هاتف اصفهانی، احمد: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۰۸

هاتف اصفهانی، احمد

نام	هاتف اصفهانی، احمد
نام‌های دیگر	سيّد احمد حسينى اردوبادى اصفهانى متخلّص به «هاتف»
نام پدر
متولد	نیمه اول قرن دوازده
محل تولد	اصفهان، اصالتا از اردوباد آذربایجان
رحلت	1198ق
اساتید	میرزا محمدنصیر اصفهانی
برخی آثار	مجموعه رسائل عوارف المعارف دیوان هاتف اصفهانی
کد مؤلف	AUTHORCODE07062AUTHORCODE

سید احمد هاتف اصفهانی (متوفای 1198ق)، طبیب، از شاعران بزرگ دوره افشاریه و زندیه، متخلص به هاتف، او عمر خود را در اصفهان و قم و کاشان گذراند. هاتف، تحصیلات علمی داشت؛ در شعر شاگرد مشتاق و در سایر علوم شاگرد میرزا محمدنصیر اصفهانی بود. هاتف در زبان عربی توانا بود و به این زبان اشعاری هم سرود. عمده شهرت او به‌خاطر ترجیع‌بند معروفش می‌باشد.

زادروز، زادگاه و تحصیل

تولد هاتف در نیمه اول قرن دوازده در اصفهان رخ داد. او در آن شهر به تحصیل ریاضی و حکمت و طب پرداخت^[۱].

اساتید

گویا در فنون مزبور، از محضر میرزا محمدنصیر اصفهانی بهره برد. او در شعر مشتاق را به‌عنوان راهنما و استاد خود برگزید^[۲].

یاران همدرس

سید احمد هاتف، در حلقه درس میرزا محمدنصیر و مشتاق، با صباحی و آذر و صهبا دوستی و رفاقت تمام پیدا کرد و این دوستی تا پایان عمر اینان ادامه داشت^[۳].

نسب، خانواده

سید احمد هاتف از سادات حسینی و از یک خانواده نجیب اصفهانی بود^[۴].

«اصل خاندان او چنان‌که از تذکره نگارستان دارا و تذکره محمدشاهی برمی‌آید از اهل اردوباد آذربایجان بوده و در زمان پادشاهان صفوی از آن دیار به اصفهان هجرت کرده و در این شهر متوطن گردیده‌اند»^[۵].

از خاندان و اولاد هاتف، جز پسرش سید محمد سحاب (متوفی 1223) ذکری نشده است؛ وی در زمان پادشاهی فتحعلی شاه از شاعران نامدار بوده و بیش از 5000 بیت شعر از او باقی مانده است. گذشته از این دیوان، تذکره‌ای به نام رشحات به او نسبت داده‌اند که البته ناتمام مانده است^[۶].

شغل، شاعران هم‌دوره

هاتف گذشته از تبحر در ادبیات و سایر علوم، طبیب بوده و از این راه کسب روزی می‌کرده است. اشتغالش به این کار و نارضایتی نسبی او از این امر را می‌توان در این شعر وی دید:

خون دل من چکد ز ناله من		گر به دست اندکی بیفشاری
از شکایات من یکی این است		که سپهرم ز واژگون‌کاری
داده شغل «طبابت» و زین کار		چاکران مراست بیزاری
فلک انباز کرده ناچارم		با فرومایگان با زاری
که گمان داشت کز تنزل دهر		کار عیسی کشد به بیطاری^[۷]

او با شاعران هم‌دوره خود؛ حاج لطف‎علی‌بیگ، متخلص به آذر و میرزا سلیمان کاشانی، متخلص به صباحی ارتباط صمیمی داشته و با آنها مشاعره می‌کرده است^[۸].

ویژگی‌های شعری

سید احمد هاتف در غزل مهارت داشت و از سبک شعری سعدی و خواجه پیروی می‌نمود^[۹].

«غالب غزلیات او لطیف و حاوی مضامین عاشقانه و دلکش است و حق این است که بعضی از ابیات هاتف را به‌آسانی نمی‌توان از ابیات شیخ و خواجه مشخص کرد»^[۱۰].

