معجم أعلام الشيعة: تفاوت میان نسخه‌ها

معجم أعلام الشیعة
معجم أعلام الشیعة
پدیدآوران	مؤسسة آل‌ البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث (محقق) طباطبایی، سید عبدالعزیز (نویسنده)
ناشر	مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1417 ق
چاپ	1
شابک	‎964-319-031-5
موضوع	اسلام - تاریخ اسلام - سرگذشت‌نامه شیعه - تاریخ شیعه - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏55‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏2‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۵

برای دیگر کاربردها، المعجم (ابهام‌زدایی) را ببینید.

معجم أعلام الشيعة، اثر علامه سيد عبدالعزيز طباطبايى (1348 - 1416ق)، استدراك كتاب «طبقات أعلام الشيعة»، آيت‌الله شيخ آقابزرگ تهرانى است كه به زبان عربى و قبل از سال 1416ق، نوشته شده است.

ساختار

كتاب با مقدمه مؤسسه آل البيت(ع) آغاز گرديده است و اسامى اعلام، بر اساس حروف الفبا و نه زمان، مرتب گريده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، به امتيازات و برخى از ويژگى‌هاى اثر حاضر اشاره گرديده است^[۱]

يكى از برترين علوم تاريخى، علم تراجم و رجال است كه از ديرباز مورد توجه علماى اسلام قرار گرفته و در اين راستا، كتاب‌هاى فراوانى را به رشته تحرير درآورده‌اند. قديمى‌ترين كتابى كه احوال علما و محدثين شيعه را در خود گرد آورده، رجال نجاشى و فهرست شيخ طوسى و مكمل آن (فهرست منتجب‌الدين بن بابويه رازى) است. پس از زمانى چند، نگارش كتاب‌هاى تراجم مورد نظر علما قرار گرفت كه «أمل الآمل» شيخ حر عاملى، «رياض العلماء» ميرزا عبدالله افندى، «روضات الجنات» سيد محمدباقر خوانسارى و... محصول همين توجه است كه همه بر طبق حروف الفبا مرتب گشته‌اند^[۲]

اما گسترده‌ترين كتابى كه در تراجم علماى شيعه نگاشته شده و دانشمندان اماميه را در هر قرن معرفى كرده است، كتاب شريف «طبقات أعلام الشيعة» - يا «وفيات الأعلام بعد غيبة إمام الأنام» - مى‌باشد كه به خامه ارزنده امام فن تاريخ و رجال، شيخ آقابزرگ تهرانى، نگاشته شده است. اين كتاب، تذكره‌اى از دانشمندان شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم هجرى مى‌باشد كه مؤلف با كاوش در كتابخانه‌هاى عمومى و خصوصى ممالك اسلامى، نام تمام بزرگان شيعه (اعم از مؤلفان، مترجمان، شارحان، شاعران و...) را گرد آورده و براى هر قرن، نامى جداگانه نهاده است. اين كتاب از بدو تأليف تاكنون، مطمح نظر پژوهشگران قرار گرفت و بر آن، كارهاى متعددى انجام شده است. اثر حاضر كتابى است كه در استدراك بر آن كتاب نگاشته شده است^[۳]

نویسنده در اين اثر، به خاطر مطالعات و تحقيقات فراوانش در علوم رجال، تراجم، كتاب‌شناسى و نسخه‌شناسى، موفق به ضبط نام بسيارى از كسان شد كه در «أعلام الشيعة» ذكرى از آنان نشده بود^[۴]

روش كار ايشان چنان بود كه در خلال مراجعاتش به كتب تراجم و معاجم، به هر اسمى كه برمى‌خورد، آن را با طبقات «أعلام الشيعة» تطبيق مى‌كرد. اگر ذكرى از آن در كتاب طبقات شده بود، نام مصدر و اضافات را در كنار آن ثبت مى‌كرد - كه تعليق ديگرش: «تعليقات على طبقات أعلام الشيعة» محصول آن است - وگرنه آن‌ها را در برگ‌هاى جداگانه مى‌نوشت و آن‌ها را بر طبق حروف - و نه زمان - مرتب مى‌كرد و بدين‌سان بود كه كتاب فخيم حاضر پديد آمد^[۵]

