبل انجام گرديده است، از لحاظ نثر فارسى، لغات، طرز جمله‌بندى و بالاخره از نظر دستور زبان، به وضع عجيبى آشفته بوده كه به وسيله محقق تا حدودى تصحيح شده است. ولى با اين حال نبايد از حق گذشت كه در پنجاه سال قبل ترجمه و نشر چنين كتابى، كارى بزرگ و قابل تحسين بوده است و بايد گفت همان گونه كه تاورنيه از جهانگردان پيشرو و بانى ايرانشناسى نوين است، مترجم محترم اين كتاب نيز به سهم خود، از پيشقراولان فن ترجمه در ايران مى‌باشد و همين امر بزرگترين افتخار براى مترجم كتاب است.
گزارش محتوا
مقدمه چاپ دوم درباره كتاب، مؤلف آن، نسخه كتاب گزارشى را ارائه مى‌دهد.
مقدمه مؤلف عريضه‌اى است، به لوى چهاردهم پادشاه فرانسه كه در آن گزارش مسافرت‌هاى خود را به عرض مى‌رساند.
بخش نقشه مصنف كه در آن جا به طور اختصار شرح مسافرت‌هاى خود را كه در قطعات اروپا تا اسلانبول كرده، نوشته است. اين بخش اين گونه آغاز مى‌شود: «اگر تعليمات اوليه شخص به منزله تولد ثانوى باشد، من مى‌توانم بگويم كه من با ميل مسافرت متولد شده‌ام. پدر من معروف بود كه در علم جغرافيا مهارتى دارد و اغلب مذاكراتى كه علماى اين فن در ايام طفوليت من با حضور من با پدرم می‌كردند و من با كمال فرح استماع مى‌نمودم، مرا از همان اوقات مايل و مصمم كرد كه بروم اغلب اين ممالكى را كه روى نقشه شناخته‌ام، مشاهده و سياحت نمايم. در سن 22 سالگى قشنگ‌ترين نواحى اروپا را سياحت و سير كرده بودم؛ مثل فرانسه انگليس، هلاند، آلمان، سوئيس، لهستان، مجارستان و ايطاليا و زبان‌هايى را كه در آن ممالك بيشتر متداول است، باندازه كافى حرف مى‌زدم...»
كتاب اول اين سفرنامه شامل دوازده فصل مى‌باشد كه عناوين اين فصول عبارت است از: «فصل اول در بيان راه‌هاى مختلفه كه از پاريس به اصفهان پايتخت ايران مى‌رود، از ايالات شمالى مملكت عثمانى، فصل دوم شرح راه اسلامبول به اصفهان كه مصنف در سفر اول خود همين راه را پيموده و به ايران رفته است، فصل سيم شرح بقيه راه اسلامبول به اصفهان از اوايل خاک ايران تا ايروان، فصل چهارم شرح دنباله راه از ايروان تا تبريز، فصل پنجم شرح دنباله راه بزرك اسلامبول به ايران از تبريز تا اصفهان از راه اردبيل و قزوين، فصل ششم دنباله راه معمولى تبريز به اصفهان از راه زنجان و سلطانيه و غيره،، فصل هشتم شرح و بيان سرقتى كه نزدیک توكات براى مصنف روى داد و يك قسم پشم بسيار زيباى نادر كه مرتبه اول او به فرانسه آورد، فصل نهم شرح راه کرمان به اصفهان و بيان ثروت و تمول، فصل دهم شرح كاروان سراها و پليس كاروان‌ها، فصل يازدهم در بيان پرورش شتر و طبيعت و اقسام مختلفه آن و فصل دوازدهم در بيان مسكوكات ايران».
