تذكرة الألباب بأصول الأنساب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '....<ref>' به '.<ref>') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'تذکره (ابهام زدایی)' به 'تذکره (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR14261J1.jpg | |||
| عنوان =تذکرة الألباب بأصول الأنساب | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| پدیدآوران = | |||
[[مقری، عبدالملک بن زکریا]] (روایه) | |||
| | |||
| | |||
[[العطاس، هادون أحمد]] ( | [[العطاس، هادون أحمد]] (مقدمه‌نويس) | ||
[[بتی، احمد بن عبدالعزیز]] ( | [[بتی، احمد بن عبدالعزیز]] (نویسنده) | ||
[[خرسان، محمدمهدی]] (محقق) | [[خرسان، سید محمدمهدی]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =CS 1549 /ب8ت4 | ||
| موضوع = | |||
اعراب - نسب نامه | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
نسب‌شناسی | |||
| ناشر = | |||
|ناشر | مؤسسة المواهب | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1422 ق یا 2001 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14261AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =14261 | |||
| کتابخوان همراه نور =14261 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|تذکره (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''تذكرة الألباب بأصول الأنساب'''، از آثار شيخ ابوجعفر احمد بن عبدالولى بتى بلنسى اندلسى (متوفاى 488ق)، به زبان عربى است كه نویسنده در آن، انساب عرب، به‌ويژه اصول نسب‌هاى دو قبيله عدنانى و قحطانى و شخصيت‌هاى مشهور آن‌ها را معرفى كرده است. [[خرسان، سید محمدمهدی|سيد محمدمهدى موسوى خرسان]] (متولد نجف 1347ق)، اين اثر را تصحيح كرده و مقدمه و تعليقاتى بر آن افزوده است. | |||
'''تذكرة الألباب بأصول الأنساب'''، از آثار شيخ ابوجعفر احمد بن عبدالولى بتى بلنسى اندلسى (متوفاى 488ق)، به زبان عربى است كه | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
اين كتاب از مقدمه مصحح و مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل دو بخش: اصول انساب عدنان و اصول انساب قحطان) تشكيل شده است. | |||
در مقدمه سيد هادون احمد العطاس كه آن را در مكه مكرمه 1994/12/14م، نوشته، چنين آمده است: احياى ميراث فرهنگى اسلامى و عربى از بهترين خدماتى است كه دانشمندان و نخبگان بيدار انجام مى‌دهند. از اتفاقات جالبى كه برایم پيش آمد اين بود كه در هنگام مراجعه به فهارس مكتبه شيخ‌الاسلام عارف حكمت در مدينه منوره، كتاب «تذكرة الألباب بأصول الأنساب» تأليف ابوجعفر احمد بن عبدالعزيز بن عبدالولى بتى (درگذشته در 488ق) به روايت عبدالملك بن زكريا بن حسان المقرى را يافتم. بعد از مطالعه نسخه خطى اهميت آن را دريافتم و پسرم محمد را مكلف به استنساخش كردم و بعد با همراهى با او اقدام كردم به مراجعه دقيق و مقابله با اصل و اين كار در تاريخ 10 شوال سال 1382ق، انجام شد. | |||
