الحاوي في الطب: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'الحاوي (ابهام زدایی)' به 'الحاوي (ابهام‌زدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'طبيعي' به 'طبیعی')
جز (جایگزینی متن - 'الحاوي (ابهام زدایی)' به 'الحاوي (ابهام‌زدایی)')
 
(۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR12430J1.jpg|بندانگشتی|الحاوي في الطب]]
| تصویر =NUR12430J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =الحاوي في الطب
|+ |
| عنوان‌های دیگر =
|-
| پدیدآوران =  
! نام کتاب!! data-type='bookName'|الحاوي في الطب
[[رازی، محمد بن زکریا‏]] (نویسنده)
|-
| زبان =عربی
|نام های دیگر کتاب
| کد کنگره =‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ر‎‏2‎‏ح‎‏2‎‏ ‎‏1380
|data-type='otherBookNames'|
| موضوع =
|-
پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
|پدیدآورندگان
|data-type='authors'|[[رازی، محمد بن زکریا‏]] (نويسنده)
|-
|زبان  
|data-type='language'|عربی
|-
|کد کنگره  
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏ر‎‏2‎‏ح‎‏2‎‏ ‎‏1380
|-
|موضوع  
|data-type='subject'|پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14


دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14


گیاهان دارویی - متون قدیمی تا قرن 14
گیاهان دارویی - متون قدیمی تا قرن 14
|-
| ناشر =
|ناشر  
دار إحياء التراث العربي
|data-type='publisher'|دار إحياء التراث العربي
| مکان نشر =بیروت - لبنان
|-
| سال نشر = 1422 ‌‎ق
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
|-
|سال نشر  
|data-type='publishYear'| 1422 هـ.ق
|-class='articleCode'
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE12430AUTOMATIONCODE
|}
</div>


| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12430AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =23
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12430
| کتابخوان همراه نور =12430
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر|الحاوي (ابهام‌زدایی)}}


== معرفى اجمالى ==
'''الحاوى في الطب'''، به زبان عربى، نام كتاب معروف [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]] است كه آن را «الجامع الحاصر لصناعة الطب»، «حاصر صناعة الطب»، «الجامع الكبير» و «الجامع» نيز مى‌نامند. كتاب «الحاوى»، اعظم و اهم كتب مؤلفه [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]] است.
'''الحاوى في الطب'''، به زبان عربى، نام كتاب معروف [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]] است كه آن را «الجامع الحاصر لصناعة الطب»، «حاصر صناعة الطب»، «الجامع الكبير» و «الجامع» نيز مى‌نامند. كتاب «الحاوى»، اعظم و اهم كتب مؤلفه [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]] است.


اين كتاب، 15 سال وقت رازى را گرفت و خود او مى‌گويد كه سوى چشمش را نيز با خود برد؛ بااين‌همه، كتاب «الحاوى» در زمان حيات رازى تدوين نهايى نشد، بلكه اين اثر پس از وفات محمد بن زكريا رازى و به امر ابوالفضل بن عميد، استاد [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]]، وزير ركن الدوله ديلمى از اوراق مشوش و پراكنده‌اى كه از رازى باقى مانده بود، به اهتمام شاگردانش جمع‌آورى شد و پس از جمع اين اوراق پراكنده، كتاب «الحاوى» را تهيه كردند.
اين كتاب، 15 سال وقت رازى را گرفت و خود او مى‌گويد كه سوى چشمش را نيز با خود برد؛ بااين‌همه، كتاب «الحاوى» در زمان حيات رازى تدوين نهایى نشد، بلكه اين اثر پس از وفات محمد بن زكريا رازى و به امر ابوالفضل بن عميد، استاد [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]]، وزير ركن‌الدوله ديلمى از اوراق مشوش و پراكنده‌اى كه از رازى باقى مانده بود، به اهتمام شاگردانش جمع‌آورى شد و پس از جمع اين اوراق پراكنده، كتاب «الحاوى» را تهيه كردند.


قدما درباره اين كتاب بسيار معتقد بوده و مقام آن را در ميان كتب طبى بس گرامى مى‌داشتند و تقريباً تمام مورخين از آن ستايش كرده‌اند. نظامى عروضى سمرقندى در مقاله چهارم كتاب خود درباب علم طب و هدايت طبيب مى‌نويسد: «پس از كتب بسائط يكى به دست آرد چون «ستة عشر» [[جالینوس]] يا «حاوى» محمد زكريا يا «كامل الصناعة» يا «صد باب» بوسهل مسيحى يا «قانون» [[ابن‌سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]] يا «ذخيره خوارزمشاهى» و به وقت فراغت مطالعت همى‌كند».
قدما درباره اين كتاب بسيار معتقد بوده و مقام آن را در ميان كتب طبى بس گرامى مى‌داشتند و تقريباً تمام مورخين از آن ستايش كرده‌اند. نظامى عروضى سمرقندى در مقاله چهارم كتاب خود درباب علم طب و هدايت طبيب مى‌نويسد: «پس از كتب بسائط يكى به دست آرد چون «ستة عشر» [[جالینوس]] يا «حاوى» محمد زكريا يا «كامل الصناعة» يا «صد باب» بوسهل مسيحى يا «قانون» [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|بوعلى سينا]] يا «ذخيره خوارزمشاهى» و به وقت فراغت مطالعت همى‌كند».