در نخستين مجلد اين كتاب، نام و شرح حال 674 تن از مشايخ شيعه، بر حسب حروف الفبا، مرتب گرديده است. خواننده با يك نظر اجمالى به كتاب، به رنجى كه مؤلف در خلق اين اثر برده، پى مى‌برد. جستجو در ده‌ها كتاب شيعى و سنى - كه اكثر آن‌ها بيش از يك مجلد است - همانند: «الوافي بالوفيات»، «وفيات الأعيان»، «التكملة لوفيات النقلة»، «موارد الأتحاف»، «تاريخ بغداد»، «نكت الهميان»، «بغية الوعاة»، «معجم الأدباء»، «لسان الميزان»، «فهرست نديم»، «مشكاة المسائل»، «الجواهر المضيئة»، «تلخيص مجمع الآداب»، «بغية الطب»، «سير أعلام النبلاء»، «تاج العروس»، «منتخب السياق»، «التحبير»، «الروض الناضر»، «الذريعة» و «معجم الشعراء» موجد اين اثر است. اكثر اين اسم‌ها، در لابه‌لاى كتاب‌ها مخفى بوده و با رنج شبانه‌روزى مؤلف، استخراج شده و به‌رايگان در اختيار خوانندگان قرار گرفته است^[۶]

كتاب، برروى‌هم، اثرى است خواندنى و تحقيقى و در موضوع خود، بكر و ژرف، كه با چاپى ممتاز، عرضه‌اى سودمند و صورتى زيبا و دلنشين، به اهل علم و فضل، پيشكش شده است^[۷]

برخى از اشخاصى كه در اين كتاب نامشان آمده، از عالمان بعد از عصر صفوى تا معاصر هستند. اين افراد به‌طور عمده يا كسانى هستند كه نویسنده نزد آن‌ها درس خوانده يا نوعى آشنايى و رفاقت داشته است - مانند محمدجواد فضل‌الله - يا كسانى هستند كه نامشان را در نسخه خطى ديده و يا كسانى هستند كه محمدمهدى رازى، شرح حال آن‌ها را در انتهاى كتابش، «مشكوة المسائل» آورده كه مورد رؤيت شيخ آقابزرگ قرار نگرفته است. اما به‌طور اساسى، شرح حال‌ها مربوط به عالمان شيعه از قرن سوم تا نهم و بيشتر از همه، از قرن پنجم تا هفتم است. گويا قرار بر اين بوده كه مجلد نخست معجم به عالمان كهن اختصاص يافته و مجلدى ديگر به عالمان عصر جديد، اما اين تجزيه با دقت انجام نشده است^[۸]

ملاك‌هايى كه به‌نوعى نویسنده براى اثبات تشيع افراد به آن‌ها استناد كرده و مورد نظر ايشان بوده، عبارتند از:

الف) تصريح ديگران: نخستين ملاك، تصريح مؤلفى به شيعه بودن فرد مورد نظر است؛ البته بايد توجه داشت كه نسبت تشيع در چه زمانى، با چه تعبيرى و از طرف چه مؤلفى به آن فرد داده شده است^[۹]

ب) علوى بودن: به‌تقريب مى‌توان گفت كه نویسنده، نام هر علوى برجسته‌اى را كه ابن فوطى يا صفدى در آثارشان آورده‌اند، به‌عنوان بزرگى از شيعه در اين كتاب آورده است^[۱۰]

ج) وابستگى به خاندانى شيعى: اعم از اينكه از اميران باشد يا وزيران و يا خاندان‌هاى سرشناس ديگر^[۱۱]

د) وابستگى شهرى: چهارمين ملاك نویسنده، وابستگى شخص به شهرى است كه مردمان آن، يكپارچه بر مذهب تشيعند^[۱۲]

ه) دفن در عتبات مقدسه: ملاك ديگر آن است كه شخص را در كنار قبور امامان(ع) دفن كنند. اين مسئله وقتى جدى‌تر مى‌شود كه مثلاًشخص در بغداد فوت كرده و او را به كربلا يا نجف منتقل كرده باشند^[۱۳]

و) تصريح خود شخص: اينكه خود فرد، مطلبى را اظهار كرده باشد كه اشاره يا صراحت به تشيع او داشته يا دارد^[۱۴]

ز) معيارهاى ديگر: از جمله اينكه مشايخ شخص، شيعه باشند؛ البته اين مسئله رايجى است كه شخصى شيعى، مشايخ سنى داشته باشد. عكس آن هم موارد متعددى دارد كه يك سنى، نزد شيعه حديث شنيده يا تحصيل كرده باشد، اما درصورتى‌كه قرينه خاصى باشد، داشتن مشايخ شيعه، مى‌تواند شيعه بودن فرد را نشان دهد^[۱۵]

از مجموع آنچه در اين كتاب آمده، از زاويه تاريخ شيعه‌شناسى، مى‌توان اطلاعات باارزشى را به دست آورد^[۱۶]

وضعيت كتاب

اين اثر با تمام ويژگى‌هاى ممتازش، از فهرست كتاب‌ها، فهرست منابع و فهرست نام اشخاص بر حسب زمان، خالى است (هرچند فهرست الفبايى نام مترجمين در پايان كتاب آمده است)^[۱۷]

پاورقى‌ها اندك بوده و در آن‌ها به ذكر منابع پرداخته شده و توضيحاتى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.

