أخبار بغداد و ما جاورها من البلاد: تفاوت میان نسخه‌ها

| پدیدآوران =

| کتابخانۀ دیجیتال نور =16439

'''أخبار بغداد و ما جاورها من البلاد'''، تألیف [[آلوسی، محمود بن عبدالله|سید محمود شکری آلوسی]]، از جمله منابع عربی تاریخ بلاد است که به‌طور خاص به تاریخ بغداد پرداخته است. کتاب با تحقیق و پاورقی [[رووف، عماد عبدالسلام|عماد عبدالسلام رئوف]] منتشر شده است.  

کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، دو قطعه شعر از شعرای عراق در وصف آثار نویسنده، مقدمه نویسنده و متن اثر است که با توصیف عراق و بغداد آغاز و با معرفی کاخ‎ها، خانه‌ها، بازارها، محلات، انهار و... بغداد ادامه یافته است. در انتهای اثر بخش‌هایی در رابطه با قبائل امروز ساکن در نجد، امرای نجد و نسب آنها، مکاتبات امرای نجد با آل‎سعود، علمای مشهور نجد و نیز اخبار یمن و بلاد آن به کتاب ضمیمه شده است.  

محقق اثر در ابتدای مقدمه به شهرت [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]] اشاره کرده و او را بی‌نیاز از معرفی دانسته است؛ چراکه بسیاری از معاصرینش درباره او سخن گفته‌اند؛ همچنان‌که ناشرین کتب و محققین تاریخ فرهنگ و ادب و حتی سیاسیون عراق شرح حال او را ذکر کرده‌اند. [[رووف، عماد عبدالسلام|عبدالسلام رئوف]]، سپس در پاورقی لیست مفصلی از این افراد را با ذکر منبع ارائه کرده است. همچنین در ادامه افزوده است که او از سادات حسینی اصیلی است که قرن‌ها پیش از آن برای طلب علم به بغداد هجرت کردند. پس وجود این خانواده با علم و درس و تدریس و تألیف پیوسته شد؛ به‌گونه‌ای که این خاندان نشانه محکمی از نشانه‌های فرهنگ در عراق شد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/5 ر.ک: مقدمه محقق، ص‎6-5]</ref>‎.

محقق سپس به معرفی [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]] پرداخته و به فعالیت‎های علمی و اطلاع وسیع او از تاریخ بغداد اشاره کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/9 ر.ک: همان، ص9]</ref>‎. وی در بررسی پیشینه نگارش تاریخ بغداد، تصریح کرده که ابتدا سلسله آثار تاریخی که عنوان بغداد را با خود داشت، نوشته شد، اما احوال مناطق پراکنده‌ای از عراق را در بر داشت یا اینکه در یک عنوان واحد تمامی عراق یا بیشتر مناطق آن را جمع کرده بود. اولین بار ابراهیم فصیح حیدری، تاریخ بغداد و بصره و نجد را در کتاب واحدی با نام «عنوان المجد في بيان أحوال بغداد و البصرة و نجد» گرد آورد. سپس نویسندگان دیگری در آثار خود به این موضوع پرداختند؛ تا اینکه [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]] نیز به تاریخ شهرش علاقه‌مند شد و موسوعه کوچکی در سه بخش فراهم آورد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/12 ر.ک: همان، ص13-12]</ref>‎.  

[[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]] در «أخبار بغداد و ما جاورها من البلاد»، به تحقیق درباره سرزمینش پرداخت و مقدمه‌ای طولانی، قریب به هفده صفحه بر آن نوشت. سپس تصمیم گرفت آن را مختصر کند و تغییراتی در آن صورت دهد؛ لذا آن را بازنویسی کرد. او هدفش از نگارش این کتاب را این دانسته که خواننده: «از آنچه بر سرزمینش گذشته اطلاع یابد؛ چراکه بغداد از اعظم بلاد اسلام و محل استقرار خلفای بزرگی بوده است و بلاها و سختی‌های روزگار بر آن گذشته است، تا جایی ‎که منجر به مشکلاتی شد که حتی در خواب هم به ذهن، خطور نمی‌کند و صبح کرد درحالی‌که دشمنان آن را به ارث برده بودند»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/14 ر.ک: همان، ص14]</ref>‎.  

به گفته محقق اثر، [[آلوسی، محمود بن عبدالله|آلوسی]] گاه با استناد به برخی از منابع درباره برخی از محله‌های بغداد نظری داده که چندان درست نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/16 ر.ک: همان، ص16]</ref>‎.  

وی در برخی استدلالاتی که برای تعیین مکان‌ها کرده، به خطا رفته است. بیشترین سبب این اشتباهات نیز تشابه اسمی بین محلاتی است که از بین رفته و محلاتی که در عصر او وجود داشته است؛ مثلاً او با اعتماد به تشابه اسمی، جعفریه در عصر عباسی را محله جعیفر در جانب غربی بغداد دانسته است؛ بااینکه جعفریه عباسیه از محلات نهر معلی شمرده می‌شده، پس در جانب شرقی بوده است نه غربی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/17 ر.ک: همان، ص17]</ref>‎.  

نویسنده، در بحث از تاریخ اجتماعی عراق، از گروه‌های مختلف جامعه، از قبیل مسلمانان، مسیحیان و یهودیان سخن گفته و ویژگی‌های هر فرقه، از قبیل عادات و رسوم آنها را ذکر کرده است. همچنان‌که قبایل زمان خود و به‌ویژه در منطقه بصره را ذکر کرده و مکان‌های اسکان و خاستگاهشان را مطرح کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/19 ر.ک: همان، ص20-19]</ref>‎.  

او در این اثر تنها به شهر بغداد بسنده نکرده، بلکه تمام اقلیم معروف این شهر در عصر عباسی، اعم از شهرها، قریه‌ها، محلات و مراکز مختلف آن را معرفی کرده است. همچنین اهتمام خاصی به شبکه‎ رودهایی که در آن عصر در دو طرف بغداد به دو شاخه تقسیم می‌شده داشته است؛ بلکه محدوده مباحث را گسترش داده تا سرزمین‌های دیگر، مانند بصره و نجد و یمن را هم در بر بگیرد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/21976/1/20 ر.ک: همان، ص20]</ref>‎.  

# وی یکی از نسخه‌ها را اصل قرار داده و با مقابله آن با دیگر نسخه‌ها اختلافات بین نسخه‌ها را در پاورقی ذکر کرده است.  

# مباحث کتاب با منابع اصلی مورد استفاده مؤلف مقابله شده و اختلاف آن‌ها ذکر شده است.  

==وابسته‌ها==