رساله ذکریه: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

رساله ذکریه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۰

۵ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴

جز

جایگزینی متن - 'اهل بیت' به 'اهل‌بیت'

Hbaghizadeh

دیوان‌سالاران، مدیران

۱۱۸٬۶۷۴

ویرایش

@@ خط ۲۵: / خط ۲۵: @@
 }}
-''' رساله ذکریه ''' نوشته‌ی شیخ کامل [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر سیّد علی همدانی]] عارف قرن هشتم هجری است. ذکر از مهمترین مسائل مربوط به عارفان است که زمینه و اصلی قرآنی دارد و قهراً با همین عنوان شاید چندین رساله‌ی دیگر وجود داشته باشد که دیگر عارفان نوشته‌اند. مصحح این رساله پیش از این تصحیح خود در خصوص ذکر آثاری را خلق کرده بود، به مانند [[تجلی ذکر در آینه‌ی وحی]]، [[یاد خدا]] و [[در هندسه‌ی یاد]].
+''' رساله ذکریه''' نوشته‌ی شیخ کامل [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر سیّد علی همدانی]] عارف قرن هشتم هجری است. ذکر از مهمترین مسائل مربوط به عارفان است که زمینه و اصلی قرآنی دارد و قهراً با همین عنوان شاید چندین رساله‌ی دیگر وجود داشته باشد که دیگر عارفان نوشته‌اند. مصحح این رساله پیش از این تصحیح خود در خصوص ذکر آثاری را خلق کرده بود، به مانند [[تجلی ذکر در آینه‌ی وحی]]، [[یاد خدا]] و [[در هندسه‌ی یاد]].
-نویسنده‌ی رساله از مشایخ بزرگ مکتب کبرویه و از خلفای شیخ [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدین کبری]] است که در دوره‌ی خود منشأ اثر بوده و در سفری که به هند و کشمیر و پاکستان داشته است مردم آن دیار را در آن زمان به اسلام مشتاق کرده و مسلمانی را به ایشان هدیه نمود که اکنون مسلمانیِ خود را وامدار حضور و تعلیمات و اخلاق و مرام اویند. ضمن این که وی شیعه بوده و ارادتی تام و تمام به اهل بیت نبوی داشته است که در نوشته‌ها و نیز در اشعار او وجود دارد.
+نویسنده‌ی رساله از مشایخ بزرگ مکتب کبرویه و از خلفای شیخ [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم‌الدین کبری]] است که در دوره‌ی خود منشأ اثر بوده و در سفری که به هند و کشمیر و پاکستان داشته است مردم آن دیار را در آن زمان به اسلام مشتاق کرده و مسلمانی را به ایشان هدیه نمود که اکنون مسلمانیِ خود را وامدار حضور و تعلیمات و اخلاق و مرام اویند. ضمن این که وی شیعه بوده و ارادتی تام و تمام به اهل‌بیت نبوی داشته است که در نوشته‌ها و نیز در اشعار او وجود دارد.
 مصحح کتاب با شناخت وسیعی که از مشایخ طریقت کبرویه دارد و در این باره مرجعی کامل است در خصوص مذهب [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر علی همدانی]] می‌گوید: امیر علی مذهبی شیعی و دوازده امامی ‌داشته و آثار او هم مؤیّد این مطلب است و گذشته از او؛ سلسله‌ی کبرویه از ابتدا تا انتها دارای مشایخی شیعی بوده و از مروّجان راستین تشیّع در جوامع اسلامی ‌به حساب می‌آیند این جریان فکری را آثارشان که خوشبختانه موجود است تأیید می‌کند<ref>مقدّمه، ص 13</ref>.  همچنین در همین مقدّمه سه رباعی از شیخ درج شده که در هر سه می‌توان شیعه بودن شیخ را به وضوح دید<ref>مقدّمه، ص 12</ref>. در عین حال وی رساله‌ای هم دارد تحت عنوان [[السبعین فی فضائل امیرالمؤمنین]] که می‌تواند تأییدی دیگر بر این باور بوده باشد.
