۱۴۴٬۸۸۷
ویرایش
←وابستهها
جز (جایگزینی متن - 'نگ' به 'نگ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
| تصویر =NUR10971J1.jpg | | تصویر =NUR10971J1.jpg | ||
| عنوان =خواجگان چشت | | عنوان =خواجگان چشت | ||
| عنوانهای دیگر =خواجگان چشت، سير الاقطاب (مجموعه زندگي | | عنوانهای دیگر =خواجگان چشت، سير الاقطاب (مجموعه زندگي نامههای مشايخ چشتيه) | ||
سير الاقطاب | سير الاقطاب | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
[[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم]] (نويسنده) | [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم]] (نويسنده) | ||
[[ | [[مولایی، محمدسرور]] (مصحح و مقدمهنويس) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 290/8 /چ5خ9 | | کد کنگره =BP 290/8 /چ5خ9 | ||
| موضوع =چشتيه - | | موضوع =چشتيه - سرگذشتنامه | ||
عارفان - | عارفان - سرگذشتنامه | ||
| ناشر =نشر علم | | ناشر =نشر علم | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| شابک =964-405-708-2 | | شابک =964-405-708-2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10971 | ||
| کتابخوان همراه نور =10971 | |||
| کد پدیدآور =03761 | | کد پدیدآور =03761 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''خواجگان چشت''' یا سِیرُ الاقطاب، مجموعه زندگینامههای مشایخ چشتیه به قلم [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|اللهدیه بن شیخ عبدالرحیم چشتی]] (متوفی 1036ق) است. این اثر به جهت اشتمال بر احوال مشایخ چشتیه صابریه و مشایخ متأخرتر نظامیه و اطلاعات سودمندی که دربر دارد اهمیت پیدا میکند. مقدمه و تصحیح اثر به قلم [[ | '''خواجگان چشت''' یا سِیرُ الاقطاب، مجموعه زندگینامههای مشایخ چشتیه به قلم [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|اللهدیه بن شیخ عبدالرحیم چشتی]] (متوفی 1036ق) است. این اثر به جهت اشتمال بر احوال مشایخ چشتیه صابریه و مشایخ متأخرتر نظامیه و اطلاعات سودمندی که دربر دارد اهمیت پیدا میکند. مقدمه و تصحیح اثر به قلم [[مولایی، محمدسرور|محمدسرور مولایی]] است. | ||
[[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|شیخ اللهدیه]] کتاب خویش را در سال 1036ق آغاز و در سال 1056 ق به پایان برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: پیشگفتار، صفحه بیستویک]</ref>. | [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|شیخ اللهدیه]] کتاب خویش را در سال 1036ق آغاز و در سال 1056 ق به پایان برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: پیشگفتار، صفحه بیستویک]</ref>. | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۰: | ||
کهنترین منبعی که در آن از چشتیان یاد شده است [[طبقات الصوفية (انصاري هروي)|طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری]] و مقامات اوست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/9 ر.ک: همان، صفحه نه]</ref>. سیرالعارفین حامد فضلالله کنبوهی دهلوی (متوفی 942ق) نیز پیش از سیر الاقطاب نگارش یافته است. [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|اللهدیه]] در شمار منابع خود از کتاب سیر الاولیاء میرخرد نیز یاد کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/17 ر.ک: همان، صفحه هفده]</ref>. همچنین از منابع پیشین مانند [[تذكرة الأولياء (عطار نیشابوری)|تذکرة الاولیاء عطار]] و [[نفحات الأنس|نفحات الانس جامی]] بهره برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: همان، صفحه بیستویک]</ref>. | کهنترین منبعی که در آن از چشتیان یاد شده است [[طبقات الصوفية (انصاري هروي)|طبقات الصوفیه خواجه عبدالله انصاری]] و مقامات اوست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/9 ر.