هفتادوسه ملت یا اعتقادات مذاهب

هفتاد و سه ملت، يا، اعتقادات مذاهب
پدیدآوران	نامشخص 2 (نويسنده) مشکور، محمدجواد (مصحح) مشکور، محمدجواد (مقدمه‌نويس)
عنوان‌های دیگر	رسا‌له‌ای در فرق‌ اسلام‌ از آثا‌ر قرن‌ هشتم‌ هجری
سال نشر	1337ش
چاپ	1
زبان	عربی - فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ه۷ 236 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

هفتادوسه ملت یا اعتقادات مذاهب، رساله‌ای است در معرفی فرق اسلام، از آثار قرن هشتم هجری که به اهتمام و تصحیح محمدجواد مشکور منتشر شده است.

اثر حاضر، رساله‌ای است که در سال 887ق، به دست کاتبی به نام حسین بن شمس الحسینی استرآبادی در دارالسلطنه تبریز، کتابت شده است. عنوان رساله و نام مصنف آن معلوم نیست و فقط در رویه اول از ورق دوم، عبارت «در اعتقادات مذاهب» نوشته شده است. از مطاوی رساله، چنین به‌ دست می‌آید که مصنف پس از روزگار مولانا جلال‌الدین بلخی رومی می‌زیسته و به اشعار وی در دیوان شمس تبریزی مکرر استناد جسته و بی‌شک از علمای قرن هشتم و یا نهم هجری بوده است.

از سبک عبارت و ساختمان بعضی از جملات، چنان برمی‌آید که مصنف، از مردم شهر تبریز بوده و مانند قطران و همام تبریزی، زبان مادری‌اش فارسی نبوده است.

باآنکه مذهب سنت و جماعت در زمان او هنوز مذهب غالب مردم تبریز بود و مصنف خود را موظف و مکلف می‌دانسته که همه مذاهب و فرق مورد بحث را به معیار آن مذهب که در آن روزگار در پیش عامه مردم ایران، فرقه ناجیه و حقه بشمار می‌رفته است بسنجد، باز از جهت صوفی‌مشربی و وسعت نظری که داشته، برخلاف اقران خویش، در تکفیر فرق دیگر کوتاه آمده، با سماحت و گذشت و عفت قلمی که از مختصات اوست، به بحث در فرق گوناگون پرداخته است؛ حتی چنان‌که از عبارات او در باب فرقه هفتادوسوم برمی‌آید، به مذهب سنت و جماعت که خود را مدافع آن معرفی می‌کند، اعتقاد محکمی نیز نداشته است.

اطلاعاتی که در متن کتاب راجع به فرق آمده، خیلی ملخص است و بیشتر جنبه خطابی دارد و شاید مصنف اهل وعظ و خطابه بوده؛ زیرا در این فن، تردست است.

مشرب مصنف، تصوف است و کتاب او مشحون از اصطلاحات و کلمات صوفیه و آیات قرآنی و احادیث نبوی و اشعار فارسی و عربی است. عنوان هر فرقه، اغلب با یک عبارت عربی آغاز می‌شود که به نظر می‌رسد مؤلف آنها را عینا از کتب کلامی برداشته است.

سبک ساده و سلیس و درعین‌حال مسجع کتاب، این حدس را در خواننده تقویت می‌کند که بایستی اسلوب نگارش مصنف تحت تأثیر گلستان سعدی و خواجه عبدالله انصاری و... قرار گرفته باشد.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.