در مقدمه سيد هادون احمد العطاس كه آن را در مكه مكرمه 1994/12/14م، نوشته، چنين آمده است: احياى ميراث فرهنگى اسلامى و عربى از بهترين خدماتى است كه دانشمندان و نخبگان بيدار انجام مى‌دهند. از اتفاقات جالبى كه | |||
مى‌توان گفت كه اين نسخه خطى از نوادر مخطوطات در كتابخانه‌هاى الجزيرة العربية و برخى از كشورهاى عربى است كه من بر فهرست‌هاى چاپ‌شده آن آگاه شدم. | مى‌توان گفت كه اين نسخه خطى از نوادر مخطوطات در كتابخانه‌هاى الجزيرة العربية و برخى از كشورهاى عربى است كه من بر فهرست‌هاى چاپ‌شده آن آگاه شدم. | ||
... و در اين هنگام خوشوقت شدم كه پژوهشگر علامه سيد محمدمهدى بن سيد حسن خرسان موسوى نجفى را در حال انجام فريضه حج در سال 1388ق ديدم و بار ديگر خدا مرا موفق به زيارتش كرد در حج سال 1389ق و علامه خرسان در مجامع علمى نه فقط در عراق، بلكه در نزد خوانندگان كتاب‌هاى عربى در جهان اسلام مشهور است؛ چه، او 11 كتاب را تصحيح كرده و براى 21 كتاب مقدمه نوشته و همگى چاپ شده و كمتر كتابخانه معروفى است كه از آن خالى باشد، افزون بر تأليفات شخصى خودش. پس فرصت را غنيمت شمردم و نسخه خطى اختصاصى خودم را به او اهدا كردم و از وى خواستم كه تصحيحش را بپذيرد و او لطف كرد و پذيرفت... و سرانجام بار سوم او را در موسم حج سال 1394ق ديدم و خوشبختانه تحقيق و تصحيح كتاب مذكور را انجام داده و به‌همراه آورده بود.<ref>ر. | ... و در اين هنگام خوشوقت شدم كه پژوهشگر علامه سيد محمدمهدى بن سيد حسن خرسان موسوى نجفى را در حال انجام فريضه حج در سال 1388ق ديدم و بار ديگر خدا مرا موفق به زيارتش كرد در حج سال 1389ق و علامه خرسان در مجامع علمى نه فقط در عراق، بلكه در نزد خوانندگان كتاب‌هاى عربى در جهان اسلام مشهور است؛ چه، او 11 كتاب را تصحيح كرده و براى 21 كتاب مقدمه نوشته و همگى چاپ شده و كمتر كتابخانه معروفى است كه از آن خالى باشد، افزون بر تأليفات شخصى خودش. پس فرصت را غنيمت شمردم و نسخه خطى اختصاصى خودم را به او اهدا كردم و از وى خواستم كه تصحيحش را بپذيرد و او لطف كرد و پذيرفت... و سرانجام بار سوم او را در موسم حج سال 1394ق ديدم و خوشبختانه تحقيق و تصحيح كتاب مذكور را انجام داده و به‌همراه آورده بود.<ref>ر.ک: سيد هادون احمد العطاس، ص5-7</ref> | ||
علامه خرسان در مقدمه مفصل خودش، زندگى و زمانه | علامه خرسان در مقدمه مفصل خودش، زندگى و زمانه نویسنده را شناسانده و بعد تصريح كرده است كه اين نویسنده گرفتار سه نوع ستم شده است: 1. قنبيطور؛ 2. مورخان؛ 3. ناسخان.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص14-51</ref>او سپس نسخه‌هاى موجود و مورد استفاده را معرفى و ويژگى‌هایش را بيان كرده است.<ref>ر.ک: همان، ص51-56</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
براى آشنايى با روش و محتواى اين اثر، ذكر چند قطعه از مطالب جالب آن كافى است: | براى آشنايى با روش و محتواى اين اثر، ذكر چند قطعه از مطالب جالب آن كافى است: | ||