@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
 در همان ابتدای اثر صفحه‌ای تحت عنوان فهرست مطالب دیده می‌شود که چهار سطر بیشتر ندارد و این چهار سطر عبارتند از: مقدّمه، رساله ذکریه، رساله چهل مقام، و نمایه‌ی کتاب. مقدّمه از صفحه‌ی 5 شروع می‌شود تا صفحه‌ی 32 ادامه می‌یابد که مقدّمه‌ای جامع و مطول به نظر می‌رسد. آنگاه رساله ذکریه از صفحه‌ی 33 آغاز می‌شود و تا صفحه‌ی 69 ادامه می‌یابد و بعد از آن از صفحه‌ی 71 رساله چهل مقام آغاز می‌شود تا 79.
-مصحح کتاب غیر از تصحیح کار دشواری را در متن داشته که نتیجه‌ی زحمات او را در پاورقی های هر صفحه می‌توان مشاهده نمود. از آنجا که رساله ذکریه دارای آیات بسیار زیاد است، چه به اشاره و چه به عبارت، تماماً در پاورقی آدرس آیه و سوره را می‌توان دید و ترجمه‌ی آن را هم می‌توان مشاهده نمود. ضمن این که الفاظ دشوار کتاب که کم هم نیست تماماً مورد توضیح واقع شده و خوانش کتاب را سهل و ساده می‌سازد. غیر از آن نامهای عارفان و صوفیانی که در این رساله آمده نیز توسّط مصحح به خوبی توضیخ داده شده و موقعیت ایشان مورد معرّفی قرار گرفته است. کما این که نامهایی مانند [[ابوالحسن خرقانی]]، [[ابوبکر واسطی]]، [[جنید بغدادی، جنید بن محمد|جنید بغدادی]]، [[ابوبکر کتّانی]]، [[ابوعلی رودباری]]، [[ابومحمد رویم]] و [[خواجه عبدالله انصاری]] از جمله‌ی آنهاست. ضمن اینکه الفاظ خاص تصوّف نیز در این رساله بسیار زیاد است که آنها نیز تعریف و توضیح مطلوب یافته است، به مانند: ناسوت، لاهوت، سبحات، جواذب، خواطف، اغیار، مألوفات، شواغل، تجرید، تفرید، عقبات، عنقا، اشواق، هویّت و مواردی دیگر.
+مصحح کتاب غیر از تصحیح کار دشواری را در متن داشته که نتیجه‌ی زحمات او را در پاورقی‌های هر صفحه می‌توان مشاهده نمود. از آنجا که رساله ذکریه دارای آیات بسیار زیاد است، چه به اشاره و چه به عبارت، تماماً در پاورقی آدرس آیه و سوره را می‌توان دید و ترجمه‌ی آن را هم می‌توان مشاهده نمود. ضمن این که الفاظ دشوار کتاب که کم هم نیست تماماً مورد توضیح واقع شده و خوانش کتاب را سهل و ساده می‌سازد. غیر از آن نامهای عارفان و صوفیانی که در این رساله آمده نیز توسّط مصحح به خوبی توضیخ داده شده و موقعیت ایشان مورد معرّفی قرار گرفته است. کما این که نامهایی مانند [[ابوالحسن خرقانی]]، [[ابوبکر واسطی]]، [[جنید بغدادی، جنید بن محمد|جنید بغدادی]]، [[ابوبکر کتّانی]]، [[ابوعلی رودباری]]، [[ابومحمد رویم]] و [[خواجه عبدالله انصاری]] از جمله‌ی آنهاست. ضمن اینکه الفاظ خاص تصوّف نیز در این رساله بسیار زیاد است که آنها نیز تعریف و توضیح مطلوب یافته است، به مانند: ناسوت، لاهوت، سبحات، جواذب، خواطف، اغیار، مألوفات، شواغل، تجرید، تفرید، عقبات، عنقا، اشواق، هویّت و مواردی دیگر.
 در این رساله به وفور از آیات و الفاظ آیات مورد استفاده قرار گرفته چنانکه در هیچ صفحه‌ای نیست که از آیه یا آیاتی نشان نباشد، در عین حال به سخنان و یا احوال عارفان قدیم که نامشان آمد نیز اشاره‌هایی صورت گرفته و در این بین گاهی اشعاری از خود شیخ نیز دیده می‌شود که قابل توجّه است.
