الصحیح من سیرة النبي الأعظم(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

{{کاربردهای دیگر| پیامبر اعظم (ابهام زدایی)}}

نخستین جلد از کتاب الصحیح به مباحث مقدماتی در حوزه سیره نگاری اختصاص دارد. نویسنده‌ در‌ صدد است که به جای تبیین کلیات و توضیح مفاهیم به بررسی پیشینه سیره نگاری و خطوط کلی آن در دو مکتب خلافت و امامت بپردازد. از این رو در هشت فصل، موضوعاتی‌ از‌ قبیل: سیمای‌ پیغمبر(ص) در مکتب خلافت، سیاست منع تدوین و نقل حدیث، مفتیان جایگزین، قصه گویان و نقش آنان در تحریف‌ سیره، اهداف، انگیزه ها، آثار و نتایج سیاست‌های رسمی در قبال سیره‌، ضرورت‌ حضور‌ امام معصوم در جامعه، معیارها وضوابط آشفته در تدوین ونقل سیره، و ضوابط و معیار‌های درست پژوهش علمی، را ‌‌مورد‌ نقد و بررسی قرار می‌دهد.  

در فصل هفتم به بررسی ضوابط آشفته در‌ تدوین‌ ونقل‌ سیره نبوی بر اساس مکتب و سیاست رسمی خلفا و فرمانروایان پرداخته و بیش از ٥٠ مورد از‌ این ضوابط را با توضیح مختصر بر شمرده است. از مهمترین موارد می‌ توان به نمونه ‌های‌ زیر‌ اشاره کرد: عدالت صحابه، زندیق بودن منتقد صحابه، بخشودگی گناهان بدری ها، اجتهاد و فتوای صحابه، اجتهاد در مقابل نص، سنت خلفا، روایات مرسل صحابه، سهو پیغمبر(ص)، عصمت امت، اجماع، ظن، رأی‌ و قیاس، سد باب اجتهاد، موافقت اهل کتاب، حدیث بنی اسرائیل، حسن و قبح شرعی، و صدور انحصاری فتوا. فصل هشتم به تبیین معیارها و ضوابطی اختصاص دارد که از دیدگاه‌ نویسنده‌ می‌تواند به پژوهشگر سیره نبوی در رسیدن به اخبار صحیح یاری کند.  

[[عاملی، جعفرمرتضی|مرتضی]] با اعتقاد عمیق به بهره‌گیری از‌ آیات‌ قرآن‌ در موضوعات و مسائل مختلف و با عنایت به آنچه درباره معیار بودن قرآن در پذیرش‌ یا‌ رد اخبار و حوادث تاریخی در نخستین جلد الصحیح. مورد تأکید‌ ویژه‌ قرار‌ داده، آن را با استناد به آیات، صحیح ترین کتاب می‌داند که باطل به‌ هیچ‌ وجه در آن راه ندارد. از این رو کتاب خدا را درست‌ ترین‌ و بزرگترین‌ معیار و میزان برای سنجش صحت و سقم روایات و اخبار بر می شمارد. وی با استناد به‌ روایات‌ و احادیث‌ متواتر، عقیده دارد که باید همه روایات را به کتاب خدا عرضه‌ کرد‌، و هر چه موافق آن بود، گرفت و هر چه مخالف آن باشد، ترک کرد. سپس روایاتی از‌ منابع‌ شیعه و سنی در تأیید دیدگاه خویش می‌آورد و نتیجه می‌گیرد که‌ این‌ حکم پیغمبر(ص)، ائمه اطهار و شماری از صحابه‌ است‌ که‌ قرآن را حکم، مرجع و میزان تشخیص حق‌ از‌ باطل معرفی کرده‌اند. عقل سلیم و فطرت مستقیم نیز پس از اقامه دلیل‌ بر‌ این که قرآن، کتاب منزل‌ خداوند‌ بر پیغمبر‌ مرسل‌ است‌، به همین قاعده حکم می‌کند‌. نویسنده، برپایه همین عقیده، لااقل از پانصد آیه قرآن در اثبات‌ صحت‌ اخبار و حوادث یا رد شماری از‌ گزارش‌های تاریخی بهره برده‌ است‌.

#طرح مباحث حاشیه‌ ای‌ و بیگانه از موضوع سیره نبوی که حجم فوق العاده زیادی را از کتاب بخود اختصاص داده و جز افزودن به شمار مجلدات و اطناب ممل هیچ خاصیتی ندارد؛ همچون: احکام رجم‌ در‌ یهود، خصایص شیعه، حقوق حیوان در اسلام.  

#بنظر می‌رسد  الصحیح بر خلاف سایر آثار و تألیفات، روند معمول در داوری و رفع نواقص‌، تناقضات‌ و اعمال پیشنهاد‌های داوران را‌ سپری‌ نکرده است. اگر کتاب فرایند داوری و ارزیابی پیش از انتشار را طی می کرد، چه بسا شاهد اشکالات کمتری بودیم.  

ب – رویکرد کلامی، با توجه به اینکه تحل و تکامل تشیع تا حد زیادی نتیجه استدلال ‌های کلامی است، محتوای این کتاب نیز در همین چارچوب است و نویسنده‌ با چنین رویکردی برخی مسائل را برجسته و بعضی دیگر را کم رنگ کرده است. در بسیاری از موارد نقش شخصیت ‌های صدر اسلام که از دید نویسنده مطرود به حساب می‌ آیند‌ به بدترین شکل موجود بیان شده و یا سخنان تحقیرآمیز در مورد آنان نوشته شده است. وی در باب چگونگی هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه، داستان لیلة المبیت و فداکاری حضرت‌ علی‌ را مفصل شرح داده، آن گاه تحت عنوان آیه غار سه صفحه در تضعیف و رد ابوبکر نوشته است (سیره صحیح پیامبراعظم(ص)، ج ٢، فصل دوم، تحت عنوان: هجرت رسول خدا).  

ج – رویکرد‌ حدیث‌ گرایانه، اگرچه نویسنده محترم از آیات زیادی برای بیان سیره رسول خدا استفاده کرده، اما این احادیث هستند که جهت آیات را در این کتاب نمایش می‌دهند. در‌ حالی‌ که‌ قرآن تاکید دارد بر اینکه‌ “لایعلم‌ الغیب‌ الا الله “، نویسنده محترم می نویسد: رسول خدا(ص) اعمال همه بندگان و هر آنچه را در دایره مسئولیت حضرت و در سطح حضور‌ و شهود‌ روی‌ می‌دهد، می بیند و خداوند متعال به او‌ امکان‌ داده تا پشت سر خود را ببیند و در حالی که چشمانش به خواب می‌رود، قلبش بیدار بماند. زیرا‌ اگر‌ چنین‌ نبود، نمی‌توانست در حال خواب یا زمانی که ‌مردمان‌ پشت سر او هستند، آنان را ببیند<ref>ر.ک: سپهری، محمد، ص97-112</ref>.

[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/62041 سپهری، محمد، «بررسی و نقد کتاب تاریخ‌نگاری «الصحیح من سیرة‌ النبی‌الاعظم(ص)»»، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شماره 35، تابستان 1394]