موسوعة مصطلحات علم الكلام الإسلامي: تفاوت میان نسخه‌ها

| چاپ =1

| تعداد جلد =2

| کتابخوان همراه نور =03358

| کد پدیدآور =

| پیش از =

}}

'''موسوعة مصطلحات علم الكلام الإسلامي'''، فرهنگ‌نامه‌اى در علم كلام اسلامى، تأليف آقاى دكتر سميح دغيم است. نویسنده محترم هدف خود را عرضه علم كلام اسلامى در قالب فرهنگ‌نامه با استناد به آثار كلامى دو فرقه اشعريه و معتزله دانسته است. هر چند اين فرهنگ‌نامه به گفته مؤلف محترم آن، از ويژگى‌هايى؛ همچون تنوع منابع، انتخاب موضوعات اساسى و اصلى و ارائه تعاريف عمده درباره هر اصطلاح برخوردار است، ضعف‌هايى نيز دارد كه برخى از آنها بدين قرارند: غفلت از آثار مهم مذاهب مختلف، عدم جامعيت در قياس با اصطلاحات كلام اسلامى، به‌كارگيرى غير اصطلاح به جاى اصطلاح، عدم ارجاع اصطلاحات مرتبط با يكديگر، فقدان نظم منطقى متون، تكرار متن، و مطالب بى‌ارتباط.

براى شناسايى و استخراج اصطلاحات اين فرهنگ‌نامه و تأليف آن، از آثار علماى كلام اسلامى از حسن بصرى (110 ق) تا قاسم بن محمد بن على (1029ق) استفاده شده است. هر چند منابع اين موسوعه تنوع خوبى دارد، بسيارى از آثار مهم مذاهب مختلف مغفول واقع شده‌اند؛ همچون المواقف في علم الكلام (ايجى) و شرح آن (جرجانى)، شرح المقاصد ([[تفتازانی، مسعود بن عمر|تفتازانى]])، الاعتقادات في دين الاماميه ([[شيخ صدوق]])، اوائل المقالات ([[شيخ مفيد]])، الذخيره في علم الكلام ([[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]])، الاقتصاد الهادى الى سبيل الرشاد ([[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]])، المنقذ من التقليد (حمصى رازى)، قواعد المرام في علم الكلام ([[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]])، [[كشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد]] ([[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلى]]) و [[شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مؤسسة الإمام الصادق)|شوارق الالهام]] (لاهيجى).

ب) اصطلاحات  

#:ب) عدم ارجاع اصطلاحات اخص به اصطلاح اعم؛ براى نمونه عبارت «ان اقتضى (العرض) قسمهْ‌ْ، فكم، فان اشتركت الاجزاء فى حد فمتصل، ان وجدت معا فمقدار، ذو بعد خط و ذو بعدين سطح، ذو ثلاثه جسم تعليمى و الا فزمان و ان لم تشترك فعدد...» ذيل خط، زمان، سطح، عدد و كم تكرار شده است (/1 545، 622، 634، 774 و 2 / 1095)؛

#:ج) مطالب بى‌ارتباط؛ براى مثال ذيل اصطلاح «ابتداء» گفته است: «الابتداء خلق الشىْ‌ْْء اول مره و الاعاده خلقه مره اخرى» (1/1)، و همين عبارت براى اصطلاح «اعاده» تكرار شده است (145/1). جملة «والاعاده خلقه مره اخرى» به اصطلاح «ابتداء» و عبارت «الابتداء خلق الشىْ‌ْْء اول مرهْ‌ْ» به اصطلاح «اعاده» ارتباط ندارد.

#:مطالب بى‌ارتباط افزون بر اين كه سبب تكرار متن در مواردى شده است، خواننده را نيز دچار سردرگمى مى‌كند؛ مثلاً ذيل اصطلاح «ابتداء» آمده است: «و الاراده المراد» و «كان (الاشعرىْ‌ْْ) يقول فى الادراك: ان الله تعالى هو المخترع له فى الابصار عند وجود الضياء و المقابله و لو اراد ان يخلقه مع عدم الضياء و المقابله كان على ذلك قادراً و كان كونه صحيحاً» (2/1).

#:همچنين ذيل اصطلاح «خلق» آمده است: «قال (ابراهيم النظام): الخلق من الله سبحانه الذى هو تكوين، هو المكوَّن، و هو الشىْ‌ْْء المخلوق و كذلك الابتداء، هو المبتدأ و الاعاده هى المعاد و الاراده من الله سبحانه تكون ايجاداً للشىْ‌ْْء و تكون أمراً و هى غيرالمراد كنحو اراده الله للايمان هى أمره به و تكون حكما و اِخباراً و هى غيرالمحكوم و المخبر عنه» (550/1).

[[رده:کتاب‌شناسی]]