@@ خط ۴۷: / خط ۴۷: @@
 کتاب [[رساله ذکریّه]] از آثار ارزشمند شیخ [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر علی همدانی]] است. از او آثار زیادی در دست است که هر کدام به نوبه‌ی خود بسیار قابل توجّه‌اند، ولی در اینجا دو رساله‌ی کوتاه از وی در کنار هم قرار گرفته که یکی همین [[رساله ذکریّه]] است و یکی هم [[چهل مقام صوفی]]، و هر یک در نوع خود مهم و قابل خواندن است.
-کتاب با مقدّمه‌ای مطوّل از سوی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] آغاز می‌شود که این مقدّمه نکات بسیار زیادی در پیش روی ما قرار می‌دهد. معرّفی شیخ از جمله‌ی این نکات است که با قلم روان و محکم وی در این اثر جای گرفته است. معرّفی خانواده‌ی شیخ، پدر [[شهاب الدین بن سیّد محمّد همدانی|شهاب‌الدین بن سیّد محمّد همدانی]] و مادر و خانواده‌ی او  به مانند دایی وی [[سیّد علاء الدّین|سیّد علاءالدّین]] مقدّم واقع شده است<ref>مقدّمه، ص 5</ref>. [[سیّد علاء الدین|سید علاءالدین]] خود از مریدان و ارادتمندان شیخ [[محمود مزدقانی]] بود، تعلیمات اوّلیه را همین سیّد به [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر علی همدانی]] یاد داد. ظاهراً در کمسالی که حدود 12 سال بیش نداشته با خلوت و چلّه نشینی آشنا شده و از کم و کیف سلوک و ذکر و نحوه‌ی ادای آن پرسشهایی از دایی خود می‌کند که وی قادر به پاسخ دادن به آنها نیست و از این رو وی را به شیخ الشّیوخ زمان [[محمود مزدقانی]] دلالت می‌دهد و از همانجا تربیت و تعلیم سلوکی می‌بیند و به کمالاتی می‌رسد که در تاریخ مشهور است<ref>مقدّمه، صص 8-6</ref>.
+کتاب با مقدّمه‌ای مطوّل از سوی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] آغاز می‌شود که این مقدّمه نکات بسیار زیادی در پیش روی ما قرار می‌دهد. معرّفی شیخ از جمله‌ی این نکات است که با قلم روان و محکم وی در این اثر جای گرفته است. معرّفی خانواده‌ی شیخ، پدر [[شهاب‌الدین بن سیّد محمّد همدانی|شهاب‌الدین بن سیّد محمّد همدانی]] و مادر و خانواده‌ی او  به مانند دایی وی [[سیّد علاء الدّین|سیّد علاءالدّین]] مقدّم واقع شده است<ref>مقدّمه، ص 5</ref>. [[سیّد علاءالدین|سید علاءالدین]] خود از مریدان و ارادتمندان شیخ [[محمود مزدقانی]] بود، تعلیمات اوّلیه را همین سیّد به [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر علی همدانی]] یاد داد. ظاهراً در کمسالی که حدود 12 سال بیش نداشته با خلوت و چلّه نشینی آشنا شده و از کم و کیف سلوک و ذکر و نحوه‌ی ادای آن پرسشهایی از دایی خود می‌کند که وی قادر به پاسخ دادن به آنها نیست و از این رو وی را به شیخ الشّیوخ زمان [[محمود مزدقانی]] دلالت می‌دهد و از همانجا تربیت و تعلیم سلوکی می‌بیند و به کمالاتی می‌رسد که در تاریخ مشهور است<ref>مقدّمه، صص 8-6</ref>.
 تربیت [[همدانی، سید علی بن شهاب‌الدین|امیر علی]] را به درویشی توانمند و مجرّب به نام [[اخی علی دوستی]] سپردند که وی خود تربیت یافته‌ی شیخ [[علاءالدوله سمنانی]] بود<ref>مقدّمه، ص 9</ref>. در تصوّف [[امیر علی]] را به القابی مفتخر کرده بودند که از جمله‌ی آنها یکی [[علی ثانی]] است و یکی هم [[امیر کبیر]]، که نخست شأن دینی و مذهبی دارد و دومی‌شان اجتماعی و سیاسی. <ref>مقدّمه، ص 12</ref>.