هاتف، بذله‌گو بود، ولی اهل تملق نبود و نمود این کار در اشعارش بر زیبایی آن می‌افزود. اشعار او روان و سهل است و در برخی از قسمت‎ها، اشعار «گلشن راز» را به خاطر می‌آورد. او مطالب عرفانی را به لطافتی ذکر کرده است که مثل یک حکایت پرفایده خاطر را جلب می‌کند^[۱۱].

از میان شاعران آن زمان، «آذر» به استادی او اعتراف داشت، ولی سایر شعرا و ادیبانی که با شهرت او مقام خود را در خطر می‌دیدند، هجویاتی درباره او ساخته و در میان مردم منتشر کردند. چنان‌که بیت ذیل گواهی می‌دهد، در اصفهان کمتر کسی خریدار ابیات او بوده است:

من به دیاری شدم جلوه‌ده یار خویش

آینه دادم به «کور» نغمه سرودم به «کر»^[۱۲]

عمده شهرت هاتف به‌خاطر ترجیع‌بند عرفانی اوست^[۱۳].

وفات

وفات هاتف اصفهانی، بنا به نوشته شمس‌الدین سامی بک ادیب و نویسنده مشهور ترک در سال 1198ق، در شهر قم اتفاق افتاده است^[۱۴].

صباحی، سال وفات او را به‌وسیله ماده تاریخ ضبط کرده است:

به آئین دعا گفتا صباحی بهر تاریخش

که یا رب منزل هاتف به گلزار جنان بادا^[۱۵]

پانویس

↑ ر.ک: اقبال، عباس، ص46
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: مشیری، چنگیز، ص333
↑ اقبال، عباس، ص46
↑ ر.ک: مشیری، چنگیز، ص334
↑ ر.ک: همان، ص331
↑ ر.ک: همان
↑ ر.ک: همان، ص333
↑ اقبال، عباس، ص48
↑ ر.ک: مشیری، چنگیز، ص332
↑ ر.ک: همان، ص332-333
↑ ر.ک: همان، ص334
↑ ر.ک: همان، ص334
↑ ر.ک: همان، ص333