ابن ابى اصيبعه گويد: «كتاب «حاوى» از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين كتب طبى است به جهت آنكه در آن جميع امراض و درمان بيمارى‌ها، چه از متقدمين و چه از متأخرين تا زمان رازى را شامل است و در آن هر موضوعى را كه از گوينده نقل كرده نامش را ذكر كرده است».
ابن ابى‌اصيبعه گويد: «كتاب «حاوى» از بزرگ‌ترين و مهم‌ترين كتب طبى است به جهت آنكه در آن جميع امراض و درمان بيمارى‌ها، چه از متقدمين و چه از متأخرين تا زمان رازى را شامل است و در آن هر موضوعى را كه از گوينده نقل كرده نامش را ذكر كرده است».


چنان‌كه مى‌دانيم عموم مورخين بلااستثناء نام كتاب «حاوى» را «الجامع الحاصر لصناعة الطب» گويند و از اين عبارت معلوم مى‌گردد كه جامع‌ترين كتاب طب تا آن زمان بوده است.
چنان‌كه مى‌دانيم عموم مورخين بلااستثناء نام كتاب «حاوى» را «الجامع الحاصر لصناعة الطب» گويند و از اين عبارت معلوم مى‌گردد كه جامع‌ترين كتاب طب تا آن زمان بوده است.
خط ۵۳: خط ۴۲:
[[براون، ادوارد گرانویل|ادوارد براون]]، در كتاب «طب عرب» مى‌گويد: «اين كتاب بر ساير كتب طبى اسلامى مزيت و برترى دارد؛ به دليل آنكه رازى اتفاقات و مشاهداتى كه به رأى‌العين ديده، در آن نوشته است».
[[براون، ادوارد گرانویل|ادوارد براون]]، در كتاب «طب عرب» مى‌گويد: «اين كتاب بر ساير كتب طبى اسلامى مزيت و برترى دارد؛ به دليل آنكه رازى اتفاقات و مشاهداتى كه به رأى‌العين ديده، در آن نوشته است».


== ساختار ==
==ساختار==
 
 
متأسفانه هنوز تعداد و مطالب مجلدات و فصول و ابواب اين كتاب، به‌طور تحقيقى و دقيق معلوم و معين نيست. [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] در شمار تأليفات رازى آورده است كه كتاب «حاوى»، «الجامع الحاصر لصناعة الطب» نيز نام دارد و آن در دوازده قسمت است.
متأسفانه هنوز تعداد و مطالب مجلدات و فصول و ابواب اين كتاب، به‌طور تحقيقى و دقيق معلوم و معين نيست. [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] در شمار تأليفات رازى آورده است كه كتاب «حاوى»، «الجامع الحاصر لصناعة الطب» نيز نام دارد و آن در دوازده قسمت است.


خط ۶۶: خط ۵۳:
نسخه موجود در برنامه، داراى 7 جلد است و مطالب آن، در قالب 23 جزء (كه هر جزء، مشتمل بر بخش‌هاى كوچك‌ترى همچون باب، فصل و... است) تنظيم شده است.
نسخه موجود در برنامه، داراى 7 جلد است و مطالب آن، در قالب 23 جزء (كه هر جزء، مشتمل بر بخش‌هاى كوچك‌ترى همچون باب، فصل و... است) تنظيم شده است.


== گزارش محتوا ==
==گزارش محتوا==
 
اروپائيان به اين كتاب بيشتر از مورخين شرق اهميت مى‌دهند؛ به دليل آنكه محتويات آن مجموعه مشاهدات و اتفاقاتى است كه رازى به رأى‌العين ديده و اين بزرگ‌ترين و مهم‌ترين وجهى است كه «حاوى» را بر ساير كتب طبى اسلامى مزيت و برترى مى‌دهد و رازى در اين كتاب جميع عقايد اطباء يونان و ایران و عرب و روم را تا زمان خود با عمليات و نظريات خويش جمع‌آورى كرده و منبعى عالى براى پى بردن به مقام وى مى‌باشد و به اين دليل در تاريخ طب، رتبه ارجمندى را داراست.
 
اروپائيان به اين كتاب بيشتر از مورخين شرق اهميت مى‌دهند؛ به دليل آنكه محتويات آن مجموعه مشاهدات و اتفاقاتى است كه رازى به رأى‌العين ديده و اين بزرگ‌ترين و مهم‌ترين وجهى است كه «حاوى» را بر ساير كتب طبى اسلامى مزيت و برترى مى‌دهد و رازى در اين كتاب جميع عقايد اطباء يونان و ايران و عرب و روم را تا زمان خود با عمليات و نظريات خويش جمع‌آورى كرده و منبعى عالى براى پى بردن به مقام وى مى‌باشد و به اين دليل در تاريخ طب، رتبه ارجمندى را داراست.


