۱۱۸٬۶۸۳
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'خلاصة التجارب (ابهام زدایی)' به 'خلاصة التجارب (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'موسس' به 'مؤسس') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'خلاصة التجارب (ابهام زدایی)' به 'خلاصة التجارب (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =12506 | ||
| کتابخوان همراه نور =12506 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|خلاصة التجارب (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''خلاصة التجارب'''، به زبان فارسى، | '''خلاصة التجارب'''، تألیف [[بهاءالدوله، بهاءالدین بن میرقوام‌الدین|بهاءالدوله رازى]]، کتابی است طبی به زبان فارسى، بازگوكننده وضعيت و سطح علمى دانش پزشکى در دوران صفويه. [[اصفهانی، محمدمهدی|محمدمهدی اصفهانی]] مقدمه‌ای بر این اثر نگاشته و آن را منتشر نموده است. | ||
[[بهاءالدوله، بهاءالدین بن میرقوام‌الدین|بهاءالدوله رازى]]، در مقدمه مى‌نويسد: «حمد بلااحصا حكيمى را كه به كمال حكمت و وفور عنايت و قدرت ماهيت، اشرف انسانى را از خزانه جود خلعت وجود پوشانيد... اما بعد، چنين معروض دارد خادم الفقراء المله، بهاءالدوله - هداه الله تعالى - كه چون كلام حضرت سيد الانام عليه التحية و السلام كه: «من كتم علماً نافعاً الجمه الله تعالى يوم القيامة بلجام من النار»، امر بود به اظهار علمى نافع مر دين و مر بدن را و اين بيچاره را بعضى از تجارب طبى كه مشتمل بر فوائد بدنى حاصل بود، لازم نمود آن را اطاعة لامره الاعلى و فوزاً بتلك السعادة فى الآخرة و الاولى مثبت نمود، فلهذا اشتغال سالك اين رساله موسومه به «خلاصة التجارب»، در اوان سنه سبع و تسع‌مائة، در مسكن طرشت من قرى راز اتفاق افتاد». | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۱: | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
موضوع | خلاصه التجارب یکی از نمونه‌های جالب متون پزشکی به زبان فارسی، در اندازه حدودی 350 هزار کلمه و در 28 باب تألیف شده است. البته تعداد باب‌های این اثر از 22 تا 27 باب نیز برشمرده شده است. علت این خطا احتمالاً ناقص بودن دستنویس‌هایی بوده که مورد گزارش نسخه‌شناسان قرار گرفته است. اما به دفعات تعداد باب‌های این کتاب 28 عنوان ذکر شده است. خلاصه التجارب به‌ویژه از دید تجربیات پزشکی آن قابل توجه است. این کتاب را از نظر اهمیت اصول و فنون پزشکی از ذخیره خوارزمشاهی سید اسماعیل جرجانی پایین‌تر، اما از دید اصول تجربی حاکم بر آن، از ذخیره خوارزمشاهی بالاتر دانسته است. این تجربیات، و روی هم رفته گزارش‌هایی که بهاءالدوله در جاهای مختلف خلاصه التجارب از مداوا و دستورات طبی خود یا دیگران داده از جمله نکات مهم این کتاب به شمار می‌رود و عبدالحسین حائری، چند نمونه از این گزارش‌ها را جمع‌آوری نموده است. در لابلای خلاصه التجارب نتیجه‌گیری‌ها و ژرف‌اندیشی‌های بهاءالدوله نیز آمده است. از جمله این موضوع که کسانی که یک بار در زندگی آبله می‌گیرند، به ندرت، مجددا به این مرض مبتلا می‌شوند<ref>ولایتی، علی‌اکبر، ص19-20</ref>. | ||