ک: همان، صفحه نه]</ref>. سیرالعارفین حامد فضلالله کنبوهی دهلوی (متوفی 942ق) نیز پیش از سیر الاقطاب نگارش یافته است. [[چشتي، الله ديه بن عبدالرحيم|اللهدیه]] در شمار منابع خود از کتاب سیر الاولیاء میرخرد نیز یاد کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/17 ر.ک: همان، صفحه هفده]</ref>. همچنین از منابع پیشین مانند [[تذكرة الأولياء (عطار نیشابوری)|تذکرة الاولیاء عطار]] و [[نفحات الأنس|نفحات الانس جامی]] بهره برده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/21 ر.ک: همان، صفحه بیستویک]</ref>. | ||
کتاب از نظر آرایش و مطالب آغازین و شیوه احوال و واقعات مشایخ و نقل سخنان آنها کاملاً با شیوه تذکرة الاولیا مشابه است. در آغاز ذکر هر یک از مشایخ، مطلب را با سجع آغاز میکند و قافیه آخرین سجع با نام کسی که ذکر میکند | کتاب از نظر آرایش و مطالب آغازین و شیوه احوال و واقعات مشایخ و نقل سخنان آنها کاملاً با شیوه تذکرة الاولیا مشابه است. در آغاز ذکر هر یک از مشایخ، مطلب را با سجع آغاز میکند و قافیه آخرین سجع با نام کسی که ذکر میکند همآهنگ است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/22 ر.ک: همان، صفحه بیستویک و بیست دو]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در سده هفتم با هجوم لشکریان مغول، خراسان و ری و جبال و عراق و برافتادن حکومتها و برهم خوردن نظامهای اجتماعی و سنن فرهنگی و... سیل مهاجرتهای اجباری به نواحی امن از جمله هندوستان آغاز گشت و پسازآن علیالخصوص با توجه به | در سده هفتم با هجوم لشکریان مغول، خراسان و ری و جبال و عراق و برافتادن حکومتها و برهم خوردن نظامهای اجتماعی و سنن فرهنگی و... سیل مهاجرتهای اجباری به نواحی امن از جمله هندوستان آغاز گشت و پسازآن علیالخصوص با توجه به حرمتداشت و قدرشناسی پادشاهان و امرای هند از علما و دانشمندان و مشایخ طریقت و شاعران و نویسندگان و هنرمندان و صاحبان پیشههای گوناگون، جاذبههای مهاجرت به هند نیرومندتر گشت و در دوره ظهیرالدین بابر و جانشینان او به اوج خویش رسید. از میان فرقههای متعدد صوفیه و مشایخ آنها که به سرزمین هند مهاجرت کرده بودند سلسلههای چشتیه اجمیر و سهروردیه ملتان قدمت و اهمیت بیشتر دارد تا آنجا که گفتهاند نسب غالب سلسلههای صوفیان هند به این دو میرسد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/8 ر.ک: همان، صفحه هشت]</ref>. | ||
«چشت، قریه یا شهرکی در نزدیکی هرات از ولایت خراسان قدیم و چنانکه در فرهنگ آنندراج آمده است، چشت بر وزن خشت، نام قریهای است قریب به هرات در کمال صفوت هوا و عذوبت ماء و از آنجا بودهاند بزرگان سلسله چشتیه که سرسلسله آنها سلطان ابراهیم بن ادهم بوده است. بدیهی است که خود ابراهیم ادهم از اهل چشت نبوده است و از آن جملهاند: خواجه ابواحمد ابدال و خواجه مودود و خواجه معینالدین و نجیبالدین | «چشت، قریه یا شهرکی در نزدیکی هرات از ولایت خراسان قدیم و چنانکه در فرهنگ آنندراج آمده است، چشت بر وزن خشت، نام قریهای است قریب به هرات در کمال صفوت هوا و عذوبت ماء و از آنجا بودهاند بزرگان سلسله چشتیه که سرسلسله آنها سلطان ابراهیم بن ادهم بوده است. بدیهی است که خود ابراهیم ادهم از اهل چشت نبوده است و از آن جملهاند: خواجه ابواحمد ابدال و خواجه مودود و خواجه معینالدین و نجیبالدین شیخالمشایخ چشتی که سلسله درویشان چشتی به او منتهی میشود...»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/40342/31 ر.ک: جوکار، نجف، ص31]</ref>. | ||