پانويس

منابع مقاله

وابسته‌ها

الدرجات الرفيعة في طبقات الشيعة

كاخ دلاویز یا تاریخ شریف رضی

یادنامه مفسر کبیر استاد علامه طباطبایی

الشريف الرضي

پیشگامان تشیع در ایران، همراه با رویکردی تفصیلی به رجال اشعریان

شیعه و پایه‌گذاری علوم اسلامی

اختران فضیلت

حياة الشيخ محمد بن يعقوب الكليني

مصفی المقال في مصنفي علم الرجال

التدوين في أخبار قزوين

سید رضی مؤلف نهج‌البلاغه

أكذوبتان... حول الشريف الرضي التقي الزاهد

مع علماء النجف الأشرف

زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی علامه میرزا ابوالحسن شعرانی

تأسيس الشيعة لعلوم الإسلام

تراجم الرجال: مجموعه تراجم لأعلام اکثرهم مغمورون تنشر موادها التاریخیة لاول مرة

همرهی خضر: بیست‌و‌پنج سال همراه علامه امینی، گوشه‌هایی از زندگی علامه امینی

طبقات أعلام الشيعة و هو نقباء البشر في القرن الرابع عشر (دار المرتضی)

الفوائد الرضوية في أحوال علماء المذهب الجعفرية

یادنامه علامه طباطبایی

تكملة أمل الآمل

میرحامد حسین (حکیمی)

فهرست آل بابويه و علماء البحرين

النصرة لشيعة البصرة

مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع جدید)

مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه، عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع قدیم)

میر محمدمؤمن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند

مؤلفو الشيعة في صدر الإسلام

مطلع انوار: احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند

رياض العلماء و حياض الفضلاء (مطبعة الخيام)

موسوعة طبقات الفقهاء

آینه دانشوران

الشمس الساطعة؛ رسالة في ذكری العالم الرباني العلامة السيد محمدحسين الطباطبائي التبريزي