نویسنده در آغاز این کتاب با استناد به آیات و احادیث متعدد، هدف از نگارش آن را بیان تجاربی می‌داند که دانستنش برای تندرستی سودمند است؛ همچنین جهت پیروی از سفارش پیامبر(ص) در نشر دانش و خدمت به خلق... مؤلف در این کتاب گاه به مناسبت از مشاهدات تجربی خود، و گاه از داروهایی که ساخته خود او یا پزشکان دیگر است، با عناوینی چون «مخترعات مصنف»، «مخترعات اهل هند» و حتی حکمای فرنگ و دیگران یاد می‌کند<ref>بیگ‌باباپور، یوسف، ص87</ref>. | |||
موضوع باب‌هاى كتاب، به ترتيب چنين است: | |||
مقعد؛ | اطلاعاتى كلى درباره بهداشت (حفظ الصحة) و رفع بيمارى‌ها؛ بيان چگونگى بهداشت و بهداشت كودكان و پيران؛ بيان تدبير تندرستى و آنچه كه بدن به آن نياز دارد تا فرد تندرست بماند؛ اقسام بيمارى‌ها، انواع تب‌ها و معالجه آنها؛ بيمارى‌هاى حصبه، آبله، جذام و سرماخوردگى و غيره؛ سموم و كوفتگى؛ امراض دِماغى؛ حالت‌هاى چشم و بيمارى‌هاى آن؛ گوش و تركيب قوه شنوايى و مرض‌هاى آن؛ بينى؛ دهان؛ حلق؛ دل (قلب)؛ مرى؛ معده؛ جگر و مراره؛ سپرز؛ روده‌ها؛ مقعد؛ گُرده (كليه)؛ مثانه؛ آلات تناسلى؛ احوال توالد و تناسل و پستان؛ پشت و مفصل و پاها و بيمارى‌هاى هريك از آنها؛ سموم و ادويه زيان‌آور؛ حيوانات سمى؛ قرابادين (داروهاى تركيبى)؛ اصطلاحات داروسازى و اوزان ويژه آن. | ||
گُرده (كليه)؛ | |||
مثانه؛ | |||
آلات تناسلى؛ | |||
احوال توالد و تناسل و پستان؛ | |||
پشت و مفصل و پاها و بيمارى‌هاى هريك از آنها؛ | |||
سموم و ادويه زيان‌آور؛ | |||
حيوانات سمى؛ | |||
قرابادين (داروهاى تركيبى)؛ | |||
اصطلاحات داروسازى و اوزان ويژه آن. | |||
در هر مورد از اين باب‌ها، نویسنده وظايف الاعضاى دستگاه‌هاى بدن، سبب بيمارى‌ها، نشانه‌ها و درمان‌هاى آنها و خصوصاً تجربه‌هاى شخصى خود را آورده است. | در هر مورد از اين باب‌ها، نویسنده وظايف الاعضاى دستگاه‌هاى بدن، سبب بيمارى‌ها، نشانه‌ها و درمان‌هاى آنها و خصوصاً تجربه‌هاى شخصى خود را آورده است. | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۶۷: | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
این طبع از کتاب، چاپ سنگی است و فاقد فهرست. | |||
در ابتدای کتاب مقدمه‌ای به قلم محمدمهدی اصفهانی آمده که گریزی به محتوای کتاب و نویسنده آن زده است. | |||
==پانويس == | |||
<references/> | |||
== منابع مقاله == | |||
مقدمه و متن کتاب | |||
تاریخ دام‌پزشکی و پزشکی ایران | |||
طب در دوره صفویه | |||
ولایتی، علی‌اکبر، خلاصة التجارب، تألیف بهاءالدوله رازی، تحقیق محمدرضا شمس اردکانی و دیگران، دانشگاه علوم پزشکی تهران، اول، 1387ش. | |||
[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/968201 بیگ‌باباپور، یوسف، بهاءالدوله رازی و کتاب خلاصة التجارب، کتاب ماه علوم و فنون، اسفند 1391، شماره 71]. | |||
== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:علوم پزشکی]] | |||