به‌طور اجمال، همان طور كه از فصول و ابواب كتاب «حاوى» معلوم مى‌شود، در اين كتاب از جميع شعب طب و اصول تداوى و حفظ الصحة و علم الامراض و دواسازى و ساير شعب، به‌خوبى بحث شده است و چنان‌كه متتبعين به آن نام دائرةالمعارف داده‌اند، بسيار بجا و مناسب مى‌باشد و كمتر در ميان كتب طبى قديم، كتابى به اين پايه و مايه مى‌رسد.
به‌طور اجمال، همان طور كه از فصول و ابواب كتاب «حاوى» معلوم مى‌شود، در اين كتاب از جميع شعب طب و اصول تداوى و حفظ الصحة و علم الامراض و دواسازى و ساير شعب، به‌خوبى بحث شده است و چنان‌كه متتبعين به آن نام دائرةالمعارف داده‌اند، بسيار بجا و مناسب مى‌باشد و كمتر در ميان كتب طبى قديم، كتابى به اين پايه و مايه مى‌رسد.
خط ۱۰۳: خط ۸۸:
اول، در اسماء طبى؛
اول، در اسماء طبى؛


دوم، در اوايل طب (فهرست ابن النديم، ص 417).
دوم، در اوايل طب (فهرست ابن النديم، ص417).


قسمت‌هاى دوازده‌گانه بر اساس نوشته ابن ابى اصيبعه بدين شرح است:
قسمت‌هاى دوازده‌گانه بر اساس نوشته ابن ابى‌اصيبعه بدين شرح است:


القسم الاول، في حفظ الصحة و علاج الامراض و الوثى و الجبر و العلاجات؛
القسم الاول، في حفظ الصحة و علاج الامراض و الوثى و الجبر و العلاجات؛
خط ۱۱۹: خط ۱۰۴:
القسم السادس، في الابدال يذكر فيه ما ينوب عن كل دواء او غذاء اذا لم يوجد؛
القسم السادس، في الابدال يذكر فيه ما ينوب عن كل دواء او غذاء اذا لم يوجد؛


القسم السابع، في تفسير الاسماء و الاوزان و المكاييل التى للعقاقير و تسمية الاعضاء و الادواء باليونانية و السريانية و الفارسیة و الهندية و العربية؛
القسم السابع، في تفسير الاسماء و الاوزان و المكاييل التى للعقاقير و تسمية الاعضاء و الادواء باليونانية و السريانية و الفارسیة و الهندیة و العربية؛


القسم الثامن، في التشريح و منافع الاعضاء؛
القسم الثامن، في التشريح و منافع الاعضاء؛
خط ۱۳۴: خط ۱۱۹:


== وضعيت كتاب ==
== وضعيت كتاب ==
كتاب «الحاوى»، بزرگ‌ترين تأليف و تصنيف [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]] است و مدت‌ها مرجع علماء و اطباء اروپا بوده و مكرر به طبع رسيده است. اول دفعه در شهر برشيا از بلاد ايتالياى شمالى، به لاتينى ترجمه و در دو جلد طبع شده (1486م) و پس از آن مكرر در ونيز ايتاليا در سال‌هاى 1509 و 1542م چاپ شده است. نسخ خطى متعدد آن در كتابخانه‌هاى معتبر عالم موجود است.
كتاب «الحاوى»، بزرگ‌ترين تأليف و تصنيف [[رازی، محمد بن زکریا‏|محمد بن زكرياى رازى]] است و مدت‌ها مرجع علماء و اطباء اروپا بوده و مكرر به طبع رسيده است. اول دفعه در شهر برشيا از بلاد ايتالياى شمالى، به لاتينى ترجمه و در دو جلد طبع شده (1486م) و پس از آن مكرر در ونيز ايتاليا در سال‌هاى 1509 و 1542م چاپ شده است. نسخ خطى متعدد آن در كتابخانه‌هاى معتبر عالم موجود است.


خط ۱۴۶: خط ۱۲۹:
بايد توجه داشت آنچه از كتاب «حاوى» در كتابخانه‌هاى جهان فعلاً موجود است، جزء يا اجزائى از اين كتاب مى‌باشد و نسخ متعدده آن كه در كتابخانه‌هاى بزرگ يافت مى‌شود، با يكديگر اختلاف كلى دارند و كمتر با هم شباهت دارند و هنوز كسى نتوانسته به‌طور قطع بگويد كتاب حاوى كامل كه اول دفعه تهيه شده در كدام كتابخانه است.
بايد توجه داشت آنچه از كتاب «حاوى» در كتابخانه‌هاى جهان فعلاً موجود است، جزء يا اجزائى از اين كتاب مى‌باشد و نسخ متعدده آن كه در كتابخانه‌هاى بزرگ يافت مى‌شود، با يكديگر اختلاف كلى دارند و كمتر با هم شباهت دارند و هنوز كسى نتوانسته به‌طور قطع بگويد كتاب حاوى كامل كه اول دفعه تهيه شده در كدام كتابخانه است.


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


== پیوندها ==


[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]


[[رده:علوم پزشکی]]
[[رده:علوم پزشکی]]