[1] مقدمه، ص 5

[2] عابدى، احمد و سايرين، ص 66

[3] همان

[4] همان، ص 67

[5] همان

[6] همان

[7] همان

[8] طباطبايى، محقق؛ جعفریان، رسول، ص 11

[9] همان، ص 12

[10] همان، ص 13

[11] همان، ص 14

[12] همان، ص 15

[13] همان

[14] همان، ص 16

[15] همان، ص 17

[16] همان، ص 11

[17] عابدى، احمد و سايرين، ص 67

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR11623J1.jpg|بندانگشتی|معجم أعلام الشیعة]]
+| تصویر =NUR11623J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =معجم أعلام الشیعة
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =
-|-
+| پدیدآوران =
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|معجم أعلام الشیعة
+[[مؤسسة آل‌ البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث]] (محقق)
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|
-|-
-|پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث]] (محقق)
-[[طباطبایی، عبدالعزیز]] (نويسنده)
+[[طباطبایی، سید عبدالعزیز]] (نویسنده)
-|-
+| زبان =عربی
-|زبان
+| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏55‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏2‎‏م‎‏6
-|data-type='language'|عربی
+| موضوع =
-|-
+اسلام - تاریخ
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏55‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ط‎‏2‎‏م‎‏6
-|-
-|موضوع
-|data-type='subject'|اسلام - تاریخ
-اسلام - سرگذشت نامه
+اسلام - سرگذشت‌نامه
 شیعه - تاریخ
-شیعه - سرگذشت نامه
+شیعه - سرگذشت‌نامه
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+مؤسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
-|data-type='publisher'|موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث
+| مکان نشر =قم - ایران
-|-
+| سال نشر = 1417 ق
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|قم - ایران
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'| 1417 هـ.ق
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE11623AUTOMATIONCODE
-|}
-</div>
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11623AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
+| شابک =964-319-031-5
+| تعداد جلد =1
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =11623
+| کتابخوان همراه نور =11623
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
+{{کاربردهای دیگر|المعجم (ابهام‌زدایی)}}
-== معرفى اجمالى ==
+'''معجم أعلام الشيعة'''، اثر علامه [[طباطبایی، سید عبدالعزیز|سيد عبدالعزيز طباطبايى]] (1348 - 1416ق)، استدراك كتاب «[[طبقات أعلام الشيعة]]»، آيت‌الله [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شيخ آقابزرگ تهرانى]] است كه به زبان عربى و قبل از سال 1416ق، نوشته شده است.
-'''معجم أعلام الشيعة'''، اثر علامه [[طباطبایی، عبدالعزیز|سيد عبدالعزيز طباطبايى]] (1348 - 1416ق)، استدراك كتاب «[[طبقات أعلام الشيعة]]»، آيت‌الله [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شيخ آقابزرگ تهرانى]] است كه به زبان عربى و قبل از سال 1416ق، نوشته شده است.
-== ساختار ==
+==ساختار==
 كتاب با مقدمه مؤسسه آل البيت(ع) آغاز گرديده است و اسامى اعلام، بر اساس حروف الفبا و نه زمان، مرتب گريده است.
 == گزارش محتوا ==
+در مقدمه، به امتيازات و برخى از ويژگى‌هاى اثر حاضر اشاره گرديده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/11623/%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85-%D8%A3%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D8%A9?pageNumber=5&viewType=html مقدمه، ص 5]</ref>
+يكى از برترين علوم تاريخى، علم تراجم و رجال است كه از ديرباز مورد توجه علماى اسلام قرار گرفته و در اين راستا، كتاب‌هاى فراوانى را به رشته تحرير درآورده‌اند. قديمى‌ترين كتابى كه احوال علما و محدثين شيعه را در خود گرد آورده، [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]] و فهرست [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] و مكمل آن (فهرست منتجب‌الدين بن بابويه رازى) است. پس از زمانى چند، نگارش كتاب‌هاى تراجم مورد نظر علما قرار گرفت كه «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]» [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، «[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]» [[افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ|ميرزا عبدالله افندى]]، «[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]» سيد محمدباقر خوانسارى و... محصول همين توجه است كه همه بر طبق حروف الفبا مرتب گشته‌اند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/66 عابدى، احمد و سايرين، ص 66]</ref>
