ویکی‌نور

المفصل في صنعة الإعراب: تفاوت میان نسخه‌ها

مقاله بحث

المفصل في صنعة الإعراب (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۳۲

۲٬۱۵۶ بایت اضافه‌شده ،  ۲۸ اوت
جز
جایگزینی متن - 'المفصل (ابهام زدایی)' به 'المفصل (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'المفصل (ابهام زدایی)' به 'المفصل (ابهام‌زدایی)')
 
(۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class="wikiInfo">
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR15406J1.jpg|بندانگشتی|الـمفصل في صنعة الإعراب]]
| تصویر =NUR15406J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =المفصل في صنعة الإعراب
|+
| عنوان‌های دیگر =کتاب المفضل فی شرح ابیات المفصل
|-
| پدیدآوران =
! نام کتاب!! data-type="bookName" |الـمفصل في صنعة الإعراب
[[نعسانی حلبی، محمد]] (محقق)
|-
|نام های دیگر کتاب
| data-type="otherBookNames" |کتاب المفضل فی شرح ابیات المفصل
|-
|پدیدآورندگان
| data-type="authors" |[[نعسانی حلبی، محمد]] (محقق)


[[زمخشری، محمود بن عمر]] (نويسنده)
[[زمخشری، محمود بن عمر]] (نویسنده)
|-
| زبان =عربی
|زبان  
| کد کنگره =‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏8‎‏م‎‏7‎‏
| data-type="language" |عربی
| موضوع =
|-
زبان عربی - شواهد شعری
|کد کنگره  
| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏PJ‎‏ ‎‏6151‎‏ ‎‏/‎‏ز‎‏8‎‏م‎‏7‎‏
|-
|موضوع  
| data-type="subject" |زبان عربی - شواهد شعری


زبان عربی - نحو
زبان عربی - نحو


زمخشری، محمود بن عمر، ۴۶۷ - ۵۳۸ق. المفصل فی صنعه الاعراب - شواهد شعری
زمخشری، محمود بن عمر، ۴۶۷ - ۵۳۸ق. المفصل فی صنعه الاعراب - شواهد شعری
|-
| ناشر =
|ناشر  
دار و مکتبة الهلال
| data-type="publisher" |دار و مکتبة الهلال
| مکان نشر =بیروت - لبنان
|-
| سال نشر = 1993 م
|مکان نشر  
| data-type="publishPlace" |بیروت - لبنان
|-
|سال نشر  
| data-type="publishYear" | 1993 م
|- class="articleCode"
|کد اتوماسیون
| data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE15406AUTOMATIONCODE
|}
</div>


| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15406AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15406
| کتابخوان همراه نور =15406
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|المفصل (ابهام‌زدایی)}}


 
'''المفصل في صنعة الاِعراب''' تألیف [[زمخشری، محمود بن عمر|ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشرى]] (م 538ق) اثرى فاخر و ارزشمند در بيان و آموزش قواعد زبان عربى مى‌باشد كه به قلمى رسا و بيانى شيوا، در سال 515ق، به رشته تحرير درآمده است.
'''المفصل في صنعة الاِعراب''' تألیف ابوالقاسم [[زمخشری، محمود بن عمر|محمود بن عمر زمخشرى]] (م 538ق) اثرى فاخر و ارزشمند در بيان و آموزش قواعد زبان عربى مى‌باشد كه به قلمى رسا و بيانى شيوا، در سال 515ق، به رشته تحرير درآمده است.


در ذيل كتاب، حاشيه‌اى با عنوان «المفضل في شرح ابيات المفصل» نيز چاپ گرديده كه براى شرح و توضيح بيشتر عبارت‌هاى كتاب بسيار سودمند بوده و توسط [[نعسانی حلبی، محمد|محمد بدرالدين ابى‌فراس النعسانى الحلبى]] نگاشته شده است.
در ذيل كتاب، حاشيه‌اى با عنوان «المفضل في شرح ابيات المفصل» نيز چاپ گرديده كه براى شرح و توضيح بيشتر عبارت‌هاى كتاب بسيار سودمند بوده و توسط [[نعسانی حلبی، محمد|محمد بدرالدين ابى‌فراس النعسانى الحلبى]] نگاشته شده است.
خط ۴۹: خط ۳۷:
از جمله نام‌هاى كتاب، «المفصل في النحو و المفصل في علم العربية» است كه [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حَمَوى]]، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] و [[بروکلمان، کارل|بروكلمان]] در تأليفات خود از آن ياد كرده‌اند.
از جمله نام‌هاى كتاب، «المفصل في النحو و المفصل في علم العربية» است كه [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|ياقوت حَمَوى]]، [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] و [[بروکلمان، کارل|بروكلمان]] در تأليفات خود از آن ياد كرده‌اند.