# | #نویسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده تأكيد كرده است: | ||
#: «... هدف ما اين است كه درخواست يكى از دوستانمان را اجابت كنيم و توضيحى درباره انساب عرب و اصول شعبه‌ها و قبايل آن بيان كنيم... مراعات اختصار را كرديم تا طولانى نشود و قابليت حفظ داشته باشد و با همين مقدار آشنايى مى‌توان همه منسوبان به هر قبيله و تيره مشهورى را شناخت و... همه عرب به دو اصل برمى‌گردد: عدنان و قحطان و در جاهليت سلطنت با قحطان بود تاآنكه اسلام آن را به عدنان انتقال داد و هركدام از اين دو، | #: «... هدف ما اين است كه درخواست يكى از دوستانمان را اجابت كنيم و توضيحى درباره انساب عرب و اصول شعبه‌ها و قبايل آن بيان كنيم... مراعات اختصار را كرديم تا طولانى نشود و قابليت حفظ داشته باشد و با همين مقدار آشنايى مى‌توان همه منسوبان به هر قبيله و تيره مشهورى را شناخت و... همه عرب به دو اصل برمى‌گردد: عدنان و قحطان و در جاهليت سلطنت با قحطان بود تاآنكه اسلام آن را به عدنان انتقال داد و هركدام از اين دو، شاخه‌هایى دارد و عرب همگى اتفاق نظر دارند كه به ترتيب از بزرگ‌تر به كوچك‌تر شش طبقه است: 1. شعب؛ 2. قبيله؛ 3. عماره؛ 4. بطن؛ 5. فخذ؛ 6. فصيله... و معيار اين طبقه‌بندى دو شرط است: قدمت ولادت و كثرت اولاد...».<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص61-63</ref> | ||
#اصول انساب عدنان: شعبه‌هاى عدنان سه تاست؛ دو تا مشهور است كه عبارتند از: مضر و ربيعة و يكى كه شهرتش از آن دو كمتر است و آن اياد است و.<ref>ر. | #اصول انساب عدنان: شعبه‌هاى عدنان سه تاست؛ دو تا مشهور است كه عبارتند از: مضر و ربيعة و يكى كه شهرتش از آن دو كمتر است و آن اياد است و.<ref>ر.ک: متن كتاب، ص63</ref> | ||
#اصول انساب قحطان: قحطان، دو شعبه است: حمير بن سبا و كهلان بن سبأ بن يشجب بن يعرب بن قحطان. پس قبايل مشهور حمير به مقدارى كه به اطلاع ما رسيده، عبارت است از: عريب، ابين، خميران، غيدان، حضور، ميثم، احاظه، سيبان و صيفى. پس از بنوعريب، شرعب بن قيس است كه لباس‌هاى شرعبى به آن نسبت داده مى‌شود و از بنوخيران، شعبى فقيه است كه اسمش عامر بن شراحيل مى‌باشد و از بنوغيدان، عبدكلال بن مثوب است و.<ref>ر. | #اصول انساب قحطان: قحطان، دو شعبه است: حمير بن سبا و كهلان بن سبأ بن يشجب بن يعرب بن قحطان. پس قبايل مشهور حمير به مقدارى كه به اطلاع ما رسيده، عبارت است از: عريب، ابين، خميران، غيدان، حضور، ميثم، احاظه، سيبان و صيفى. پس از بنوعريب، شرعب بن قيس است كه لباس‌هاى شرعبى به آن نسبت داده مى‌شود و از بنوخيران، شعبى فقيه است كه اسمش عامر بن شراحيل مى‌باشد و از بنوغيدان، عبدكلال بن مثوب است و.<ref>ر.ک: همان، ص115</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
براى اثر حاضر، فقط فهرست منابع و فهرست تفصيلى مطالب در پايان آن فراهم شده و متأسفانه فهارس فنى (آيات و روايات و...) آماده نشده است. | براى اثر حاضر، فقط فهرست منابع و فهرست تفصيلى مطالب در پايان آن فراهم شده و متأسفانه فهارس فنى (آيات و روايات و...) آماده نشده است. | ||