-در مقدمه، به امتيازات و برخى از ويژگى‌هاى اثر حاضر اشاره گرديده است<ref>مقدمه، ص 5</ref>
+اما گسترده‌ترين كتابى كه در تراجم علماى شيعه نگاشته شده و دانشمندان اماميه را در هر قرن معرفى كرده است، كتاب شريف «[[طبقات أعلام الشيعة]]» - يا «وفيات الأعلام بعد غيبة إمام الأنام» - مى‌باشد كه به خامه ارزنده امام فن تاريخ و رجال، [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شيخ آقابزرگ تهرانى]]، نگاشته شده است. اين كتاب، تذكره‌اى از دانشمندان شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم هجرى مى‌باشد كه مؤلف با كاوش در كتابخانه‌هاى عمومى و خصوصى ممالك اسلامى، نام تمام بزرگان شيعه (اعم از مؤلفان، مترجمان، شارحان، شاعران و...) را گرد آورده و براى هر قرن، نامى جداگانه نهاده است. اين كتاب از بدو تأليف تاكنون، مطمح نظر پژوهشگران قرار گرفت و بر آن، كارهاى متعددى انجام شده است. اثر حاضر كتابى است كه در استدراك بر آن كتاب نگاشته شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/66 همان]</ref>
-يكى از برترين علوم تاريخى، علم تراجم و رجال است كه از ديرباز مورد توجه علماى اسلام قرار گرفته و در اين راستا، كتاب‌هاى فراوانى را به رشته تحرير درآورده‌اند. قديمى‌ترين كتابى كه احوال علما و محدثين شيعه را در خود گرد آورده، [[رجال النجاشي|رجال نجاشى]] و فهرست [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] و مكمل آن (فهرست منتجب‌الدين بن بابويه رازى) است. پس از زمانى چند، نگارش كتاب‌هاى تراجم مورد نظر علما قرار گرفت كه «[[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]]» [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، «[[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]]» [[افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ|ميرزا عبدالله افندى]]، «[[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]]» سيد محمدباقر خوانسارى و... محصول همين توجه است كه همه بر طبق حروف الفبا مرتب گشته‌اند<ref>عابدى، احمد و سايرين، ص 66</ref>
+نویسنده در اين اثر، به خاطر مطالعات و تحقيقات فراوانش در علوم رجال، تراجم، كتاب‌شناسى و نسخه‌شناسى، موفق به ضبط نام بسيارى از كسان شد كه در «أعلام الشيعة» ذكرى از آنان نشده بود<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/67 همان، ص 67]</ref>
-اما گسترده‌ترين كتابى كه در تراجم علماى شيعه نگاشته شده و دانشمندان اماميه را در هر قرن معرفى كرده است، كتاب شريف «[[طبقات أعلام الشيعة]]» - يا «وفيات الأعلام بعد غيبة إمام الأنام» - مى‌باشد كه به خامه ارزنده امام فن تاريخ و رجال، [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|شيخ آقابزرگ تهرانى]]، نگاشته شده است. اين كتاب، تذكره‌اى از دانشمندان شيعه از قرن چهارم تا چهاردهم هجرى مى‌باشد كه مؤلف با كاوش در كتابخانه‌هاى عمومى و خصوصى ممالك اسلامى، نام تمام بزرگان شيعه (اعم از مؤلفان، مترجمان، شارحان، شاعران و...) را گرد آورده و براى هر قرن، نامى جداگانه نهاده است. اين كتاب از بدو تأليف تاكنون، مطمح نظر پژوهشگران قرار گرفت و بر آن، كارهاى متعددى انجام شده است. اثر حاضر كتابى است كه در استدراك بر آن كتاب نگاشته شده است<ref>همان</ref>
+روش كار ايشان چنان بود كه در خلال مراجعاتش به كتب تراجم و معاجم، به هر اسمى كه برمى‌خورد، آن را با طبقات «أعلام الشيعة» تطبيق مى‌كرد. اگر ذكرى از آن در كتاب طبقات شده بود، نام مصدر و اضافات را در كنار آن ثبت مى‌كرد - كه تعليق ديگرش: «تعليقات على [[طبقات أعلام الشيعة]]» محصول آن است - وگرنه آن‌ها را در برگ‌هاى جداگانه مى‌نوشت و آن‌ها را بر طبق حروف - و نه زمان - مرتب مى‌كرد و بدين‌سان بود كه كتاب فخيم حاضر پديد آمد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/67 همان]</ref>
