تذکرة العارفین

تذکرة العارفین
پدیدآوران	عقدایی یزدی، محمدجعفر (نویسنده) کاوه یزدی، محمدمهدی (مقدمه، تصحیح، تعلیق) افخمی عقدا، رضا (مقدمه، تصحیح، تعلیق)
ناشر	مجمع ذخایر اسلامی
مکان نشر	قم
سال نشر	1401
شابک	‎0ـ029ـ304ـ622ـ978
کد کنگره	‏

تذکرة العارفین تألیف محمدجعفر بن علی عقدایی یزدی، با مقدمه، تصحیح و تعلیق محمدمهدی کاوه یزدی، با یاری رضا افخمی عقدا؛ این کتاب رسالۀ مفصلی در اخلاق اسلامی است که نویسنده آن را به جهت استفاده اهل منبر و به خواهش دوستان به رشتۀ تحریر درآورده است.

ساختار

این کتاب مشتمل بر يک مقدمه، سى محفل، به شماره سی روز ماه رمضان، و یک خاتمه است.

گزارش کتاب

نویسنده در مورد انگيزۀ خود از تأليف كتاب می گوید: " ... چون مدتی سرمایۀ عمر گرانمایه را صرف مواعظ و مراثی نموده، جمعی خواهشمند شدند که به همان نحو که به ذکر وعظ و تعزیه‌داری مشغول می‌شدم کتابی مشتمل بر وقایع مزبوره تألیف کنم. لهذا در این امر شروع شد،امید که اتمام پذیرد." آغاز نگارش کتاب، رمضان سال ١٢٣٧ق در اصفهان است و تاريخ اتمام آن (براساس آنچه در پایان بعضی نسخه‌ها آمده) شب ١٧ رجب سال ١٢٣٨ق است.

مؤلف در مقدمه كتاب سفارش می‌کند که: " کاتبان رساله را غلط کتابت نکنند و متنهای عربی کتاب را بدون اعراب ننويسند. همچنين فهرست مطالب کتاب را برای آسانتر شدن مبتدی در پشت كتاب نوشته باشند."

روش تدوین کتاب بدین صورت است که برای هر محفل آن، موضوعی در نظر گرفته شده است. هر محفل با بیان خطبه‌ای به زبان عربی و گاها همراه با ترجمه آن، آغاز می‌شود و پس از آن آیه‌ای از قرآن مجید در رابطه با موضوع بحث بیان و ترجمه می‌شود. سپس با استفاده از آيات وروايات موضوع تبيين می‌شود. درآخر هر محفل هم، متناسب با موضوع مورد بحث، ذکری از مصائب اهل بیت(ع) شده است. در بین مطالب کتاب از قصص قرآنی و حکایات منقول در منابع مختلف اسلامی نیز استفاده شده است.

موضوعاتى كه در محفل هاى كتاب مورد بحث قرار گرفته، بدين شرح است: ١. روزه؛ ٢. فضيلت قرآن؛ ٣. عقل؛۴. محبت و انس با خدا؛ 5. شکر؛ 6. توبه؛ ٧. ظلم؛ ٨ نماز و زکات؛ ٩. ترحم بر فقرا و یتیمان و فضایل سلام کردن؛ ١٠. اصول دین؛ ١١. توکل؛ ١٢.احسان و نیکو کاری؛ ١٣. زینت صوری و معنوی؛ ١۴. طهارت و صبر؛ ١۵. گناهان صغیره و کبیره؛ ١۶.شرح صدر؛ ١٧.صفات همنشین خوب و بد؛ ١٨. اعمال صالح؛ ١٩. شب‌زندەداری؛٢٠. بهشت وجهنم؛ ٢١. شيطان؛ ٢٢. آمرزيده نشوندگان در شب قدر؛ ٢٣. عبادات و گناهان اعضا و جوارح؛ 24. نفس اماره؛ ٢۵. مستحبات و مکروهات؛ ٢۶. صفات کافۀ ناس، از نیک وبد؛٢٧. صفات نیکان وصالحان؛ ٢٨. دعا؛ ٢٩. غنیمت دانستن عمر؛ ٣٠. شرايط قبولی عبادات؛ خاتمه: اعیاد اسلامی (فطر وقربان).

شیوه ارجاع مطالب به منابع مؤلف در شیوۀ ارجاع مطالب در مواردی که متن را از منبعی اخذ نموده، نه نام مؤلف را ذکر کرده و نه نام كتاب را؛ مانند مطالبى كه از كتاب محاسبة النفس ملا محمدطاهر قمى در محفل بيست و چهارم نقل کرده است. اما در مورد احادیث و احکام گاه هم نام منبع و هم نام مؤلف را ذکر کرده است؛ مثلاً در محفل سوم آمده است: حدیثی که کلینی در كتاب مستطاب كافى آن را نقل كرده كه ماحصل آن آنكه: حق عز و جل خلق کرد عقل را از نور مخزونی و مکنونی در سابق علم خود كه .... و گاه فقط نام کتاب را ذکر كرده است؛ به عنوان مثال در محفل يازدهم آمده است: ودر من لا يحضر است كه: مَلْعُون ملْعُونٌ مَنْ ضيع مَن يَعولُ- ملعون است ملعون است كسى كه عيالش را ضايع گذارد. وگاه به جاى نام مؤلف از واژۀ« صاحب» کمک گرفته؛ چنانكه در محفل ششم آمده است: مؤید معنی این حدیث است كه صاحب مدارک در احکام کسوف و خسوف ذکر نموده از کتاب علل الشرایع به سندی که از فضل بن شاذان از جناب امام رضا (ع) روایت کرده‌اند.

این کتاب شامل متن تصحيح شدۀ تذكرة العارفين از طريق مقابله با شش نسخه خطى است. متن آیات تصحیح و در مواردی که آیه یا آیات ترجمه نشده در پانویس معنی آن أورده شده است. همچنین نام سوره و شمارۀ آیه در پانویس ذکر گردیده است.

در انتهای کتاب چهار فهرست شامل آیات قرآن، احادیث، اشعار و منابع مورد استفاده در کتاب آمده است. با توجه به آنکه حجم کتاب زیاد است و حمل آن مشکل است و نیز ممکن است که بعضی از خوانندگان به موضوعات خاصی از کتاب علاقمند باشند و اینكه در استفادۀ طولانی مدت از آن امکان دارد شیرازه کتاب از هم بپاشد، لذا ناشر محترم پیشنهاد دادند که کتاب در دو جلد تقدیم علاقمندان گردد. لهذا مقدمۀ مصحح و مقدمۀ کتاب و پانزده محفل اول آن در جلد اول و محفلهای شانزدهم تا سی‌ام و خاتمه و فهرستها در جلد دوم کتاب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه کتاب