== ساختار كتاب==
==ساختار==
 
روش نویسنده در تأليف كتاب بدين‌گونه است كه بعد از بيان نظر خود در يك مسأله، به نقد و بررسى ديدگاه دو مكتب كوفه و بصره در اين موضوع مى‌پردازد و به دليل اين‌كه وى متمايل به مدرسه بصره است، از اين‌جهت در بيشتر مواقع، نظريات كوفيين را ضعيف شمرده و مذهب بصريين را با آوردن شواهدى از آيات قرآن كريم و اشعار مختلف، تقويت مى‌نمايد.
 
روش نويسنده در تأليف كتاب بدين‌گونه است كه بعد از بيان نظر خود در يك مسأله، به نقد و بررسى ديدگاه دو مكتب كوفه و بصره در اين موضوع مى‌پردازد و به دليل اين‌كه وى متمايل به مدرسه بصره است، از اين‌جهت در بيشتر مواقع، نظريات كوفيين را ضعيف شمرده و مذهب بصريين را با آوردن شواهدى از آيات قرآن كريم و اشعار مختلف، تقويت مى‌نمايد.


براى نمونه، زمانى‌كه وى در مورد (فاعل) و عامل در آن بحث مى‌كند، مذهب بصريين را در مورد عامل واقع شدن (اقرب) و نزديك‌ترين عامل را- در صورتى‌كه چند عامل در جمله وجود داشته باشند- تأييد كرده و با بيان نظريه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، جبهه كوفيين را تقويت مى‌كند، كه خواننده فرهيخته در جاى‌جاى كتاب به اين مسأله روبرو مى‌شود.
براى نمونه، زمانى‌كه وى در مورد (فاعل) و عامل در آن بحث مى‌كند، مذهب بصريين را در مورد عامل واقع شدن (اقرب) و نزدیک ‌ترين عامل را- در صورتى‌كه چند عامل در جمله وجود داشته باشند- تأييد كرده و با بيان نظريه [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]]، جبهه كوفيين را تقويت مى‌كند، كه خواننده فرهيخته در جاى‌جاى كتاب به اين مسأله روبرو مى‌شود.


نويسنده در تقسيم‌بندى مباحث كتاب، به گونه‌اى عمل كرده است كه خواننده در همان ابتدا با ساختار كلى كتاب آشنا مى‌گردد. وى، كتاب را به چهار بخش (اسماء، افعال، حروف و كلمات مشترك بين آن‌ها) تقسيم نموده است.
نویسنده در تقسيم‌بندى مباحث كتاب، به گونه‌اى عمل كرده است كه خواننده در همان ابتدا با ساختار كلى كتاب آشنا مى‌گردد. وى، كتاب را به چهار بخش (اسماء، افعال، حروف و كلمات مشترك بين آن‌ها) تقسيم نموده است.


تقسيم‌بندى اسم نيز به شرح ذيل است:
تقسيم‌بندى اسم نيز به شرح ذيل است:
خط ۸۶: خط ۷۲:
مضارع، ماضى، امر، متعدى و غير متعدى، مجهول، افعال قلوب، افعال ناقصه، افعال مقاربه، مدح و ذم، تعجب، افعال ثلاثى و مزيد و رباعى.
مضارع، ماضى، امر، متعدى و غير متعدى، مجهول، افعال قلوب، افعال ناقصه، افعال مقاربه، مدح و ذم، تعجب، افعال ثلاثى و مزيد و رباعى.