كتاب دوم اين سفرنام نيز به ده فصل تقسيم مى‌شود كه فصول آن؛ شامل: «فصل اول شرح مسافرت ثانى مصنف از پاريس به اصفهان كه از كشتى نشستن در مارسيل به اسكندريه شروع مى‌شود، فصل دوم شرح شهر حلب كه امروز كرسى و پايتخت شام است، فصل سوم، شرح راه‌هاى مختلفه عموماًو راه صحرا خصوصا كه از حلب به اصفهان مى‌رود، فصل چهارم شرح راه اصفهان از بين‌النهرين و آشور كه راه سفر سوم مصنف است، فصل پنجم، دنباله همان راه از نينوا تا اصفهان و داستان يك سفير كبير موسوم به دومينسيگو دوسانتيس، فصل ششم در بيان راهى كه مصنف در سفر چهارم آسيا پيش گرفت براى اين كه از پاريس به هرمز برود. دريانوردى از مارسيل به اسكندريه، فصل هفتم دنباله راهى كه مصنف در سفر چهارم آسيا پيش گرفت، خاصه حركت در دجله از نينوا تا بابل، فصل هشتم، دنباله همان راه از بغداد تا بصره و شرح مذهب عيسويان سنت ژان، فصل نهم، دنباله همان راه از بصره تا هرمز و فصل دهم مسافرت پنجم مصنف و سرگذشت 4 نفر فرانسوى و فصل دهم مسافرت پنجم مصنف و سرگذشت 4 نفر فرانسوى».
كتاب سوم، در سيزده فصل: «فصل اول سفر ششم و آخر مصنف از حركت پاريس تا پياده شدن از كشتى در ازمير، فصل دوم دنباله سفر ششم مصنف از حركت ازمير تا اصفهان، فصل سيم راه حلب به تبريز از ديار بكرووان، فصل چهارم راه‌هاى ديگر حلب به تبريز از جزيره و جاهاى ديگر، فصل پنجم راه حلب به اصفهان از صحراى صغير و كنكاور، فصل ششم راه ديگر اسلامبول به اصفهان از درياى سياه و شرح بعضى از شهرهاى اطراف آن، فصل هفتم راه ورشو به اصفهان از درياى سياه و راه اصفهان به مسكو با اسامى شهرهاى عمده و جزاير عثمانى مطابق لهجه و تلفظ عوام و ترك‌ها، فصل هشتم شرح تجارت جزيره كرت و ساير جزاير عمده اژه و شهرهاى يونان و كشتى‌هاى خداوندگار ترك، فصل نهم، درباره اوضاع حليه گرجستان، فصل دهم، در بيان اوضاع حاليه منگرلى، فصل يازدهم شرح كمانى و چركس و قلماق، فصل دوازدهم در بيان تشريفات و عادات اهالى كمانى و چركس و فصل سيزدهم شرح تاتارهاى كوچك موسوم به توكائى مجاور كمانى».
كتاب چهارم در هيجده فصل، «فصل اول در بيان وسعت ايران و تقسيم ايالات آن، فصل دوم، شرح گل‌ها و ميوه‌هاى ايران و فيروزه و مرواريد آن، فصل سيم در بيان حيوانات بارى و اقسام ماهى‌ها و طيور ايران، فصل چهارم شرح ابنيه ايران، فصل پنجم شرح شهر اصفهان پايتخت كل ممالك پادشاه ايران، فصل ششم درباره جلفا، شهر كوچكى كه توسط رودخانه زاينده‌رود از اصفهان جدا شده است، فصل هفتم در بيان مذهب ايرانى‌ها و مراسم عزادارى امام حسن و امام حسين عليهماالسلام و تشريفات عيد شتر،...»
كتاب پنج نيز در بيست و پنج فصل، به وضع سياسى و تاريخى ايران مى‌پردازد؛ همانند: «فصل اول نژاد و سلسله پادشاه فعلى ايران، فصل دويم شرح بعضى از وقايع مخصوص كه فضايل و معايب سلاطين ايران را نشان مى‌دهد، از شاه عباس كبير تا شاه سليمان، فصل سيم در بيان بزرگترين اتفاقى كه در سلطنت شاه صفى اول روى داد خصوصا قتل امام قلى خان و سه پسرش، فصل چهارم، حكايت مهيج و غم‌انگيز رودلف اشتيدلر از اهل زوريخ كه در خدمت شاه صفى بوده است، فصل پنجم، در بيان وقايع مخصوصى كه در سلطنت شاه عباس ثانى رويداد...».
