الفضائل الباهرة في محاسن مصر و القاهرة

الفضائل الباهرة في محاسن مصر و القاهرة
پدیدآوران	ابن ظهیره، محمد بن محمد (نويسنده) سقا، مصطفی (محقق) مهندس، کامل (محقق)
ناشر	دار الکتب و الوثائق القومیة. الإدارة المرکزیة للمراکز العلمیة. مرکز تحقیق التراث
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1430ق - 2009م
چاپ	2
شابک	‎977-18-0624-6
موضوع	قاهره - تاریخ - مصر - تاریخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ف‎‏6‎‏ 77 DZT
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الفضائل الباهرة في محاسن مصر و القاهرة، اثری از ابن ظهیره محمد جمال‌الدین بن محمد نورالدین است. این اثر به موضوع تاریخ (تاریخ محلی) اختصاص یافته و توسط مصطفی سقا و کامل مهندس تحقیق شده است.

نوشتار حاضر مشتمل بر مطالبی در تاریخ و جغرافیای مصر و قاهره است. ازآنجاکه «ابن ظهیره» یا «ظهیره»، اسمی علم برای خاندانی مکی از بنی‌مخزوم است و افراد زیادی از حافظان و فقها و قضات و محدثین با این عنوان شهرت دارند، این اختلاف پیدا شده که آیا صاحب کتاب حاضر کدام‌یک از افراد مشهور به این عنوانند. بااین‌وجود محقق اثر بر اساس شواهدی احتمال انتساب این اثر به ابواسحاق ابراهیم بن علی بن محمد بن حسین بن علی بن عطیه، ابن ظهیره (825-891ق) را قوی‌تر دانسته؛ گرچه بعید نمی‌داند که ابوالطیب محب‌الدین احمد، مؤلف کتاب باشد.

نویسنده در نگارش این کتاب از آثار دانشمندان پیش‌گام در تاریخ و جغرافیای مصر، نظیر: «فتوح مصر و أخبارها» نوشته ابن عبدالحکم (م 257ق)، «ولاة مصر و قضاتها و فضائلها» از محمد بن یوسف کندی (م 350ق)، «فضائل مصر» ابن زولاق (م 387ق) و به‌ویژه از استاد خود تقی‌الدین مقریزی (م 845ق) بهره گرفته است. صرف نظر از دو فصل این کتاب (ذکر زیبایی‌های مصر و آنچه به مصر اختصاص دارد) که از ابتکارات نویسنده است، کتاب یادشده به‌مثابه مختصری از کتاب خطط مقریزی تلقی شده است.

اهمیت این اثر در حقیقت به استفاده گسترده نویسنده از مصادری دانسته شده که در حال حاضر در دسترس نمی‌باشند.

کتاب در یک مقدمه، نوزده فصل و یک خاتمه تنظیم شده است. نویسنده ضمن ذکر مبدأ و آغاز مصر و حدود و ثغور آن، به ذکر حاکمان آن قبل از طوفان زمان حضرت نوح(ع)، دوران جاهلی و زمان فتح اسلامی تا دوران سلطان مراد عثمانی و همچنین به ذکر استان‌ها و شهرها و روستاها و مراکز جمعیتی آن پرداخته است.

فضیلت مصر از خلال آیات قرآن و احادیث شریف نبوی، دعای انبیا برای مصر و مردمان آن و وصف آن توسط برخی عالمان، از دیگر مطالبی است که نویسنده متعرض آنها شده است. وی در مطالبی دیگر به انبیا، حاکمان، پادشاهان و دانشمندانی که در مصر متولد شده‌اند، اشاره کرده و همچنین از مساجد و ابنیه، مقدار خراج آن، خوراک و پوشاک مصر برگرفته از کتاب خطط ابن زولاق و تاریخ او، سخن به میان آورده است. ذکر عجایب مصر و مقاییس آن و ذکر شهر قاهره به‌همراه یاد زیبایی‌های مصر و امور مختص به مصر و قاهره، از دیگر مطالب کتاب است.

محقق علاوه بر اشاره به اختلاف برخی از عبارات متن کتاب در نسخ مختلف، در پاورقی، به استخراج و مستندسازی مطالب اثر بر اساس منابع مختلفی که نویسنده از آنها استفاده کرده، پرداخته است. وی در مواردی نیز توضیحاتی را راجع به برخی از عبارات و اماکن و برخی از شخصیت‌ها که نامی از آنها در متن آمده، آورده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.