بخش سوم، راجع به بحث حروف است كه نويسنده آن‌ها را نيز اين‌گونه تقسيم‌بندى كرده است:
بخش سوم، راجع به بحث حروف است كه نویسنده آن‌ها را نيز اين‌گونه تقسيم‌بندى كرده است:


حروف اضافه، مشبهة بالفعل، حروف عطف، حروف نفى، تنبيه، نداء، تصديق، إعجاب، خطاب، صله و حروف تفسير، حروف مصدريه، تخصيص، تقريب، استقبال، استفهام، شرط، تعليل، تاء تانيث، نون تاكيد، هاء سكت، شين وقف، تنوين، حرف انكار، حروف تذكير و قسم.
حروف اضافه، مشبهة بالفعل، حروف عطف، حروف نفى، تنبيه، نداء، تصديق، إعجاب، خطاب، صله و حروف تفسير، حروف مصدريه، تخصيص، تقريب، استقبال، استفهام، شرط، تعليل، تاء تانيث، نون تاكيد، هاء سكت، شين وقف، تنوين، حرف انكار، حروف تذكير و قسم.
خط ۹۳: خط ۷۹:


== گزارش محتوا==
== گزارش محتوا==
 
باب اول راجع به (اسم جنس و اسم علم) است و در اين رابطه نيز، نویسنده به بيان معناى (كلمه و كلام) پرداخته و مى‌نويسد:
 
باب اول راجع به (اسم جنس و اسم علم) است و در اين رابطه نيز، نويسنده به بيان معناى (كلمه و كلام) پرداخته و مى‌نويسد:


كلمه لفظى است كه وضع آن براى دلالت بر يك معناى مفرد است و خود نيز اسم جنس بوده و دربردارنده سه نوع است: اسم و فعل و حرف. (كلام) نيز عبارت است از تركيبى از دو كلمه كه به يكديگر اسناد داده شده‌اند و اين إسناد حاصل نمى‌شود مگر بين دو اسم همچون: زيد اخوك، بِشر صاحبُك و يا بين يك فعل و يك اسم همانند: ضرب زيد، و انطلق بكر. كه به اين نوع از كلام جمله گفته مى‌شود.
كلمه لفظى است كه وضع آن براى دلالت بر يك معناى مفرد است و خود نيز اسم جنس بوده و دربردارنده سه نوع است: اسم و فعل و حرف. (كلام) نيز عبارت است از تركيبى از دو كلمه كه به يكديگر اسناد داده شده‌اند و اين إسناد حاصل نمى‌شود مگر بين دو اسم همچون: زيد اخوك، بِشر صاحبُك و يا بين يك فعل و يك اسم همانند: ضرب زيد، و انطلق بكر. كه به اين نوع از كلام جمله گفته مى‌شود.


اسم نيز كلمه‌اى است كه دلالت بر يك معنى كرده بدون اين‌كه به يكى از زمان‌ها اقتران داشته باشد كه خود نيز داراى ويژگى‌هايى مى‌باشد همانند: جواز اسناد به آن، دخول حرف تعريف و حروف جر و تنوين به اسم، اضافه و....
اسم نيز كلمه‌اى است كه دلالت بر يك معنى كرده بدون اين‌كه به يكى از زمان‌ها اقتران داشته باشد كه خود نيز داراى ويژگى‌هایى مى‌باشد همانند: جواز اسناد به آن، دخول حرف تعريف و حروف جر و تنوين به اسم، اضافه و....


از جمله اصناف اسم، اسم جنس مى‌باشد، كه به معناى اسمى است كه بر يك شئ و هر آن چيزى كه به آن شئ شباهت داشته باشد، اطلاق مى‌گردد.
از جمله اصناف اسم، اسم جنس مى‌باشد، كه به معناى اسمى است كه بر يك شئ و هر آن چيزى كه به آن شئ شباهت داشته باشد، اطلاق مى‌گردد.
خط ۱۰۵: خط ۸۹:
بيان ديگر تقسمات اسم و توضيح آن‌ها، در ادامه اين بخش آمده است.
بيان ديگر تقسمات اسم و توضيح آن‌ها، در ادامه اين بخش آمده است.


از جمله ويژگى‌هاى كتاب، گستردگى مباحث آن است، به گونه‌اى كه نويسنده همه اقوال و نظريات موجود در رابطه با يك مسأله را گردآورى كرده و در آخر، نظريات دانشمندان مكاتب و مدارس بغداد، كوفه و بصره را آورده است. دانشمندانى كه كرسى تدريس و نظريه‌پردازى لغت و ادبيات زبان عربى را تا مدتها در اختيار داشته‌اند و تا امروز نيز آراء آنها در اين علم، مهم به حساب مى‌آيد، افرادى همچون: [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد فراهيدى]](100- 170)، [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] (180)، كسايى (189)، [[اخفش، سعید بن مسعده|اخفش]](215) و....
از جمله ويژگى‌هاى كتاب، گستردگى مباحث آن است، به گونه‌اى كه نویسنده همه اقوال و نظريات موجود در رابطه با يك مسأله را گردآورى كرده و در آخر، نظريات دانشمندان مكاتب و مدارس بغداد، كوفه و بصره را آورده است. دانشمندانى كه كرسى تدريس و نظريه‌پردازى لغت و ادبيات زبان عربى را تا مدتها در اختيار داشته‌اند و تا امروز نيز آراء آنها در اين علم، مهم به حساب مى‌آيد، افرادى همچون: [[خلیل بن احمد|خليل بن احمد فراهیدى]](100- 170)، [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبويه]] (180)، كسايى (189)، [[اخفش، سعید بن مسعده|اخفش]](215) و....


