بحر زخار

بحر زخار
پدیدآوران	اشرف، وجیه الدین (نويسنده) صفوی، آذرمیدخت (مصحح)
ناشر	فخرالدین‌ نصیری امینی‌ ** مرکز سعود البابطین الخیري للتراث و الثقافة
مکان نشر	هند - دهلی ** هند - علیگر
سال نشر	1392ش - 1393ش - 2011م - 2014م
چاپ	0
زبان	فارسی
تعداد جلد	3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

بحر زخّار، تألیف عالم هندی قرن سیزدهم هجری، شیخ وجیه‌الدین اشرف اودهی، تذکره‌ای به زبان فارسی در شرح ‌حال صوفیان هندی و غیر هندی است. تحقیق و مقدمه اثر به قلم آذرمیدخت صفوی است.

این اثر تذکره‌ای است مهم و پرارزش و مفصل در شرح احوال و کرامات و آثار و افکار و مقامات و اقوال عارفان و بزرگان و اولیای جهان، بالخصوص هندوستان که به فارسی بسیار ساده و شیرین و فصیح نوشته شده است‏.

بحر زخّار در قرن سیزدهم هجری/ هجدهم میلادی (1788م) در هند تألیف شد و شاهد است میان دو کشور شریف هند و ایران روابط و پیوندهای لسانی و فکری و فرهنگی که از ازمنه قدیم برجای بوده است چه پیشرفت‌های چشمگیری پیدا کرده بود. از کشمیر تا دهلی و دکن و ایالت‌های مختلف هند آثار نفیس و فراوان از ادبا و نویسنده‌های هندی به زبان فارسی به رشته تحریر درآمده است که نشانگر عشق و علاقه هندیان به این زبان شیرین و غنی می‌باشد.‏

محقق اثر در سبب نگارش آن می‌نویسد: گذشت زمان و وابستگی با عارفان، وجیه‌الدین را تحت تأثیر خود قرار داد و سایه بر دلش افکند که او درصدد برآمد احوال و افکار صوفیا مخصوصاً صوفیای سرزمین هند را جمع‌آوری کرده، تذکره‌ای مبسوط برای صاحب‌دلان و فارسی‌دوستان ترتیب دهد. پس عمر خود را به فراهم آوردن احوال صوفیا و اولیا صرف نمود و تذکره بحر زخار که واقعاً از حیث پهنایی و عمق از بحر کم نیست، تألیف نمود. تذکره بحر زخار از آن تذکره‌های صوفیاست که در آشکار ساختن برخی از زوایای مهم ادب فارسی و اجتماعی قرن سیزدهم هند بسیار سودمند و ذی‌قیمت می‌باشد. علاقه شخصی و گرایش درونی نگارنده به تصوف و عرفان، به‌ویژه در سرزمین و بوم خودش نخستین انگیزه برای جمع‌آوری و آماده‌سازی تراجم صوفیا بالخصوص صوفیای غیر معروف هند و تألیف تذکره‌اش بوده است.

برای شرح احوال بیش از 2000 صوفیای هند بحر زخار تنها منبع موجود به حساب می‌آید. مؤلف تراجم احوال بیش از 2800 تن از بزرگان و عارفان را بیان کرده است که بیشتر آنها هندی هستند و بعضی از آنان معاصر مؤلف و چشم‌دیده اوست.

نویسنده تذکره را با شرح احوال اولاد حضرت محمد(ص) و احوال ازواج مطهرات، خلفا، عشره مبشره، صحابه کرام، شهدای کربلا، فقها و محدثین آغاز می‌کند. پس از آن، تراجم احوال عرفا و صوفیان را در ذیل سلاسل مختلفه صوفیه شرح داده است. به‌عبارت‌دیگر، تذکره بحر زخار از عهد رسالت آغاز می‌شود و در عهد مؤلف، یعنی 1203ق، به پایان می‌رسد و تقریباً هزارودویست سال را احاطه می‌کند.‏

منابع مقاله

مقدمه کتاب.