گزیده دانشنامه امام حسین علیه‌السلام

گزیده دانشنامه امام حسین علیه‌السلام
پدیدآوران	محمدی ری‌شهری، محمد (نویسنده) طباطبایی‌نژاد، محمود (محقق) خوش نصیب، مرتضی (خلاصه‌کننده)
ناشر	مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث. سازمان چاپ و نشر
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1390ش.
چاپ	دوم
شابک	‎978-964-493-535-0
موضوع	حسین بن علی (ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - دایره المعارف‏ها
کد کنگره	‏‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ ‎‏م‎‏8044 / 41/7 BP

گزیده دانشنامه امام حسین علیه‌السلام تألیف محمد محمدی‌ ری‌شهری، با همکاری علمی سید محمود طباطبایی نژاد، سیّد روح‌الله سیدطبایی؛ خلاصه‌کننده مرتضی خوش نصیب در این کتاب گزیده‌ای از کتاب شانزده جلدی دانشنامه امام حسین(ع) در این اثر گرد آمده است.

كتاب شانزده جلدى دانش‌نامه امام حسین(ع)كه با همّت حضرت آیت‌اللّه رى‌شهرى و با همكارى گروهى از اندیشوران پژوهشكده علوم و معارف حدیث، طى سالیانى پر تلاش به انجام رسیده و در سال ۱۳۸۸ به زیور طبع آراسته شده ، از متقن ترین منابعى است كه از آغاز تا انجام زندگى شخصى ، اجتماعى و سیاسى و... سیدالشهدا(ع) را مورد توجه قرار داده و با ملاحظه دقیق آیات قرآنى و هزاران گزارش روایى و تاریخى و نقد ، پالایش و تنظیم كارآمد آنها توانسته است در معرفى یكى از مهم ترین چهره هاى آسمانى و تاریخ ساز ، خلأی بزرگ را مرتفع نماید.

در معرفى این كتاب، یادآورى نكات زیر ، لازم به نظر مى‌رسد:

1. چهارده بخش از پانزده بخش دانش‌نامه امام حسین(ع) و بالغ بر ۹۰ درصد فصل ها و ۷۰ درصد عنوان هاى فرعى و به همین میزان از تحلیل ها و مقالاتِ مندرج در متن اصلى ، در این گزیده، آورده شد؛
2. آنچه بیش از همه مشمول تلخیص و گزینش قرار گرفته ، روایات و گزارش‌هاى تاریخى متنوّعى است كه با موضوع مشابه، ذیل فصل‌هاى آن دانش نامه گسترده، گرد آمده است ؛
3. جامع ترین و گویاترین متن‌ها، از منابع معتبرتر ، در ذیل هر عنوان، انتخاب گردید؛
4. غالب توضیحات مندرج در پانوشت‌ها ، حذف شد؛
5. در پانوشت ، به ذكر حداكثر دو منبع داراى اعتبار بیشتر ، براى هر متن ، اكتفا گردید.

با این همه ، بخش هاى چهارده گانه این كتاب ـ كه گزارش اجمالى آنها در پى خواهد آمد ـ از جامعیت این اثر در عین اختصار حكایت مى‌كند.

ضمنا این نكته نیز یادآورى می‌شود كه به دلیل اهمیت فوق العاده موضوع عاشورا و ضرورت نقل رخدادهاى مربوط به آن از منابع معتبر ، گزارشى تحلیلى از كتاب ها و مصادر این واقعه تاریخ ساز ، به دنبال مقدمه و پیش از ورود به بخش یكم آورده شده است.

بخشی از مقدمه کتاب

در مقدمه کتاب، بخش های مختلف کتاب، اینگونه معرفی شده است:

بخش یكم: زندگى خانوادگى امام حسین(ع)

در بخش نخست این دانش نامه، چگونگى تولّد ، نام گذارى، ویژگى‌هاى ظاهرى ، چگونگى پرورش ، ازدواج و شمارِ فرزندان امام حسین(ع)، مورد بررسى قرار گرفته است.