-نويسنده در اين اثر، به خاطر مطالعات و تحقيقات فراوانش در علوم رجال، تراجم، كتاب‌شناسى و نسخه‌شناسى، موفق به ضبط نام بسيارى از كسان شد كه در «أعلام الشيعة» ذكرى از آنان نشده بود<ref>همان، ص 67</ref>
+در نخستين مجلد اين كتاب، نام و شرح حال 674 تن از مشايخ شيعه، بر حسب حروف الفبا، مرتب گرديده است. خواننده با يك نظر اجمالى به كتاب، به رنجى كه مؤلف در خلق اين اثر برده، پى مى‌برد. جستجو در ده‌ها كتاب شيعى و سنى - كه اكثر آن‌ها بيش از يك مجلد است - همانند: «الوافي بالوفيات»، «[[وفيات الأعيان]]»، «التكملة لوفيات النقلة»، «موارد الأتحاف»، «[[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]»، «نكت الهميان»، «بغية الوعاة»، «معجم الأدباء»، «لسان الميزان»، «فهرست نديم»، «مشكاة المسائل»، «الجواهر المضيئة»، «تلخيص مجمع الآداب»، «بغية الطب»، «سير أعلام النبلاء»، «تاج العروس»، «منتخب السياق»، «التحبير»، «الروض الناضر»، «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]» و «معجم الشعراء» موجد اين اثر است. اكثر اين اسم‌ها، در لابه‌لاى كتاب‌ها مخفى بوده و با رنج شبانه‌روزى مؤلف، استخراج شده و به‌رايگان در اختيار خوانندگان قرار گرفته است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/67 همان]</ref>
-روش كار ايشان چنان بود كه در خلال مراجعاتش به كتب تراجم و معاجم، به هر اسمى كه برمى‌خورد، آن را با طبقات «أعلام الشيعة» تطبيق مى‌كرد. اگر ذكرى از آن در كتاب طبقات شده بود، نام مصدر و اضافات را در كنار آن ثبت مى‌كرد - كه تعليق ديگرش: «تعليقات على [[طبقات أعلام الشيعة]]» محصول آن است - وگرنه آن‌ها را در برگ‌هاى جداگانه مى‌نوشت و آن‌ها را بر طبق حروف - و نه زمان - مرتب مى‌كرد و بدين‌سان بود كه كتاب فخيم حاضر پديد آمد<ref>همان</ref>
+كتاب، برروى‌هم، اثرى است خواندنى و تحقيقى و در موضوع خود، بكر و ژرف، كه با چاپى ممتاز، عرضه‌اى سودمند و صورتى زيبا و دلنشين، به اهل علم و فضل، پيشكش شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/67 همان]</ref>
-در نخستين مجلد اين كتاب، نام و شرح حال 674 تن از مشايخ شيعه، بر حسب حروف الفبا، مرتب گرديده است. خواننده با يك نظر اجمالى به كتاب، به رنجى كه مؤلف در خلق اين اثر برده، پى مى‌برد. جستجو در ده‌ها كتاب شيعى و سنى - كه اكثر آن‌ها بيش از يك مجلد است - همانند: «الوافي بالوفيات»، «[[وفيات الأعيان]]»، «التكملة لوفيات النقلة»، «موارد الأتحاف»، «[[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]»، «نكت الهميان»، «بغية الوعاة»، «معجم الأدباء»، «لسان الميزان»، «فهرست نديم»، «مشكاة المسائل»، «الجواهر المضيئة»، «تلخيص مجمع الآداب»، «بغية الطب»، «سير أعلام النبلاء»، «تاج العروس»، «منتخب السياق»، «التحبير»، «الروض الناضر»، «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]» و «معجم الشعراء» موجد اين اثر است. اكثر اين اسم‌ها، در لابه‌لاى كتاب‌ها مخفى بوده و با رنج شبانه‌روزى مؤلف، استخراج شده و به‌رايگان در اختيار خوانندگان قرار گرفته است<ref>همان</ref>
+برخى از اشخاصى كه در اين كتاب نامشان آمده، از عالمان بعد از عصر صفوى تا معاصر هستند. اين افراد به‌طور عمده يا كسانى هستند كه نویسنده نزد آن‌ها درس خوانده يا نوعى آشنايى و رفاقت داشته است - مانند محمدجواد فضل‌الله - يا كسانى هستند كه نامشان را در نسخه خطى ديده و يا كسانى هستند كه محمدمهدى رازى، شرح حال آن‌ها را در انتهاى كتابش، «مشكوة المسائل» آورده كه مورد رؤيت شيخ آقابزرگ قرار نگرفته است. اما به‌طور اساسى، شرح حال‌ها مربوط به عالمان شيعه از قرن سوم تا نهم و بيشتر از همه، از قرن پنجم تا هفتم است. گويا قرار بر اين بوده كه مجلد نخست معجم به عالمان كهن اختصاص يافته و مجلدى ديگر به عالمان عصر جديد، اما اين تجزيه با دقت انجام نشده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/11 طباطبايى، محقق؛ جعفریان، رسول، ص 11]</ref>
-كتاب، برروى‌هم، اثرى است خواندنى و تحقيقى و در موضوع خود، بكر و ژرف، كه با چاپى ممتاز، عرضه‌اى سودمند و صورتى زيبا و دلنشين، به اهل علم و فضل، پيشكش شده است<ref>همان</ref>
+ملاك‌هايى كه به‌نوعى نویسنده براى اثبات تشيع افراد به آن‌ها استناد كرده و مورد نظر ايشان بوده، عبارتند از:
