نهج الخاص

نهج الخاص
پدیدآوران	اصفهانی، معمر بن احمد (نويسنده) دومنکی، لوجییه دی ‌بورکی (محقق)
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	13سده
چاپ	1
موضوع	تصوف -- آداب‌ و اعما‌ل - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 - اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	9ن6الف 289/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

نهج الخاص، تألیف ابومنصور معمر اصفهانی (متوفی 418ق)، کتابی مختصر در خصوص‌ شرح اصطلاحات صوفیه است. س. دی بورکی دومنکی، مقدمه‌ای بر کتاب به زبان فرانسوی نوشته که در انتهای کتاب آمده است.

ابومنصور بر‌ کتاب خود نام «نهج الخاص» می‌نهد؛ یعنی راه برگزیدگان که در نظر او همان‌ صوفیان هستند. او هدف خود را از ترتیب این کتاب، بیان مراتب احوال و مقامات ذکر کرده‌ است تا احوال‌ سالکان‌ و یا به تعبیر ابومنصور سایرین الی اللّه و درجات ایشان در هر مقام‌ آشکار شود و اهل حقیقت با آگاهی بر مفهوم احوال و مقامات، حق هرکدام را در هر مرحله‌ به‌درستی‌ ادا‌ کنند. این اطلاعات در 40 باب ارائه شده و روشن است‌ که ‌منظور ابومنصور از هر باب یکی از احوال صوفیه است و او در واقع در‌ این‌ کتاب، مفهوم‌ 40 حال را که هرکدام شامل سه مقام است، تبیین کرده است.

ابومنصور اصفهانی هدف خود را «وصف طرق مخصوص مقسومة بالأحوال المرتبة بالمقامات» می‌خواند تا صوفیان برگزیده با علم‌ بر‌ مقامات بتوانند به وظایف‌ خود بپردازند، اما او تعریفی از این دو اصطلاح مهم، که اساس کتاب او بر آن قرار گرفته‌ است، ارائه نمی‌کند. گویا هنوز در زمان‌ او‌ تعریفی دقیق از حال و مقام وجود نداشته، تفاوت‌ این دو اصطلاح کاملاً روشن نبوده است؛ به‌طوری‌که آنچه نزد ابومنصور به مفهوم‌ مقام‌ است‌ نزد دیگران گاه حال‌ نامیده‌ شده است و گاه عناوین دیگری دارد.

مؤلف از شیوه الفبایی برای‌ تبویب‌ مطالب‌ کتاب استفاده نمی‌کند، بلکه از شیوه مفهومی بهره می‌گیرد؛ بدین‌ترتیب‌ که‌ اصطلاحات را بر اساس سلسله مراتب احوال و مفاهیمی که از نظر معنایی و درجه صعودی به دنبال هم‌ قرار‌ می‌گیرد‌، مرتب می‌کند؛ یعنی اول‌ درجه طالب در سیر و سلوک، توبه است، بعد اراده‌، سپس‌ صدق‌ و اخلاص، محاسبه، ورع، زهد و... که در سلسله مراتب تصوف، این مفاهیم ارتباط و اتصال معنایی‌ دارد‌ و هر‌ مرحله‌ مقدمه برای مرحله بعدی بشمار می‌آید.

منابع مقاله

خوشحال، طاهره؛ شعبان‌زاده، مریم؛ میرباقری‌فرد، سید علی‌اصغر، «نهج الخاص، فرهنگی ناشناخته»، مجله تخصصی نورمگز، پژوهش‌های ادبی، بهار 1385، شماره 11، صفحه 165 تا 180: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/250298