بخش دوم: فضیلت ها و ویژگى‌هاى امام حسین(ع)

در این بخش ، ابتدا به ملاك انتخاب گزارش هاى مربوط به فضایل امام حسین(ع) و مهم ترین كمالات مشترك میان امامان علیهم‌السلام و بارزترین ویژگى‌هاى سید الشهدا اشاره شده است. سپس فضایل مشترك میان ایشان و سایر اهل بیت علیهم‌السلام ، فضایل مشترك میان آن حضرت و برادرش امام حسن(ع)، فضایل ویژه امام حسین(ع)، مكارم اخلاقى ، امام حسین(ع)، ویژگى‌هاى ایشان در عبادت و شمارى از كرامات آن حضرت، ارائه مى‌شود.

بخش سوم: دلایل امامت امام حسین(ع) و فرزندانش

در این بخش، ابتدا نكاتى در باره این كه امامت از مناصب الهى و در ادامه منصب نبوّت است، ارائه شده و سپس ، ره نمودهاى خداوند متعال ، روایاتى از پیامبر خدا صلى‌الله‌علیه‌وآله و روایاتى از سایر امامان علیهم‌السلام در باره امامت امام حسین(ع) و استمرار امامت در نسل ایشان و نیز روایاتى در مورد وصیت هاى ایشان، گزارش گردیده است. گفتنى است كه احادیث این بخش ، به دلیل آن كه اعتقادى شمرده می‌شوند ، از نظر سند ، مورد ارزیابى قرار گرفته اند و احادیثى كه از اعتبار لازم برخوردار نبوده اند ، به عنوان مؤید ، در كنار احادیث معتبر آمده‌اند.

بخش چهارم: امام(ع) پس از پیامبر(ص) تا شهادت پدر

در آغاز این بخش ، تحلیلى از زندگى امام حسین(ع) در این دوران ، یعنى از هفت سالگى تا ۳۶ سالگى ایشان، ارائه شده است. سپس به نكات قابل توجّهى از زندگى ایشان در این مقطع از تاریخ اسلام كه مصادف با دوران خلفاى پس از رسول خدا(ص) است ، اشاره گردیده است.

بخش پنجم: امام حسین(ع) پس از شهادت پدر تا قیام عاشورا

در تبیین این مقطع از تاریخ زندگى امام حسین(ع) (۴۰ ـ ۶۱ ق) كه بخشى از آن، مقارن با امامت برادرش امام حسن(ع) بود ، سه موضوع مهم ، یعنى: رفتارشناسى امام(ع) در دوران امامت برادر ، موضع گیرى‌هاى ایشان در برابر حكومت معاویه و نیز ولایت عهدى یزید، گزارش شده است.

بخش ششم: پیشگویى در باره شهادت امام حسین(ع)

در این بخش، خبرهاى آسمانى پیش گفته شده در باره شهادت امام حسین(ع)، و پیشگویى‌هاى رسول خدا و امیرمؤمنان امام على(ع) و دیگر شخصیت ها در باره شهادت امام حسین(ع) در قالبى نظام یافته ارائه شده است. علاوه ، قطعیت صدور این دسته از روایات مورد تأكید قرار گرفته و توضیح داده شده كه مقدَّر بودن شهادت حضرت و پیشگویى آن، منافاتى با اراده و اختیار او ندارد.

بخش هفتم: خروج امام حسین(ع) از مدینه تا ورود به كربلا

در آغاز این بخش، تحلیل نسبتا جامعى در باره زمینه ها و اهداف قیام امام حسین(ع) آمده است و پس از آن ، مسائل مهمّى مانند: امتناع امام(ع) از بیعت با یزید ، خروج امام(ع) از مدینه ، فعّالیت هاى ایشان در مكّه ، اعزام مسلم(ع) به عنوان نماینده خود به كوفه ، و شهادت مُسلم و جمعى دیگر از یاران امام(ع) و نیز زندانى شدن شمارى دیگر از آنان ، پیشنهادهاى مختلف به امام(ع) مبنى بر نرفتن به كوفه ، و حركت امام(ع) به سوى كربلا گزارش شده و نهایتا با تحلیلى در باره ارزیابى سفر امام(ع) به عراق و نهضت كوفه این بخش به پایان مى رسد.