-برخى از اشخاصى كه در اين كتاب نامشان آمده، از عالمان بعد از عصر صفوى تا معاصر هستند. اين افراد به‌طور عمده يا كسانى هستند كه نويسنده نزد آن‌ها درس خوانده يا نوعى آشنايى و رفاقت داشته است - مانند محمدجواد فضل‌الله - يا كسانى هستند كه نامشان را در نسخه خطى ديده و يا كسانى هستند كه محمدمهدى رازى، شرح حال آن‌ها را در انتهاى كتابش، «مشكوة المسائل» آورده كه مورد رؤيت شيخ آقابزرگ قرار نگرفته است. اما به‌طور اساسى، شرح حال‌ها مربوط به عالمان شيعه از قرن سوم تا نهم و بيشتر از همه، از قرن پنجم تا هفتم است. گويا قرار بر اين بوده كه مجلد نخست معجم به عالمان كهن اختصاص يافته و مجلدى ديگر به عالمان عصر جديد، اما اين تجزيه با دقت انجام نشده است<ref>طباطبايى، محقق؛ [[جعفریان، رسول]]، ص 11</ref>
+الف) تصريح ديگران: نخستين ملاك، تصريح مؤلفى به شيعه بودن فرد مورد نظر است؛ البته بايد توجه داشت كه نسبت تشيع در چه زمانى، با چه تعبيرى و از طرف چه مؤلفى به آن فرد داده شده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/12 همان، ص 12]</ref>
-ملاك‌هايى كه به‌نوعى نويسنده براى اثبات تشيع افراد به آن‌ها استناد كرده و مورد نظر ايشان بوده، عبارتند از:
+ب) علوى بودن: به‌تقريب مى‌توان گفت كه نویسنده، نام هر علوى برجسته‌اى را كه [[ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد|ابن فوطى]] يا [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در آثارشان آورده‌اند، به‌عنوان بزرگى از شيعه در اين كتاب آورده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/13 همان، ص 13]</ref>
-الف) تصريح ديگران: نخستين ملاك، تصريح مؤلفى به شيعه بودن فرد مورد نظر است؛ البته بايد توجه داشت كه نسبت تشيع در چه زمانى، با چه تعبيرى و از طرف چه مؤلفى به آن فرد داده شده است<ref>همان، ص 12</ref>
+ج) وابستگى به خاندانى شيعى: اعم از اينكه از اميران باشد يا وزيران و يا خاندان‌هاى سرشناس ديگر<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/14 همان، ص 14]</ref>
-ب) علوى بودن: به‌تقريب مى‌توان گفت كه نويسنده، نام هر علوى برجسته‌اى را كه [[ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد|ابن فوطى]] يا [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در آثارشان آورده‌اند، به‌عنوان بزرگى از شيعه در اين كتاب آورده است<ref>همان، ص 13</ref>
+د) وابستگى شهرى: چهارمين ملاك نویسنده، وابستگى شخص به شهرى است كه مردمان آن، يكپارچه بر مذهب تشيعند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/15 همان، ص 15]</ref>
-ج) وابستگى به خاندانى شيعى: اعم از اينكه از اميران باشد يا وزيران و يا خاندان‌هاى سرشناس ديگر<ref>همان، ص 14</ref>
+ه) دفن در عتبات مقدسه: ملاك ديگر آن است كه شخص را در كنار قبور امامان(ع) دفن كنند. اين مسئله وقتى جدى‌تر مى‌شود كه مثلاًشخص در بغداد فوت كرده و او را به كربلا يا نجف منتقل كرده باشند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/15 همان]</ref>
-د) وابستگى شهرى: چهارمين ملاك نويسنده، وابستگى شخص به شهرى است كه مردمان آن، يكپارچه بر مذهب تشيعند<ref>همان، ص 15</ref>
+و) تصريح خود شخص: اينكه خود فرد، مطلبى را اظهار كرده باشد كه اشاره يا صراحت به تشيع او داشته يا دارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/16 همان، ص 16]</ref>
-ه) دفن در عتبات مقدسه: ملاك ديگر آن است كه شخص را در كنار قبور امامان(ع) دفن كنند. اين مسئله وقتى جدى‌تر مى‌شود كه مثلا شخص در بغداد فوت كرده و او را به كربلا يا نجف منتقل كرده باشند<ref>همان</ref>
+ز) معيارهاى ديگر: از جمله اينكه مشايخ شخص، شيعه باشند؛ البته اين مسئله رايجى است كه شخصى شيعى، مشايخ سنى داشته باشد. عكس آن هم موارد متعددى دارد كه يك سنى، نزد شيعه حديث شنيده يا تحصيل كرده باشد، اما درصورتى‌كه قرينه خاصى باشد، داشتن مشايخ شيعه، مى‌تواند شيعه بودن فرد را نشان دهد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/17 همان، ص 17]</ref>
-و) تصريح خود شخص: اينكه خود فرد، مطلبى را اظهار كرده باشد كه اشاره يا صراحت به تشيع او داشته يا دارد<ref>همان، ص 16</ref>
+از مجموع آنچه در اين كتاب آمده، از زاويه تاريخ شيعه‌شناسى، مى‌توان اطلاعات باارزشى را به دست آورد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/5006/11 همان، ص 11]</ref>
-ز) معيارهاى ديگر: از جمله اينكه مشايخ شخص، شيعه باشند؛ البته اين مسئله رايجى است كه شخصى شيعى، مشايخ سنى داشته باشد. عكس آن هم موارد متعددى دارد كه يك سنى، نزد شيعه حديث شنيده يا تحصيل كرده باشد، اما درصورتى‌كه قرينه خاصى باشد، داشتن مشايخ شيعه، مى‌تواند شيعه بودن فرد را نشان دهد<ref>همان، ص 17</ref>