مصحح براى تصحيح اثر حاضر، افزون بر ديوان‌هاى اشعار شاعران و... از تعداد قابل توجهى از منابع مهم به زبان عربى بهره برده و نام و مشخصات تعداد (71 كتاب) از آن را ذكر كرده است.<ref>ر. | مصحح براى تصحيح اثر حاضر، افزون بر ديوان‌هاى اشعار شاعران و... از تعداد قابل توجهى از منابع مهم به زبان عربى بهره برده و نام و مشخصات تعداد (71 كتاب) از آن را ذكر كرده است.<ref>ر.ک: همان، ص147-150</ref>مصحح تعليقات مفيدش را به‌صورت پاورقى آورده و در آن، افزون بر توضيح معانى لغوى و اصطلاحى و بيان منابع و مآخذ مطالب و اشعار، توضيحات ارزنده‌اى نيز ذكر كرده است. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
مقدمه و متن كتاب. | مقدمه و متن كتاب. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:علوم کمکی تاریخ]] | |||
[[رده:نسب‌شناسی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۸
| تذکرة الألباب بأصول الأنساب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مقری، عبدالملک بن زکریا (روایه)
العطاس، هادون أحمد (مقدمه‌نويس) بتی، احمد بن عبدالعزیز (نویسنده) خرسان، سید محمدمهدی (محقق) |
| ناشر | مؤسسة المواهب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 ق یا 2001 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اعراب - نسب نامه نسب‌شناسی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | CS 1549 /ب8ت4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
برای دیگر کاربردها، تذکره (ابهام‌زدایی) را ببینید.
تذكرة الألباب بأصول الأنساب، از آثار شيخ ابوجعفر احمد بن عبدالولى بتى بلنسى اندلسى (متوفاى 488ق)، به زبان عربى است كه نویسنده در آن، انساب عرب، به‌ويژه اصول نسب‌هاى دو قبيله عدنانى و قحطانى و شخصيت‌هاى مشهور آن‌ها را معرفى كرده است. سيد محمدمهدى موسوى خرسان (متولد نجف 1347ق)، اين اثر را تصحيح كرده و مقدمه و تعليقاتى بر آن افزوده است.
ساختار
اين كتاب از مقدمه مصحح و مقدمه نویسنده و متن اصلى (شامل دو بخش: اصول انساب عدنان و اصول انساب قحطان) تشكيل شده است.
در مقدمه سيد هادون احمد العطاس كه آن را در مكه مكرمه 1994/12/14م، نوشته، چنين آمده است: احياى ميراث فرهنگى اسلامى و عربى از بهترين خدماتى است كه دانشمندان و نخبگان بيدار انجام مى‌دهند. از اتفاقات جالبى كه برایم پيش آمد اين بود كه در هنگام مراجعه به فهارس مكتبه شيخ‌الاسلام عارف حكمت در مدينه منوره، كتاب «تذكرة الألباب بأصول الأنساب» تأليف ابوجعفر احمد بن عبدالعزيز بن عبدالولى بتى (درگذشته در 488ق) به روايت عبدالملك بن زكريا بن حسان المقرى را يافتم. بعد از مطالعه نسخه خطى اهميت آن را دريافتم و پسرم محمد را مكلف به استنساخش كردم و بعد با همراهى با او اقدام كردم به مراجعه دقيق و مقابله با اصل و اين كار در تاريخ 10 شوال سال 1382ق، انجام شد.
مى‌توان گفت كه اين نسخه خطى از نوادر مخطوطات در كتابخانه‌هاى الجزيرة العربية و برخى از كشورهاى عربى است كه من بر فهرست‌هاى چاپ‌شده آن آگاه شدم.
