المحصول في علم الاُصول

المحصول في علم الاُصول
پدیدآوران	سبحانی تبریزی، جعفر (محاضر) جلالی مازندرانی، محمود (مقرر)
عنوان‌های دیگر	تقریرا لبحوث جعفر السبحانی
ناشر	مؤسسه امام صادق علیه‌السلام
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1414 ق
چاپ	1
موضوع	اصول فقه شیعه - قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	4
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏159‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏2‎‏م‎‏3‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، المحصول (ابهام‌زدایی) را ببینید.

المحصول في علم الاصول، تقريرات سومين دروه تدريس خارج اصول فقه آیت‌الله شيخ جعفر سبحانى است. اين اثر، در بر گيرنده يك دوره كامل علم اصول فقه بوده كه به قلم سيد‌ ‎محمود جلالى مازندرانى، در چهار مجلد، به زبان عربى، به رشته تحرير درآمده است.

ساختار

كتاب، مشتمل بر سيزده مقدمه و هشت مقصد است.

به جز مجلد سوم كه مقدمه آن به قلم سيد‌ ‎محمود جلالى است، ساير مقدمات به قلم شيخ جعفر سبحانى است. ايشان، در اين كتاب مباحث اصولى را به شيوه جديد و دسته‌بندى شده به دور از پيچيدگى عبارت و به اختصار بيان كرده است.

گزارش محتوا

جزء اول: در اين بخش از كتاب، به بحث از مقدمات علم اصول و مبحث اوامر پرداخته شده است.

موضوع علم اصول، وضع، استعمالات مجازيه، وضع مركبات، علائم وضع، حقيقت شرعيه، صحيح و اعم، اشتراك، استعمال لفظ مشترك در اكثر از معنى و مشتق از مباحث مقدماتى است.

مقصد اول كتاب، با بحث از اوامر آغاز مى‌گردد و در آن از ماده امر، صيغه امر، اجزاء، مقدمه واجب، احكام ضد، امر با علم به انتفاء شرط، واجب تخييرى و كفايى و مضيّق، امر به امر و امر بعد از امر بحث شده است.

جزء دوم: در اين جزء، تتمه مقصد اول و مقصد دوم مشتمل بر بحث از نواهى آمده است. در اين مقصد، از مفاد نهى، اجتماع امر و نهى و ادله مجوّزين و مانعين، آيا نهى از شىء مقتضى فساد است؟ آيا نهى در معاملات دلالت بر فساد مى‌كند و ثمرات فقهى اين مسئله، سخن به ميان آمده است.

مقصد سوم، در مفاهيم است و در آن، پس از ذكر مقدمات، به بررسى مفهوم شرط، وصف، غايت، حصر، لقب و مفهوم عدد پرداخته شده است.

مقصد چهارم، پيرامون عموم و خصوص است و در آن، طى 12 فصل به بررسى صيغه عام، حجيت عام، مخصص، سرايت اجمال مخصص به عام و عدمش، احراز حال موضوع به وسيله اصل عملى، عدم جواز تمسك به عام قبل از فحص، خطابات شفاهى، عام متعقب به ضمير، تخصيص عام با مفهوم، استثناء پس از جمله‌هاى متعدد، تخصيص قرآن مجيد با خبر واحد و دوران امر بين تخصيص و نسخ پرداخته شده است.

پنجمين مقصد، بحث از مطلق و مقيد است و در آن، الفاظ مطلق، آيا مطلق پس از تقييد، مجاز است؟ مقدمات حكمت، حمل مطلق بر مقيد و متشابه، محكم و متشابه و حروف مقطعه در قرآن بررسى شده است.

مباحث الفاظ، با اين دو مجلد پایان مى‌يابد و بحث از اصول عمليه و قواعد فقهيه و تعادل و تراجيح در جلد سوم و چهارم ادامه پيدا مى‌كند.

جزء سوم: مقصد ششم، در بيان امارات معتبره (شرعى و عقلى) است. احكام قطع، اقسام قطع، قطع موضوعى و مباحث ديگر، امكان تعبدبه ظن و وقوع تعبدبه ظن و حرمت عمل به آن و مستثنيات آن (ظواهر، قول لغوى، اجماع منقول، شهرت فتوائيه، خبر واحد و...) و حجيت ظن در اصول عقايد، از مباحث اين مقصد است. نویسنده، در ضمن بحث از ظواهر، به بحث تحريف كتاب عزيز و نقد و بررسى ادله قائلين به آن پرداخته و دورى قرآن را از هر گونه تحريف، چه به گونه زياده و چه به گونه نقصان، اثبات نموده است.

مقصد هفتم كتاب، در اصول عمليه است. استاد، پس از ذكر مقدماتى، به بحث از برائت و ادله عقلى و نقلى آن (حديث رفع، حديث حجب، حديث سعه، حديث كل شىء مطلق، حديث حلال و حرام و حديث ركب) پرداخته و به خوبى از عهده برآمده است. سپس بحث از احتياط و تخيير آغاز مى‌شود و تمام مطالب آن، به‌طور مشروح، مورد بررسى قرار مى‌گيرد.

جزء چهارم: در اين جزء، تتمه مقصد هفتم با بحث اساسى و طولانى استصحاب شروع مى‌شود و ادله حجيت آن، از اجماع و اخبار و تنبيهات استصحاب ذكر مى‌گردد.

بحث و بررسى قاعده يد و قاعده فراغ و تجاوز و قاعده اصالة الصحة في عمل الغير و قاعده قرعه و بحث تعادل و تراجيح، در ادامه جلد چهارم آمده است. در بحث از قواعد فقهى، به بررسى ثمرات فقهى آن و توضيح آنها به خوبى پرداخته شده و در بحث تعارض ادله شرعيه، به توضيح اصطلاحات تخصص، ورود، حكومت و تخصيص و اسباب اختلاف و تعارض و اقسام مرجحات خبر (ترجيح به صفات راوى، شهرت عمليه، مخالفت عامه و...) پرداخته شده و گفتار تمام اصولیون مورد بررسى قرار گرفته است.

وضعيت كتاب

فهرست هر يك از مجلدات كتاب، در انتهاى آنها آمده است. آدرس آيات، روايات و منابع مطالب كتاب، در پاورقى ذكر شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب؛
2. المحصول في علم الاصول، كتاب ماه دين، خرداد 1378، شماره 20، صفحه 10-11.