أخبار الشيوخ و أخلاقهم

أخبار الشيوخ و أخلاقهم
پدیدآوران	مروذی، احمد بن محمد (نويسنده) صبری، عامر حسن (محقق) صبری، عامر حسن ( مقدمه نويس)
ناشر	دار البشائر الإسلامیة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1426ق - 2005م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/م۴الف۳ 249 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

أخبار الشیوخ و أخلافهم، نوشته ابوبکر احمد بن محمد بن حجاج مَرُّوذی (متوفی ۲۷۵ق) از اصحاب برجسته احمد بن حنبل و از محدثان موثق اهل‌سنت است. او در این اثر، نمونه‌هایی از مبادی رفعت انسانی و قاعده‌های اخلاق کریمه‌ای را که مؤمنان پیشین، خویشتن را به آن‌ها می‌آراسته‌اند، با الگوگیری از فرهنگ قرآنی و سنت نبوی (ص) گردآورده و از مواضع عالمان در مواجه با سلاطین سخن گفته است. عامر حسن صبری پژوهش به انجام رسانده است.

محقق کتاب در معرفی این اثر می‌گوید: ابوبکر مرّوذی چند نمونه‌ از عزت و خویشتن‌داری یک مسلمان را که از یکسو، در برابر خواهش‌های نفسانی و نیرنگ و فتنه دنیا می‌ایستد و از سوی دیگر، عزتی را که از خود در برابر شکوه هراس‌انگیز فرمان‌روایان نشان می‌دهد، گردآورده است. او با این کار، مسلمانی را می‌نمایاند که در برابر مخلوقی گردنکش و حاکمی سرکش و هیچ نیرویی در این خاکدان پست سر خم نمی‌کند؛ یک نمونه این‌چنین مسلمانی، در پاسخی که ابوحازم در برابر سلیمان بن عبدالملک می‌دهد، جلوه کرده است؛ آنجا که سلیمان می‌پرسد: «چرا ما پدیده مرگ را برنمی‌تابیم» و ابوحازم پاسخ می‌دهد: «این کراهت از مرگ، برای این است که شما آن سرایتان را ویران کرده‌اید و این سرای را آباد نموده‌اید. پس، ناخوش دارید که از آبادی به ویرانه گام نهید!‏

ابوبکر مرّوذی سخنان و کارهایی را که آدمی در انجامشان به راستی و درستی سفارش شده است، گوشزد می‌کند؛ اخلاص، نیکو‌منشی و گذشت، بردباری و شکیبایی، پیمان‌داری و مهرورزی، یاری و همراهی مؤمنان در نیکی به یکدیگر، پرهیزگاری، دوری‌جستن از ستمکاری، پذیرش پند و اندرز، دنیاگریزی و سِرشت‌های گرانمایه و ویژگی‌های گرانسنگ ایمانیِ دیگر در شمار این خصال‌اند. او در این کار، سخنانی را در منقبت برخی نامبُرداران پیشین مانند «طاوس بن کَیسان»، «ایوب سَخِتیانی»، «سفیان ثوری»، «عبدالله بن مبارک»، «احمد بن حنبل» و دیگران بازگو می‌کند. مهمترین موضع کتاب، جایی است که مواضع عالمان دینی را درباره آمدوشدی که یک عالم به دربار حاکمان و سلاطین دارد، بازگو می‌کند؛ مثلاً اینکه، برای یک عالم دینی شایسته نیست که به آستان آنان برود؛ زیرا زیور دنیای ایشان فریبش می‌دهد و چنانچه، [به ضرورت] به آستانشان رفت، بر او است که آشکارا به حق سخن بگوید و در این کار خدایی، از سرزنش کسی سرخورده نشود.‏

صبری در پژوهش خود نام هشتاد و سه تن از مشایخی که در این کتاب از آنان حدیث نقل شده، فهرست و به اختصار معرفی نموده است.‏همچنین برای اثبات درستی اِسناد کتاب به ابوبکر مروذی، سلسله سندی را نقل می‌کند و در آن از کسانی که این کتاب را از خود نویسنده نقل نموه‌اند، به همراه شرح‌حالی کوتاه از ایشان، نام می‌برد؛‏او پاره‌هایی از متن کتاب را که خود نویسنده در کتاب دیگرش «الورع» آن‌ها را به مانند همین اِسناد و متن آورده است، با ذکر شماره گواه می‌گیرد. دیگر اینکه، او نام برخی از نویسندگان بزرگ و بنام (مانند: قاضی ابو الحسین فرّاء، ابوالفرج عبدالرحمن جوزی، یوسف بن قزغلو ترکی و...) را که پاره‌هایی از متن همین کتاب را با اِسناد به مصنف در کتابشان نقل کرده‌اند، می‌آورد؛‏ او با توجه به گم‌شدن جزء دوم این اثر، به نص‌هایی از «ابن ابی یعلی» و «ابن الجوزی» استناد می‌کند که به گمانش از متن «أخبار الشیوخ و أخلافهم» برداشت و استدراک شده است. صبری در تهیه کتاب از تک‌نسخه‌ای بهره‌جسته است که در روند کاوش خود، نسخه دومی برای آن نیافته است. این نسخه در کتابخانه «ظاهریه» نگهداری می‌‎شود. «أخبار الشیوخ و أخلافهم» سه جزء داشته است که جزء دوم آن گم شده و در دست نیست. او این کتاب را از روی نسخه خطی مذکور و با شماره‌گذاری و تخریج نص‌ آن ارائه نموده است.کار دیگر او شرحی است مختصر از زندگانی نویسنده، شاگردان، تألیفات و جایگاه او نزد عالمان دین.‏صبری در پایان، فهرست‌های راهنمایی را از آیه‌ها، حدیث‌ها، شعرها، کسان، مصدرهای پژوهش و موضوع‌های کتاب تهیه و ارائه نموده است.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق کتاب.