@@ خط ۶۵: / خط ۶۵: @@
 مصحح در ادامه‌ی مقدّمه‌ی خود به دقّت و زیبایی از حقیقت ذکر در قرآن با استشهاد کامل به آیات سخن می‌گوید و زمینه ساز بحث رساله می‌شود تا خواننده بداند که اصل رساله ذکریّه هم چیزی بیرون از همین آیات نیست، زیرا شیخ و دیگر مشایخ عارف در ذکر مرادشان آیات قرآن، تبیین و تفهیم آن است. مصحح غیر از آیات قرآن در دو بخش دیگر به اختصار از ذکر سخن می‌گوید، یکی از دید حدیث و کلام معصوم و یکی هم از منظر کلام عارفان. در احادیث معصومان از منابعی چون: [[الکافی]]، [[غرر الحكم و درر الكلم|غرر الحکم]]، [[وسائل الشیعه]]، [[مستدرک الوسائل]] و [[عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية|عوالی اللآلی]] استفاده کرده است. و در کلام عارفان به منابع زیادی رجوع کرده و اسناد را معرّفی نموده، که برای نمونه می‌توان به [[رساله قشیریه]]، [[التعرّف]]، [[شرح التعرف لمذهب التصوف (تصحیح محمد روشن)|شرح تعرف]]، [[أسرار التوحيد في مقامات الشيخ أبي سعيد|اسرار التوحید]]، و برخی دیگر اشاره کرد.
-متن رساله ذکریه با حمد و ستایش خداوند و درود بر پیامبر و اهل بیت او آغاز می‌شود. آنگاه با اشاره به ماجرای الست بحث را آغاز می‌کند و در ادامه با استناد به آیه‌ی «فمنهم ظالم لنفسه و منهم مقتد و منهم سابق بالخیرات» که در سوره فاطر آیه 32 آمده به سه گروه اشاره می‌کند که عبارتند از:
+متن رساله ذکریه با حمد و ستایش خداوند و درود بر پیامبر و اهل‌بیت او آغاز می‌شود. آنگاه با اشاره به ماجرای الست بحث را آغاز می‌کند و در ادامه با استناد به آیه‌ی «فمنهم ظالم لنفسه و منهم مقتد و منهم سابق بالخیرات» که در سوره فاطر آیه 32 آمده به سه گروه اشاره می‌کند که عبارتند از:
-# گروه اوّل، ظالمان سرگشته‌ی مثبور و غافلان بیچاره‌ی مغرور بودند ... <ref>متن، ص 36</ref>.
+# گروه اوّل، ظالمان سرگشته‌ی مثبور و غافلان بیچاره‌ی مغرور بودند... <ref>متن، ص 36</ref>.
-# گروه دوّم، مقتصدان اصحاب یمین بودند که قدم همیت بر مراتع بهیمی‌فراتر نهادند و در طلب حیات طیبه و صفای ... <ref>متن، ص 37</ref>.
+# گروه دوّم، مقتصدان اصحاب یمین بودند که قدم همیت بر مراتع بهیمی‌فراتر نهادند و در طلب حیات طیبه و صفای... <ref>متن، ص 37</ref>.
-# گروه سوّم، سابقان صفوف ولایت و مقرّبان بارگاه عنایت بودند که کحل «مازاغ البصر و ماطغی» در چشم جان کشیدند ... <ref>متن، ص 38</ref>.
+# گروه سوّم، سابقان صفوف ولایت و مقرّبان بارگاه عنایت بودند که کحل «مازاغ البصر و ماطغی» در چشم جان کشیدند... <ref>متن، ص 38</ref>.
 انتهای رساله ذکریه شیخ به ارکان سلوک نزد ارباب طریقت اشاره می‌کند و این ارکان که زیاد هم نیست به ترتیب در نظر او چنین است:
@@ خط ۸۵: / خط ۸۵: @@
 # این که تمام سخنان مستند به کتاب و سنّت است.
 # مقدّمه‌هایی که مصحح بر کتاب نوشته بسیار عالی و راهگشاست.
-# پاورقی ها بسیار مهم و قابل تأملند.
+# پاورقی‌ها بسیار مهم و قابل تأملند.
 # رساله‌ی چاشنی شده نیز خالی از لطف نیست.
 # منابع وسیعی که در دین و حدیث و عرفان و ادب در توضیحات پاورقی و نیز مقدّمه به آنها سند داده شده بر اعتبار کتاب افزوده است.