سفرنامه لرستان و خوزستان (بارون کلمنت): تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان =سفرنامه لرستان و خوزستان، محمد حسین آریا

[[دوبد، کلمنت اوگاستس]] (نويسنده)

سفر نامه‎ها

"با ورود به شيراز در صدد بر آمدم تا مسيرهاى منتهى به بهبهان را بشناسم... دريافتم سه جاده مختلف به بهبهان مى‌رود. نخستين جاده از دره خلار با تاكستان‌هاى معروفش مى‌گذشت كه بهترين نوع شراب شيراز را از آنجا مى‌گيرند. مسافت شيراز تا بهبهان از طريق اين راه بيشتر از پنجاه فرسنگ نيست... جاده دوم با عبور از كازرون به ابوشهر(بوشهر) مى‌رسد كه از آن جا از طريق دريا به هنديان و از طريق خشكى به بهبهان سفر مى‌كنند.

اگر به من درست گفته باشند، در سواحل رودخانه هنديان درخت زيتون مى‌رويد و شهر زيتون زيدون فعلى نام خود را از آن مى‌گيرد؛ اما [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]]، سياح سده چهاردهم عرب، آن را مشتق الزيدان به معناى شهر دو سيد؛ يعنى زيد بن ثابت و زيد بن ارقم، از صحابه پيامبر اكرم مى‌داند.

بقاياى ِآثار ارجان مشتمل از بناهاى سنگى و آجرى، در بلندى‌هاى سواحل رودخانه كردستان و بيشتر در چپ آن پراكنده است. همچنين در شيب ساحل و تا اندازه‌اى در عرصه زمين باريكى كه بستر رودخانه ا از خاکريز جنوبى يا چپ آن جدا مى‌كند، آثار ديگرى ديده مى‌شود. به استثناى پل‌ها، از بناهاى بزرگ اثرى باقى نمانده است؛ گويا خانه‌ها فقط در يك طبقه و با سقف گنبدى شكل بنا مى‌شده است. دو پل به فاصله كمى از يكديگر، دو طرف شهر را به هم متصل مى‌كرده است. بناى آنها از سنگ و آجر است و از بقاياى آنها مى‌توان قضاوت كرد كه با مقياس معظمى ساخته شده‌اند. آثارى از پايه ستون‌ها كه طاق‌هاى پل بر آن تكيه داشته، هنوز در ساحل چپ و راست رودخانه باقى است و فشار تند جريان آب كه به صورت گرداب‌هاى كوچك جارى است، تقريبا بقيه پايه‌ها را با خود برده است.

... ياقوت، بنيانگذار ارجان را كه جزء اقليم سوم مى‌داند، به قباد پادشاه ساسانى، پسر فيروز و پدر نوشيروان و به عبارت ديگر به حدود پايان سده پنجم يا آغاز سده ششم عصر مسيح نسبت مى‌دهد... نزدیک تنگ تكاتكاب كه رود كردستان از آن جا به جلگه علياى آثار باستانى ارجان وارد مى‌شود و در فاصله نه چندان دورى از آبادى پشكر، در ارتفاع زياد كوه شكافى هست كه ماده سياه رنگى شبيه قير كانى از آن مى‌تراود كه مردم محل آن را جمع‌آورى مى‌كنند. زيرا در ايران براى اين ماده خاصیت شفا بخش فراوان قايلند و مخصوصا در ضرب ديدگى و شكستگى به كار مى‌برند. آن را موميا و گاهى مومياى نايى مى‌خوانند و منسوب به روستاى "نايى ده" در دامنه همين كوه است. بى ترديد آتشفشانى كه اكنون خاموش است، اين شكاف را به وجود آورده است. زمانى كه زلزله شيراز را تكان داد، در بهبهان نيز اثر گذاشت و شكافى كه از آن موميا اندك اندك مى‌تراويد، عريض‌تر شد و از آن پس تراوش موميا بسيار زيادتر شده، اما مى‌گويند خاصیتش نيز كم شده است.

رود هنديان از دريا تا شهر زيتون قابل كشتيرانى است؛ فاصله اين شهر تا بهبهان يك روزه (يا پنج فرسنگ) راه است. از اين دو مسير تجارتى ممكن است، همزمان استفاده شده باشد، هم چنانكه امروز هم اين وضع ادامه دارد؛ مسير اول به ويژه براى ارتباط با عربستان و راه دوم براى دستيابى به هند مفيد بوده است. به علاوه مى‌توان گفت، حمل امتعه ايران از طريق رود تاب به مهروبان و از آنجا به خليج فارس آسان بوده است و در عين حال محصولات هند از راه هنديان و زيتون به داخله ايران مى‌رسيده و بدين ترتيب هم مسير كوتاه‌ترى در خليج فارس طى مى‌شده و هم كشتى‌ها بر خلاف جهت جريان پر سرعت و مشكل تاب سير نمى‌كرده‌اند.

[[رده:25 مهر الی 24 آبان]]