اما درباره نسبت «چشتی»، باید گفت که از زمان پیوستن مسعود بک به سلسله چشتیه در هند، بدین نام شهرت یافته است. سلسله چشتیه، دنباله طریقه ادهمیه (منسوب به ابراهیم ادهم) میباشد و از زمان ابواسحاق شامی (متوفی 329ق) به بعد، این طریقه به چشتیه معروف گشت و گسترش آن هم در هندوستان بهوسیله خواجه معینالدین چشتی (متوفی 633ق) انجام گرفت. نویسنده کتاب ضمن بیان ماجرای خرقه گرفتن ابواسحاق شامی که پس از هفت سال مجاهده در خدمت پیر خود، ممشاد دینوری، به چنین موقعیتی دست یافته بود، میگوید: «حضرت خواجه [ممشاد دینوری] خرقه بدو عنایت فرمود و خلیفه خود ساخت. هم در آن ساعت، آواز آمد که ای ابواسحاق! تو مقبول حضرت ما شدی. پس همچنان شد و بسیاری، از دولت وی به منزل رسیدند و ذات با برکاتش مبدأ چشتیان گردید و این سلسله بعدش به چشت، مشهور و مخاطب گشت؛ بدینجهت که چون آن شمس الاولیا به خدمت پیر خود شتافت و در بغداد به شرف دولت پایبوسی مشرف شد، فیالفور فرمود که چه نام داری؟ گفت: بنده را مردم ابواسحاق چشتی میگویند. آنحضرت به عنایت بیغایت، فرمود که شما خواجه چشت هستید و اسلام چشت از برکات قدم شماست. بعد از آنکه چون خلافت یافت به رخصت پیر خود در چشت تشریف آورد و به خواجه چشت مشهور گردید»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/40342/27 ر.ک: همان، ص27]</ref>. | اما درباره نسبت «چشتی»، باید گفت که از زمان پیوستن مسعود بک به سلسله چشتیه در هند، بدین نام شهرت یافته است. سلسله چشتیه، دنباله طریقه ادهمیه (منسوب به ابراهیم ادهم) میباشد و از زمان ابواسحاق شامی (متوفی 329ق) به بعد، این طریقه به چشتیه معروف گشت و گسترش آن هم در هندوستان بهوسیله خواجه معینالدین چشتی (متوفی 633ق) انجام گرفت. نویسنده کتاب ضمن بیان ماجرای خرقه گرفتن ابواسحاق شامی که پس از هفت سال مجاهده در خدمت پیر خود، ممشاد دینوری، به چنین موقعیتی دست یافته بود، میگوید: «حضرت خواجه [ممشاد دینوری] خرقه بدو عنایت فرمود و خلیفه خود ساخت. هم در آن ساعت، آواز آمد که ای ابواسحاق! تو مقبول حضرت ما شدی. پس همچنان شد و بسیاری، از دولت وی به منزل رسیدند و ذات با برکاتش مبدأ چشتیان گردید و این سلسله بعدش به چشت، مشهور و مخاطب گشت؛ بدینجهت که چون آن شمس الاولیا به خدمت پیر خود شتافت و در بغداد به شرف دولت پایبوسی مشرف شد، فیالفور فرمود که چه نام داری؟ گفت: بنده را مردم ابواسحاق چشتی میگویند. آنحضرت به عنایت بیغایت، فرمود که شما خواجه چشت هستید و اسلام چشت از برکات قدم شماست. بعد از آنکه چون خلافت یافت به رخصت پیر خود در چشت تشریف آورد و به خواجه چشت مشهور گردید»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/40342/27 ر.ک: همان، ص27]</ref>. | ||
کتاب سیر الاقطاب که از جمله زندگینامههای مشایخ چشتیه است، با عنوان دیگر «خواجگان چشت» قلمداد شده است؛ زیرا در بین مشایخ چشتی، نخستین کسی که بهعنوان «خواجه چشت» شهرت یافته است، خواجه ابواسحاق شامی است که «خرقه فقر و ارادت از | کتاب سیر الاقطاب که از جمله زندگینامههای مشایخ چشتیه است، با عنوان دیگر «خواجگان چشت» قلمداد شده است؛ زیرا در بین مشایخ چشتی، نخستین کسی که بهعنوان «خواجه چشت» شهرت یافته است، خواجه ابواسحاق شامی است که «خرقه فقر و ارادت از شیخالمشایخ ممشاد علو دینوری پوشیده»<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/40342/27 ر.ک: همان]</ref>. | ||
