رساله مخ المعاني: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

 

«در [[فوائد الفؤاد|فواید الفؤاد]] [[حسن دهلوی، حسن بن علی|حسن دهلوی]] راجع به «مخ المعاني» هم نوشته است و بیان می‌کند چطور آن را در خدمت شیخ نظام‌الدین اولیا پیشکش نموده. تاریخ اتمام این رساله را هم از این تحریر وی می‌توان دریافت؛ در مجلس سی‎وسوم می‌نویسد: «چهارشنبه بیست‌و‎سوم ماه محرم سنه اثنی عشرین سبعمائه دولت پابوس حاصل شد. آن روز کاتب کتاب «مخ المعاني» را خدمت ایشان برده بود. بنابراین می‌توان گفت در اوایل سنه 712،‍ حسن این رساله را تمام کرده بود»<ref>مقدمه مصحح، ص16</ref>.

«[[حسن دهلوی، حسن بن علی|حسن]] از حرف‎های عین، شین، قاف سه‌تا فصل جداگانه می‌سازد و هر فصل چند نکته دارد. ‎در هر یکی از این فصل‎ها، او از هیئت ظاهری آن حرف و هم از جنبه‌های مختلف معنوی آن مفهوم تازه را ابلاغ می‌کند و با برهان و دلائل زیبا و معنی‌خیز ماهیت عشق عرفانی را برای ما تشریح می‌دهد. حسن موفق شده است معنی‌های مختلف عشق و واردات و کیفیات آن را هم از شکل حروف و هم از معنای آن استنباط بکند و بین آنها ارتباطی و پیوند مخصوص نشان بدهد. به نظر وی جنبه‌های گوناگون و مراحل مهم و متنوع این جاذبه بین عاشق و معشوق و بنده و معبود، عبارتند از یگانگی، حقیقت‎جویی، پرستش، اهتزار روح، فیاضیت عشق، ابتلا و مصیبت، محویت، تلطیف عواطف، توحد، تمرکز، از بین رفتن تشتت و تفرق، تجمع، الهام‌بخشی و صدها عاطفه‌های دیگر که ناشی از رابطه‌ای بین عاشق و معشوق می‌باشد»<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص24-25</ref>.

فصل سوم کتاب در توضیح معنای حرف آخر عشق، یعنی «قاف» است.<ref>ر.ک: همان، ص46</ref>. حسن درباره قاف می‌نویسد: «حرفی است که خدای تبارک و تعالی با '''ق و القرآن المجيد''' (ق: 1)، قسمش خورده. اجماع مفسرین بر آن است که سوگند قاف در قرآن یا قسم به قدرت باشد و یا قسم به کوه قاف که گرداگرد جهان را احاطه کرده، ضامن بقا و نفع عالم باشد»<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>. حرف قاف در کلمه «عقل» هم وجود دارد، اما عرفا، از جمله [[حسن دهلوی، حسن بن علی|حسن دهلوی]] در جدال بین عقل و عشق، حکم را از آن عشق می‌دانند و آن را از جانب حق تعالی می‌شمارند<ref>ر.ک: همان، ص48-50</ref>.

[[فوائد الفؤاد]]