منابع مقاله

وابسته‌ها

مجموعه رسائل عوارف المعارف

دیوان هاتف اصفهانی با مقابله نسخه تصحیح وحید دستگردی و نسخ خطی و چاپی دیگر

شرح اشعار عربی هاتف اصفهانی

[1] ر.ک: اقبال، عباس، ص46

[2] ر.ک: همان

[3] ر.ک: همان

[4] ر.ک: مشیری، چنگیز، ص333

[5] اقبال، عباس، ص46

[6] ر.ک: مشیری، چنگیز، ص334

[7] ر.ک: همان، ص331

[8] ر.ک: همان

[9] ر.ک: همان، ص333

[10] اقبال، عباس، ص48

[11] ر.ک: مشیری، چنگیز، ص332

[12] ر.ک: همان، ص332-333

[13] ر.ک: همان، ص334

[14] ر.ک: همان، ص334

[15] ر.ک: همان، ص333

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۳۵: / خط ۳۵: @@
 </div>
-'''سید احمد هاتف اصفهانی'''، طبیب، از شاعران بزرگ دوره افشاریه و زندیه، متخلص به هاتف، او عمر خود را در اصفهان و قم و کاشان گذراند. هاتف، تحصیلات علمی داشت؛ در شعر شاگرد مشتاق و در سایر علوم شاگرد میرزا محمدنصیر اصفهانی بود. هاتف در زبان عربی توانا بود و به این زبان اشعاری هم سرود. عمده شهرت او به‎خاطر ترجیع‎بند معروفش می‌باشد.
+'''سید احمد هاتف اصفهانی''' (متوفای 1198ق)، طبیب، از شاعران بزرگ دوره افشاریه و زندیه، متخلص به هاتف، او عمر خود را در اصفهان و قم و کاشان گذراند. هاتف، تحصیلات علمی داشت؛ در شعر شاگرد مشتاق و در سایر علوم شاگرد میرزا محمدنصیر اصفهانی بود. هاتف در زبان عربی توانا بود و به این زبان اشعاری هم سرود. عمده شهرت او به‌خاطر ترجیع‌بند معروفش می‌باشد.
 ==زادروز، زادگاه و تحصیل==
@@ خط ۴۹: / خط ۴۹: @@
 سید احمد هاتف از سادات حسینی و از یک خانواده نجیب اصفهانی بود<ref>ر.ک: مشیری، چنگیز، ص333</ref>.
-«اصل خاندان او چنان‎که از تذکره نگارستان دارا و تذکره محمدشاهی برمی‎آید از اهل اردوباد آذربایجان بوده و در زمان پادشاهان صفوی از آن دیار به اصفهان هجرت کرده و در این شهر متوطن گردیده‌اند»<ref>اقبال، عباس، ص46</ref>.
+«اصل خاندان او چنان‌که از تذکره نگارستان دارا و تذکره محمدشاهی برمی‌آید از اهل اردوباد آذربایجان بوده و در زمان پادشاهان صفوی از آن دیار به اصفهان هجرت کرده و در این شهر متوطن گردیده‌اند»<ref>اقبال، عباس، ص46</ref>.
 از خاندان و اولاد هاتف، جز پسرش سید محمد سحاب (متوفی 1223) ذکری نشده است؛ وی در زمان پادشاهی فتحعلی شاه از شاعران نامدار بوده و بیش از 5000 بیت شعر از او باقی مانده است. گذشته از این دیوان، تذکره‌ای به نام رشحات به او نسبت داده‌اند که البته ناتمام مانده است<ref>ر.ک: مشیری، چنگیز، ص334</ref>.
-==شغل، شاعران هم‎دوره==
+==شغل، شاعران هم‌دوره==
 هاتف گذشته از تبحر در ادبیات و سایر علوم، طبیب بوده و از این راه کسب روزی می‌کرده است. اشتغالش به این کار و نارضایتی نسبی او از این امر را می‌توان در این شعر وی دید:
 {{شعر}}
 {{ب|''خون دل من چکد ز ناله من ''|2='' گر به دست اندکی بیفشاری''}}
-{{ب|''از شکایات من یکی این است ''|2='' که سپهرم ز واژگون‎کاری''}}
+{{ب|''از شکایات من یکی این است ''|2='' که سپهرم ز واژگون‌کاری''}}
 {{ب|''داده شغل «طبابت» و زین کار''|2='' چاکران مراست بیزاری''}}
 {{ب|''فلک انباز کرده ناچارم''|2='' با فرومایگان با زاری''}}
-{{ب|''که گمان داشت کز تنزل دهر''|2='' کار عیسی کشد به بیطاری''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص331</ref>.
+{{ب|''که گمان داشت کز تنزل دهر''|2='' کار عیسی کشد به بیطاری''<ref>ر.ک: همان، ص331</ref>}}{{پایان شعر}}
-او با شاعران هم‎دوره خود؛ حاج لطف‎علی‌بیگ، متخلص به آذر و میرزا سلیمان کاشانی، متخلص به صباحی ارتباط صمیمی داشته و با آنها مشاعره می‌کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