شیخ عثمان هارونی از شمار کسانی است که پیش از حمله مغول به هندوستان رفت و در عهد شمسالدین التتمس (متوفی 633ق) در دهلی ساکن شد و در همانجا درگذشت، اما کسی که این طریق را در هند گسترش داد، خلیفه او خواجه معینالدین حسن سجزی چشتی است که به دستور پیر و مراد خویش و طی واقعهای به رفتن هند مأمور شد. معینالدین نخست در اجمیر خانقاهی بنیاد نهاد و از اجمیر به بسط و ترویج طریقت چشتیه و تعلیم و ارشاد مریدان پرداخت. آوازه او بسیار زود به نقاط دیگر از جمله دهلی رسید و مریدان و هواداران بسیار یافت. از این دوره به بعد طریقه چشتیه از پرطرفدارترین، مهمترین و پرنفوذترین طریقتهای عرفانی در هند شد. در تاریخ طریقه چشتیه، پس از خواجه معینالدین، خواجه قطبالدین بختیار کاکی اوشی و شیخ فریدالدین شکرگنج، مشایخ و خلفای پیش از خواجه نظامالدین اولیا میباشند که سلسله چشتیه با خلفا و جانشینان او ادامه مییابد و سلسله چشتیه نظامیه اهمیت بیشتری دارد؛ اما در سیر الاقطاب، پس از ذکر شیخ فریدالدین شکرگنج، از شیخ علاءالدین علی احمد صابر و جانشینان او، یعنی از مشایخ صابریه که بهموازات سلسله نظامیه، سرگرم تعلیم و ارشاد بودهاند یاد شده است که از این نظر کتاب او حائز اهمیت است. نظیر اینگونه انشعابها را در سلسلههای عرفان و تصوف اسلامی، حتی از همان ادوار پیشین، در تاریخ تصوف میتوان یافت...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/13 ر.ک: پیشگفتار، صفحه سیزده]</ref>. | شیخ عثمان هارونی از شمار کسانی است که پیش از حمله مغول به هندوستان رفت و در عهد شمسالدین التتمس (متوفی 633ق) در دهلی ساکن شد و در همانجا درگذشت، اما کسی که این طریق را در هند گسترش داد، خلیفه او خواجه معینالدین حسن سجزی چشتی است که به دستور پیر و مراد خویش و طی واقعهای به رفتن هند مأمور شد. معینالدین نخست در اجمیر خانقاهی بنیاد نهاد و از اجمیر به بسط و ترویج طریقت چشتیه و تعلیم و ارشاد مریدان پرداخت. آوازه او بسیار زود به نقاط دیگر از جمله دهلی رسید و مریدان و هواداران بسیار یافت. از این دوره به بعد طریقه چشتیه از پرطرفدارترین، مهمترین و پرنفوذترین طریقتهای عرفانی در هند شد. در تاریخ طریقه چشتیه، پس از خواجه معینالدین، خواجه قطبالدین بختیار کاکی اوشی و شیخ فریدالدین شکرگنج، مشایخ و خلفای پیش از خواجه نظامالدین اولیا میباشند که سلسله چشتیه با خلفا و جانشینان او ادامه مییابد و سلسله چشتیه نظامیه اهمیت بیشتری دارد؛ اما در سیر الاقطاب، پس از ذکر شیخ فریدالدین شکرگنج، از شیخ علاءالدین علی احمد صابر و جانشینان او، یعنی از مشایخ صابریه که بهموازات سلسله نظامیه، سرگرم تعلیم و ارشاد بودهاند یاد شده است که از این نظر کتاب او حائز اهمیت است. نظیر اینگونه انشعابها را در سلسلههای عرفان و تصوف اسلامی، حتی از همان ادوار پیشین، در تاریخ تصوف میتوان یافت...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38998/1/13 ر.ک: پیشگفتار، صفحه سیزده]</ref>. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۹: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
#[[:noormags:753856|جوکار، نجف، «شناختی تازه از مسعودبک بخارایی از | #[[:noormags:753856|جوکار، نجف، «شناختی تازه از مسعودبک بخارایی از دریچهی اشعار و آثار او»، پایگاه مجلات تخصصی نور: شعر پژوهی، زمستان 1390، شماره 10، صفحه 21 تا 44]]. | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[تاریخ چشت و مشایخ چشتیه و خدمات فرهنگی ایشان در قارههای جهان]] | |||
[[طریقه چشتیه در هند و پاکستان و خدمات پیروان این طریقه به فرهنگ اسلامی و ايرانی]] | |||
[[طبقات الصوفية (انصاري هروي)]] | [[طبقات الصوفية (انصاري هروي)]] | ||
| خط ۸۸: | خط ۹۵: | ||
[[رده:طرائق صوفیه]] | [[رده:طرائق صوفیه]] | ||