المعارف (ابن قتیبه دینوری): تفاوت میان نسخه‌ها

اسلام - تاريخ - متون قديمي تا قرن 14  

اسلام -- سرگذشت نامه

کشورهاي اسلامي - تاريخ - متون قديمي تا قرن 14

| کتابخانۀ دیجیتال نور =25653

'''المعارف'''، تألیف [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتیبه]](متوفی 276ق) مشهور به [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه دینوری]]، در نوع خود یکی از بهترین کتب تاریخی و از معروف‌ترین آثار [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه‌]] محسوب می‌گردد که مشتمل بر اخباری است که در آن عصر مورد علاقه مردم بود. ثروت عکاشه بر این اثر مقدمه نوشته و تحقیق آن را به سرانجام رسانیده است.

[[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه‌]] در مقدمه کتاب انگیزه تألیف آن را این‌گونه بیان می‌کند: «دیدم که بسیاری از اشراف از نسبشان بی‌اطلاع‌اند و اسلاف خود را نمی‌شناسند؛ و از قریش کسانی بودند که نمی‌دانستند در چه موقعیتی از قرابت با پیامبر هستند، یا از ابنای ملوک العجم که حال پدران و زمانشان را نمی‌شناختند؛ و دیدم افرادی را که خود را به اشخاصی منتسب می‌کردند درحالی‌که عقبی نداشت، مانند مردی که خود را از اعقاب ابوذر می‌دانست درحالی‌که او را دنباله‌ای نبود». بدین‌گونه او به‌سان سایر مؤلفین اخبار، به بحث در مورد ابتدای خلقت پرداخته و طبعاً برای ورود به بحث از تورات استفاده نموده و از قصه آدم و ابنای او آغاز و از انبیا چون: ادریس، نوح و عیسی(ع) یاد کرده است. آنگاه از انساب عرب و از تیره عدنان و قبیله قریش و سپس از قبایل یمنی (حمیر و کهلان) یاد کرده‌، به دنبال آن به بحث درباره محمد(ص) پرداخته است و در واقع اهمیت کتاب بیش‌تر از اینجا آغاز می‌شود که با شرح‌حال مختصری از نزدیکان آن‌حضرت به احوال و غزوات پیامبر پرداخته، پس از ذکر خلفای راشدین، از 150 تن از اصحاب رسول‌(ص) یاد کرده است. آنگاه درباره خلفای اموی و عباسی تا عهد معتمد (256ق) و از اشراف قبایل‌، سران نظامی و سیاسی قرن اول و دوم، مانند حجاج بن یوسف، مختار، قطری خارجی، نصربن سیار و... و سپس از تابعین، فقها، اصحاب حدیث و قرّاء‌، راویان اخبار و اشعار و انساب و جغرافیای بصره، جزیرة‌العرب و سایر مناطق و از ایام العرب، ادیان جاهلی ملوک یمن و شام و ملوک عجم به‌خصوص ساسانیان به‌‌طور فشرده مطالبی را عرضه کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5055/56 ر.ک: همان، ص57-56]</ref>.  

موضوع دیگر آن‌که کتاب المعارف را مأخوذ از کتاب [[المحبر]] [[ابن حبیب، محمد بن حبیب|محمد بن حبیب]] (متوفی 245 ق) دانسته‌اند و عکاشه پس از مقابله فهارس هر دو کتاب می‌نویسد: کتاب المعارف با کتاب المحبر، از عناوین مشترکی برخوردارند، لیکن از نظر ترتیب، المعارف با آن مخالف است. گرچه عده‌ای می‌گویند این کتاب [[ابن حبیب، محمد بن حبیب|ابن حبیب]] نیست بلکه او آن را جمع کرده همان‌گونه که [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] آن را جمع نموده... و انصاف آن است که [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] جز آنچه [[ابن حبیب، محمد بن حبیب|ابن حبیب‌]] آورده مطلبی ندارد، لیکن در اغلب موارد (در طول و تفصیل) با آن اختلاف دارد و [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتیبه]] -آن‌گونه که ‌‌از المعارف بر می‌آید- آن را یا از شیوخ خود شنیده و یا از روایت‌های دیگران اخذ کرده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5055/58 ر.ک: همان، ص58]</ref>.

== وابسته‌ها ==