بخش ضمايم كتاب نيز شامل دو مبحث پول‌هاى ايران و حركت زشت هلندى‌ها مى‌شود.
چنانكه محقق كتاب نيز به آن اشاره كرده است، تاورنيه نظير بيشتر تاريخ‌نويسان نكوشيده است كه تاريخ خود را تنها وقف جنگ‌ها و جدال‌ها و تعريف شاهان و بزرگان زمان خود كند، بلكه عميقا جامعه ايران عهد صفويه و عادات و رسوم و افكار و عقايد آن‌ها را شناخته و به ما نشان داده است، آداب و رسومى كه در هيچ يك از كتب فارسى دوران صفويه، حتى عهدهاى ما قبل و ما بعد آن نيز نمى‌توانيم يافت. تاورنيه حقايق عينى خارجى را عريان و بى‌پرده در سفرنامه خود منعكس مى‌نمايد و همين روش است كه سياحان بعد از او دنبال كردند و در طول سيصد سال ايران را آنچنان كه هست به جهانيان معرفى نمودند. تاورنيه نه تنها مى‌كوشد تا شرح مسافرت‌ها؛ راه‌ها و حوادث زمان خود را بيان كند. بلكه در اين كتاب، ما كم و بيش به تاريخ گذشته ايران و كشورهاى همجوار آشنا مى‌شويم.
دقت نظر تاورنيه و وسعت و عظمت ايران دوره صفوى او را مجبور مى‌كند كه بر روى جميع امور مربوط به اين كشور كنجكاو باشد، در اين جا ما به خوبى با كشورها و ايالات دست نشانده ايران، چون ارمنستان و گرجستان و قفقاز و غيره آشنا مى‌شويم و طرز حكومت، وضع لشگركشى، انواع سپاهيان و سلاح‌هاى مختلف، رفتار و عادات و رسوم مخصوص هر يك را مى‌شناسیم. تاورنيه دقيق‌ترين و مبسوطترين نقشه جغرافيايى دوران صفويه را به دست مى‌دهد و در ضمن ما را با جغرافياى اقتصادى و سياسى آن عهد عميقا آشنا مى‌سازد.
طرز حكومت دوران صفوى، وضع ادارات و تقسيمات مملكتى، طرز اداره قشون، وضع حكام و نوع حكومت آن‌ها، تقسيمات دربارى و مشاغل دربارى، بودجه مملكتى و چگونگى درآمد و مصرف آن، وضع روحانیون و حدود اختيارات آن‌ها، و خلاصه جميع امورى كه از لحاظ مادى و معنوى كشور وسيع ايران را تشكيل مى‌داده، كارى است كه تاورنيه از عهده معرفى آن به خوبى برآمده است.
به علاوه تاورنيه روحيه و مراسم و آداب ملل مختلف، اديان و مراسم خاص هر يك، ازدواج و اعمال كفن و دفن، اعياد و سوگوارى‌هاى ملى و مذهبى، طرز آموزش و پرورش، اخلاق و طرز رفتار طبقات مختلف را وسيعا به ما نشان مى‌دهد.
بالاخره شناساندن ايران به جهانيان، به خصوص در بهترين دوران تاريخش بزرگترين خدمتى است كه اين مستشرق بزرگ به ايران و ايرانيان انجام داده است.
وضعيت كتاب
حواشى كتاب، آن چه مربوط به مترجم است، به نام (مترجم) و آن چه از مصحح است، با كلمه (مصحح) بدون هيچ علامتى نشان داده شده است.
بخش فهرست‌هاى كتاب، شامل فهرست مطالب و تصاوير مى‌باشد.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب