فرزدق، همام بن غالب

فرزدق، همام بن غالب

همام بن غالب، مشهور به «فَرَزدَق» (20-110ق)، از شاعران نامور و بدیهه‌سرای طبقه اول دوره اموی که بیش از هفت دهه شعر سرود و در ترویج و غنی‌سازی فرهنگ و واژگان زبان عربی استادانه ‌کوشید. او باآنکه با امویان ارتباط داشت و برخی را مدح و بعضی را هجو می‌کرد، به ستایش اهل‌بیت(ع) نیز پرداخته است. ديوان الفرزدق، از یادگارهای ادبی اوست.

نام‌گذاری

اسمش همام بن غالب بن صعصعه تمیمی، کنیه‌اش ابوفراس و معروف به فرزدق است و به این جهت این لقب را به او دادند که صورت گرد و کریه وی را به خُبزه (چونه و خمیرى افتاده در تنور) تشبیه کردند.

ولادت

هرچند در منابع تاریخی، تاریخ ولادتش نیامده، ولی پژوهشگر معاصر، علی فاعور بدون استناد به هیچ منبعی گفته است: سال 20ق، در بصره به دنیا آمد.

اهمیت اشعار

• شعر فرزدق چنان ارزشی در زبان و ادبیات عربی داشت که گفته شده است: «لولا شعر الفرزدق لذهب ثلث لغة العرب و لولا شعره لذهب ثلث أخبار الناس»؛ یعنی: اگر اشعار فرزدق نبود، یک‌سوم زبان عربی از بین می‌رفت و همچنین یک‌سوم اخبار مردمان فراموش می‌شد.

پاسخ ادیبانه

• امام حسین(ع) وقتی به منزل «صفاح» رسید، در آنجا فرزدق شاعر را دید که از عراق می‌آید و می‌خواهد به مکه برود، بعد از سلام، امام(ع) پرسید: مردم عراق چگونه بودند؟ فرزدق جواب داد: «قلوبهم معك و سيوفهم عليک»؛ یعنی: دل‌هایشان با توست، ولی شمشیرهایشان برضدّ تو.

مادح خورشید

• قصیده میمیه فرزدق در مدح امام سجاد(ع) که با این بیت شروع می‌شود:

.

هذا الذي تَعرفُ البَطحاءُ وطأتَه

و البيتُ يَعرفُه و الحِلُّ و الحَرَمُ

بر محبت و ارادت او به اهل ‌بیت عصمت و طهارت(ع) دلالتی روشن دارد و از شاهکارهای شعر عربی شمرده می‌شود.

وفات

• فرزدق سال 110ق، در بصره، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

منابع مقاله

• مرزبانی، محمد، معجم الشعراء، دار صادر، بیروت، 1425ق.
• علی فاعور، ديوان الفرزدق، اثر الفرزدق، همام بن غالب، شرحه و ضبطه و قدّم له علی فاعور، دارالكتب العلمية، بیروت، 1407ق.
• الدينوري، أبوحنيفة، الأخبار الطوال، منشورات الشريف الرضي، قم، 1373ش.
• الطهراني، شیخ آقابزرگ، الذريعة إلى تصانيف الشيعة، کتابخانه اسلامیه، تهران،‌ 1408ق.

وابسته‌ها

دیوان الفرزدق

شرح ديوان الفرزدق

مجموع مشتمل علی خمسة دواوین من اشعار العرب

شرح ديوان الفرزدق

اشعار فرزدق در مدح امام زین العابدین (ع)

قصيدة الفرزدق

الکواکب السماوية في شرح قصيدة الفرزدق العلوية

زينة المدایح

خمسة دواوین العرب