بخش هشتم: از رسیدن امام حسین(ع) به كربلا تا شهادت ایشان

در این بخش ، متون مربوط به حادثه جان گداز عاشورا از آغاز ورود امام حسین(ع) به كربلا تا شهادت یاران ، فرزندان ، برادران ، فرزندان برادر ، فرزندان خواهر ، فرزندان عمو و سرانجام، شهادت خودِ حضرت ، به تفصیل ، گزارش شده است.

بخش نهم: وقایع پس از شهادت امام حسین(ع)

در بخش نهم ، حوادثى كه پس از شهادت امام حسین(ع) در كربلا به وقوع پیوست ، پدیده هاى خارق العاده‌اى كه در منابع معتبر گزارش شده ، چگونگى دفن شهدا ، سرنوشت سرهاى مقدّس شهدا و كراماتى كه از سر مقدّس سید الشهدا(ع) دیده شد ، چگونگى حركت خاندان ابا عبداللّه(ع) از كربلا به كوفه و از كوفه تا شام و بازگشت آنها از شام به مدینه، ارائه می‌شود.

بخش دهم: بازتاب شهادت امام حسین(ع) و فرجام كسانى كه در كشتن او و یارانش نقش داشتند

در بخش دهم، متن گزارش هاى مربوط به بازتاب شهادت سید الشهدا و یارانش در میان شخصیت هاى برجسته آن روز جهان اسلام و نیز در میان قاتلان آنها و در جامعه عراق و حجاز مطرح مى گردد و در ادامه سرنوشت شوم كسانى كه در این حادثه نقش داشتند و نیز مردمى كه از یارى كردن امام(ع) سر باز زدند ، تبیین می‌شود.

بخش یازدهم: عزادارى و گریه براى امام حسین(ع)

بخش یازدهم با تحلیلى مهم و كاربردى در باره فلسفه استمرار عزادارى براى سید الشهدا(ع) و آثار و بركات آن ، ویژگى‌هاى مجالس عزادارى هدفمند ، و آسیب شناسى عزادارى براى امام حسین(ع) ، آغاز مى گردد.

در ادامه، احادیث متعددى در سفارش به عزادارى ، مصیبت خوانى و گریستن و گریاندن براى سالار شهیدان و معرفى نخستین عزاداران امام(ع) پس از واقعه كربلا ، اهمّیت ویژه روز عاشورا و آداب این روز و نیز سوگمندى جهان آفرینش و در پایان ، سیر تاریخى مراسم عزادارى حسینى از قرن اوّل هجرى تا عصر حاضر ، ضمن تحلیلى خواندنى ، پیش روى پژوهشگران قرار مى گیرد.

بخش دوازدهم: زیارت امام حسین(ع)

بخش دوازدهم با درآمدى مشتمل بر مبحث واژه شناسى «زیارت» ، ریشه یابى آن در فطرت ، زیارت زندگان و مردگان از نگاه اسلام ، تشویق متون روایى به زیارت قبور پیامبر خدا و اهل بیت علیهم‌السلام ، فضیلت زیارت امام حسین(ع) و مهم ترین آداب و آسیب شناسى آن آغاز و با ارائه احادیث مربوط به فضایل زیارت قبر سید الشهدا(ع) ، آثار و بركات آن ، هشدار نسبت به ترك آن ، حضور فرشتگان و ارواح انبیا و اولیاى الهى در مزار امام(ع) ، آداب زیارت حضرت و برخى زیارت نامه ها و موضوع نایب گرفتن جهت زیارت امام حسین(ع) به پایان مى رسد.

بخش سیزدهم: مزار امام حسین(ع)

در این بخش ، پس از تبیین تاریخچه حرم حسینى ، احادیثى در باره فضیلت مزار امام حسین(ع) و بركات تربت مزار حضرت گزارش مى گردد.

بخش چهاردهم: حكمت ها(ع)

این بخش كه بخش پایانى گزیده امام حسین(ع) است با شمارى از كلمات گهربار سالار شهیدان(ع) زینت یافته است. این روایات كه در شش باب تنظیم شده به حكمت هاى عقلى و علمى و حكمت هاى اعتقادى، سیاسى ، عبادى، اخلاقى و عملى و حكمت هاى جامع پرداخته اند.

منابع مقاله

پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه (حدیث نت)