-از مجموع آنچه در اين كتاب آمده، از زاويه تاريخ شيعه‌شناسى، مى‌توان اطلاعات باارزشى را به دست آورد<ref>همان، ص 11</ref>
 == وضعيت كتاب ==
-اين اثر با تمام ويژگى‌هاى ممتازش، از فهرست كتاب‌ها، فهرست منابع و فهرست نام اشخاص بر حسب زمان، خالى است (هرچند فهرست الفبايى نام مترجمين در پايان كتاب آمده است)<ref>عابدى، احمد و سايرين، ص 67</ref>
+اين اثر با تمام ويژگى‌هاى ممتازش، از فهرست كتاب‌ها، فهرست منابع و فهرست نام اشخاص بر حسب زمان، خالى است (هرچند فهرست الفبايى نام مترجمين در پايان كتاب آمده است)<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1800/67 عابدى، احمد و سايرين، ص 67]</ref>
 پاورقى‌ها اندك بوده و در آن‌ها به ذكر منابع پرداخته شده و توضيحاتى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن داده شده است.
 ==پانويس ==
-<references />
+<references/>
 == منابع مقاله ==
-. مقدمه و متن كتاب.
+#مقدمه و متن كتاب.
+#[[:noormags:30533|عابدى، احمد؛ انصارى، ناصرالدين؛ نبوى، عبدالمحمد؛ ذكاوتى قراگزلو، على‌رضا، «معرفى‌هاى اجمالى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «آينه پژوهش»، فروردين و ارديبهشت 1376، شماره 43 (12 صفحه، از 64 تا 75)]].
+#[[:noormags:89631|طباطبايى، محقق؛ جعفریان، رسول، «افق‌هاى تازه در تاريخ تشيع بر اساس كتاب «معجم أعلام الشيعة»»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «آينه ميراث»، پاييز 1377، شماره 2 (8 صفحه، از 10 تا 17)]].
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
+[[الدرجات الرفيعة في طبقات الشيعة]]
+[[كاخ دلاویز یا تاریخ شریف رضی]]
+[[یادنامه مفسر کبیر استاد علامه طباطبایی]]
+[[الشريف الرضي]]
+[[پیشگامان تشیع در ایران، همراه با رویکردی تفصیلی به رجال اشعریان]]
+[[شیعه و پایه‌گذاری علوم اسلامی]]
+[[اختران فضیلت]]
+[[حياة الشيخ محمد بن يعقوب الكليني]]
+[[مصفی المقال في مصنفي علم الرجال]]
+[[التدوين في أخبار قزوين]]
+[[سید رضی مؤلف نهج‌البلاغه]]
+[[أكذوبتان... حول الشريف الرضي التقي الزاهد]]
+[[مع علماء النجف الأشرف]]
+[[زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی علامه میرزا ابوالحسن شعرانی]]
+[[تأسيس الشيعة لعلوم الإسلام]]
+[[تراجم الرجال: مجموعه تراجم لأعلام اکثرهم مغمورون تنشر موادها التاریخیة لاول مرة]]
+[[همرهی خضر: بیست‌و‌پنج سال همراه علامه امینی، گوشه‌هایی از زندگی علامه امینی]]
+[[طبقات أعلام الشيعة و هو نقباء البشر في القرن الرابع عشر (دار المرتضی)]]
+[[الفوائد الرضوية في أحوال علماء المذهب الجعفرية]]
+[[یادنامه علامه طباطبایی]]
+[[تكملة أمل الآمل]]
+[[میرحامد حسین (حکیمی)]]
+[[فهرست آل بابويه و علماء البحرين]]
+[[النصرة لشيعة البصرة]]
+[[مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع جدید)]]
+[[مهر تابان: یادنامه و مصاحبات تلمیذ و علامه، عالم ربانی علامه سید محمدحسین طباطبائی تبریزی (طبع قدیم)]]
+[[میر محمدمؤمن استرآبادی مروج تشیع در جنوب هند]]
+[[مؤلفو الشيعة في صدر الإسلام]]
+[[مطلع انوار: احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند]]
+[[رياض العلماء و حياض الفضلاء (مطبعة الخيام)]]
-. عابدى، احمد؛ انصارى، ناصرالدين؛ نبوى، عبدالمحمد؛ ذكاوتى قراگزلو، على‌رضا، «معرفى‌هاى اجمالى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «آينه پژوهش»، فروردين و ارديبهشت 1376، شماره 43 (12 صفحه، از 64 تا 75).
+[[موسوعة طبقات الفقهاء]]
-. طباطبايى، محقق؛ [[جعفریان، رسول]]، «افق‌هاى تازه در تاريخ تشيع بر اساس كتاب «معجم أعلام الشيعة»»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «آينه ميراث»، پاييز 1377، شماره 2 (8 صفحه، از 10 تا 17).
+[[آینه دانشوران]]
+[[الشمس الساطعة؛ رسالة في ذكری العالم الرباني العلامة السيد محمدحسين الطباطبائي التبريزي]]
-== پیوندها ==
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/7635 مطالعه کتاب معجم أعلام الشیعة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
@@ خط ۱۱۴: / خط ۱۶۴: @@
 [[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
 [[رده:علما و ائمه]]
+[[رده:فروردین(1401)]]