... و در اين هنگام خوشوقت شدم كه پژوهشگر علامه سيد محمدمهدى بن سيد حسن خرسان موسوى نجفى را در حال انجام فريضه حج در سال 1388ق ديدم و بار ديگر خدا مرا موفق به زيارتش كرد در حج سال 1389ق و علامه خرسان در مجامع علمى نه فقط در عراق، بلكه در نزد خوانندگان كتاب‌هاى عربى در جهان اسلام مشهور است؛ چه، او 11 كتاب را تصحيح كرده و براى 21 كتاب مقدمه نوشته و همگى چاپ شده و كمتر كتابخانه معروفى است كه از آن خالى باشد، افزون بر تأليفات شخصى خودش. پس فرصت را غنيمت شمردم و نسخه خطى اختصاصى خودم را به او اهدا كردم و از وى خواستم كه تصحيحش را بپذيرد و او لطف كرد و پذيرفت... و سرانجام بار سوم او را در موسم حج سال 1394ق ديدم و خوشبختانه تحقيق و تصحيح كتاب مذكور را انجام داده و به‌همراه آورده بود.[۱]
علامه خرسان در مقدمه مفصل خودش، زندگى و زمانه نویسنده را شناسانده و بعد تصريح كرده است كه اين نویسنده گرفتار سه نوع ستم شده است: 1. قنبيطور؛ 2. مورخان؛ 3. ناسخان.[۲]او سپس نسخه‌هاى موجود و مورد استفاده را معرفى و ويژگى‌هایش را بيان كرده است.[۳]
گزارش محتوا
براى آشنايى با روش و محتواى اين اثر، ذكر چند قطعه از مطالب جالب آن كافى است:
- نویسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده تأكيد كرده است:
- «... هدف ما اين است كه درخواست يكى از دوستانمان را اجابت كنيم و توضيحى درباره انساب عرب و اصول شعبه‌ها و قبايل آن بيان كنيم... مراعات اختصار را كرديم تا طولانى نشود و قابليت حفظ داشته باشد و با همين مقدار آشنايى مى‌توان همه منسوبان به هر قبيله و تيره مشهورى را شناخت و... همه عرب به دو اصل برمى‌گردد: عدنان و قحطان و در جاهليت سلطنت با قحطان بود تاآنكه اسلام آن را به عدنان انتقال داد و هركدام از اين دو، شاخه‌هایى دارد و عرب همگى اتفاق نظر دارند كه به ترتيب از بزرگ‌تر به كوچك‌تر شش طبقه است: 1. شعب؛ 2. قبيله؛ 3. عماره؛ 4. بطن؛ 5. فخذ؛ 6. فصيله... و معيار اين طبقه‌بندى دو شرط است: قدمت ولادت و كثرت اولاد...».[۴]
- اصول انساب عدنان: شعبه‌هاى عدنان سه تاست؛ دو تا مشهور است كه عبارتند از: مضر و ربيعة و يكى كه شهرتش از آن دو كمتر است و آن اياد است و.[۵]
- اصول انساب قحطان: قحطان، دو شعبه است: حمير بن سبا و كهلان بن سبأ بن يشجب بن يعرب بن قحطان. پس قبايل مشهور حمير به مقدارى كه به اطلاع ما رسيده، عبارت است از: عريب، ابين، خميران، غيدان، حضور، ميثم، احاظه، سيبان و صيفى. پس از بنوعريب، شرعب بن قيس است كه لباس‌هاى شرعبى به آن نسبت داده مى‌شود و از بنوخيران، شعبى فقيه است كه اسمش عامر بن شراحيل مى‌باشد و از بنوغيدان، عبدكلال بن مثوب است و.[۶]
وضعيت كتاب
براى اثر حاضر، فقط فهرست منابع و فهرست تفصيلى مطالب در پايان آن فراهم شده و متأسفانه فهارس فنى (آيات و روايات و...) آماده نشده است.
مصحح براى تصحيح اثر حاضر، افزون بر ديوان‌هاى اشعار شاعران و... از تعداد قابل توجهى از منابع مهم به زبان عربى بهره برده و نام و مشخصات تعداد (71 كتاب) از آن را ذكر كرده است.[۷]مصحح تعليقات مفيدش را به‌صورت پاورقى آورده و در آن، افزون بر توضيح معانى لغوى و اصطلاحى و بيان منابع و مآخذ مطالب و اشعار، توضيحات ارزنده‌اى نيز ذكر كرده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.