لازم به ذكر است كه در كتاب، دو نقص مهم نيز به چشم مى‌آيد: 1- ايجاز و گزيده‌گويى در برخى مسائل، همچون: بحث اسم مفعول، اسم آلت، فعل ماضى، حروف استثنا و نائب فاعل. 2- تجاوز نمودن از حد اعتدال و زياده‌روى در برخى مسائل ديگر، همانند ذكر لغات مختلف در يك مسأله.
لازم به ذكر است كه در كتاب، دو نقص مهم نيز به چشم مى‌آيد: 1- ايجاز و گزيدويى در برخى مسائل، همچون: بحث اسم مفعول، اسم آلت، فعل ماضى، حروف استثنا و نائب فاعل. 2- تجاوز نمودن از حد اعتدال و زياده‌روى در برخى مسائل ديگر، همانند ذكر لغات مختلف در يك مسأله.


اما تعاريف دقيق و جامع و مانعى كه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] براى ابواب مختلف صرف و نحو وضع كرده است را مى‌توان شاهكار كتاب دانست.
اما تعاريف دقيق و جامع و مانعى كه [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] براى ابواب مختلف صرف و نحو وضع كرده است را مى‌توان شاهكار كتاب دانست.
خط ۱۲۴: خط ۱۰۸:
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.
فهرست مطالب در انتهاى كتاب آمده است.


== منبع==
== منابع مقاله==
مقدمه و متن كتاب.
 
 
 
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
 
[[شرح المفصل في صنعة الإعراب الموسوم بالتخمير]]
 
[[البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك]]
 
[[مغني اللبيب عن كتب الأعاريب]]
 
[[تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب]]
 
[[النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة]]
 
[[النحو الكافي]]
 
[[خودآموز هداية في النحو]]
 
[[معجم القواعد العربية في النحو و التصريف]]
 
[[المعجم المفصل في النحو العربي]]
 
[[مبادئ العربية في الصرف و النحو]]
 
[[النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب]]
 
[[الجمل في النحو]]


[[أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق]]


مقدمه و متن كتاب.
[[الاقتراح في علم أصول النحو]]
 
[[الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين]]
 
[[همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو]]
 
[[شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو]]
 
[[أوضح المسالك إلی ألفية ابن مالك]]
 
[[النحو الواضح في قواعد اللغة العربية (المرحلة الابتدائية)]]
 
[[كشف المشكل في النحو]]
 
[[اللمع في العربية]]
 
[[أسرار العربية]]
 
[[شرح الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية لأربعة آلاف شاهد شعري]]
 
[[التطبيق النحوي]]
 
[[شرح جمل الزجاجي]]
 
[[شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو]]
 
[[شرح اللمع في النحو]]
 
[[شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية]]
 
[[الأشباه و النظائر في النحو]]
 
[[مرجع الطلاب في قواعد النحو]]
 
[[الخصائص]]
 
[[النحو التطبيقي وفقا لمقررات النحو العربي في المعاهد و الجامعات العربية]]
 
[[المنهاج في القواعد و الإعراب]]
 
[[المدارس النحوية]]
 
[[شرح كتاب سيبويه]]
 
[[بداءة النحو (صفایی)]]


[[الكواكب الدرية]]


[[شرح تسهيل الفوائد و تكميل المقاصد]]


== وابسته‌ها ==
{{وابسته‌ها}}


[[الإیضاح في شرح المفصل]]
[[الإیضاح في شرح المفصل]]
== پیوندها ==
 
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/21155 مطالعه کتاب الـمفصل في صنعة الإعراب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)‎‏]]
برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/wiki/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/234064...749453»