+او با شاعران هم‌دوره خود؛ حاج لطف‎علی‌بیگ، متخلص به آذر و میرزا سلیمان کاشانی، متخلص به صباحی ارتباط صمیمی داشته و با آنها مشاعره می‌کرده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
-==ویژگی‎های شعری==
+==ویژگی‌های شعری==
 سید احمد هاتف در غزل مهارت داشت و از سبک شعری سعدی و خواجه پیروی می‌نمود<ref>ر.ک: همان، ص333</ref>.
-«غالب غزلیات او لطیف و حاوی مضامین عاشقانه و دلکش است و حق این است که بعضی از ابیات هاتف را به‎آسانی نمی‌توان از ابیات شیخ و خواجه مشخص کرد»<ref>اقبال، عباس، ص48</ref>.
+«غالب غزلیات او لطیف و حاوی مضامین عاشقانه و دلکش است و حق این است که بعضی از ابیات هاتف را به‌آسانی نمی‌توان از ابیات شیخ و خواجه مشخص کرد»<ref>اقبال، عباس، ص48</ref>.
-هاتف، بذله‌گو بود، ولی اهل تملق نبود و نمود این کار در اشعارش بر زیبایی آن می‌افزود. اشعار او روان و سهل است و در برخی از قسمت‎ها، اشعار «گلشن راز» را به خاطر می‎آورد. او مطالب عرفانی را به لطافتی ذکر کرده است که مثل یک حکایت پرفایده خاطر را جلب می‌کند<ref>ر.ک: مشیری، چنگیز، ص332</ref>.
+هاتف، بذله‌گو بود، ولی اهل تملق نبود و نمود این کار در اشعارش بر زیبایی آن می‌افزود. اشعار او روان و سهل است و در برخی از قسمت‎ها، اشعار «گلشن راز» را به خاطر می‌آورد. او مطالب عرفانی را به لطافتی ذکر کرده است که مثل یک حکایت پرفایده خاطر را جلب می‌کند<ref>ر.ک: مشیری، چنگیز، ص332</ref>.
-از میان شاعران آن زمان، «آذر» به استادی او اعتراف داشت، ولی سایر شعرا و ادیبانی که با شهرت او مقام خود را در خطر می‌دیدند، هجویاتی درباره او ساخته و در میان مردم منتشر کردند. چنان‎که بیت ذیل گواهی می‌دهد، در اصفهان کمتر کسی خریدار ابیات او بوده است:
+از میان شاعران آن زمان، «آذر» به استادی او اعتراف داشت، ولی سایر شعرا و ادیبانی که با شهرت او مقام خود را در خطر می‌دیدند، هجویاتی درباره او ساخته و در میان مردم منتشر کردند. چنان‌که بیت ذیل گواهی می‌دهد، در اصفهان کمتر کسی خریدار ابیات او بوده است:
 {{شعر}}
-{{ب|''من به دیاری شدم جلوه‌ده یار خویش ''|2='' آینه دادم به «کور» نغمه سرودم به «کر»''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص332-333</ref>.
+{{ب|''من به دیاری شدم جلوه‌ده یار خویش ''|2='' آینه دادم به «کور» نغمه سرودم به «کر»''<ref>ر.ک: همان، ص332-333</ref>}}{{پایان شعر}}
-عمده شهرت هاتف به‎خاطر ترجیع‎بند عرفانی اوست<ref>ر.ک: همان، ص334</ref>.
+عمده شهرت هاتف به‌خاطر ترجیع‌بند عرفانی اوست<ref>ر.ک: همان، ص334</ref>.
 ==وفات==
 وفات هاتف اصفهانی، بنا به نوشته شمس‌الدین سامی بک ادیب و نویسنده مشهور ترک در سال 1198ق، در شهر قم اتفاق افتاده است<ref>ر.ک: همان، ص334</ref>.
-صباحی، سال وفات او را به‎وسیله ماده تاریخ ضبط کرده است:
+صباحی، سال وفات او را به‌وسیله ماده تاریخ ضبط کرده است:
 {{شعر}}
-{{ب|''به آئین دعا گفتا صباحی بهر تاریخش''|2='' که یا رب منزل هاتف به گلزار جنان بادا''}}<ref>ر.ک: همان، ص333</ref>.
+{{ب|''به آئین دعا گفتا صباحی بهر تاریخش''|2='' که یا رب منزل هاتف به گلزار جنان بادا''<ref>ر.ک: همان، ص333</ref>}}
 {{پایان شعر}}
@@ خط ۹۶: / خط ۹۸: @@
 ==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
 [[مجموعه رسائل عوارف المعارف]]
-[[دیوان هاتف اصفهانی]]
+[[دیوان هاتف اصفهانی با مقابله نسخه تصحیح وحید دستگردی و نسخ خطی و چاپی دیگر]]
+[[شرح اشعار عربی هاتف اصفهانی]]
 [[رده:زندگی‌نامه]]
-[[رده: 25 شهریور الی 24 مهر]]
+[[رده:شاعران]]
-[[رده:سال97-25شهریور الی24 مهر]]