ابن اشناس

ابن اشناس
نام کامل	ابن اَشناس‌، ابوعلى حسن بن محمد بن اسماعیل بزاز
نام پدر	محمد
ولادت	359ق
رحلت	439ق‌
مدفن	بغداد
مذهب	شیعة
اطلاعات علمی
مشایخ	حسن بن محمد بن عُبید عسکری‌، عمر بن محمد بن سنبک‌، عبیدالله بن محمد بن عابد خلال‌
برخی آثار	الکفایة في الاعتقادات، عمل ذی‌الحجة

ابن اَشناس‌، ابوعلى حسن بن محمد بن اسماعیل بزاز (359- 439ق‌/970- 1048م‌)، محدث و فقیه شیعى‌.

تبار و خاندان

تبار و چگونگى زندگى وی چندان روشن نیست‌. همین قدر مى‌دانیم که وی از موالى بوده و به شخصى به نام جعفر متوکل وابستگى داشته و به همین جهت به متوکلى شهرت یافت است. کلمه اشناس احتمالاً ایرانى است‌. افندی مى‌گوید ضبط مشهور در این کلمه به ضم اول است‌، اما بعضى از افاضل آن را به فتح اول [یعنى اَشناس‌] نیز آورده‌اند. مؤلف اعیان الشیعه، حدس زده که «اشناس‌» صورت دیگری از کلمه «شناس‌» باشد. قرینه دیگر بر ایرانى بودن این کلمه، این است که به نوشته ابوالفضل بیهقى نام افشین‌، «اشناس‌» بوده است‌.

تدریس

به گفته خطیب بغدادی ابن اشناس در کرخ بغداد در خانه‌اش، حوزه درسى داشته که در آن دانش‌پژوهان شیعى گرد مى‌آمده و از وی حدیث و فقه مى‌آموخته‌اند. درگذشت او در بغداد بوده و در همانجا در باب کناس به خاک سپرده شده است.

جایگاه

رجال شناسان شیعى از ابن اشناس، به نیکى یاد کرده و غالباً به وثاقت او گواهى داده‌اند. سید بن طاووس، او را در نقل حدیث، صالح و موثق دانسته است؛ حتى خطیب، احادیث او را «صحیح‌» مى‌داند، اما گوید که او رافضى و بدمذهب است.

راوی صحیفه سجادیه

ابن اشناس از کسانى است که صحیفه سجادیه را روایت کرده و افندی اصفهانى، نسخه‌هایى از آن را در ادرنه روم و تبریز دیده است. مجلسى نیز گفته است که نسخه‌هایى از آن نزد اوست، هر چند گفته‌اند که نسخه مجلسى از جهات مختلف با نسخه مشهور و رایج، متفاوت است‌.

اساتید و شیوخ

ابن اشناس از بسیاری از فقیهان و راویان شیعى و سنى روزگارش دانش آموخته و از آنان حدیث نقل کرده است‌. برخى از این کسان عبارتند از: حسن بن محمد بن عُبید عسکری‌، عمر بن محمد بن سنبک‌، عبیدالله بن محمد بن عابد خلال‌، ابوالحسن بن لؤلؤ، شیخ مفید، ابن ابى الثلج کاتب‌، ابوالمفتح الراس‌، ابوالمفضل محمد بن ‌عبدالله ‌بن ‌مطلب‌ شیبانى‌، احمدبن محمد بن عبدالله بن عیاش جوهری‌، حسین بن احمد بن مغیرة ابوعبدالله ثلاج.

شاگردان

برخى کسان مانند محمد بن محمد بن میمون و همچنین شیخ طوسى از وی حدیث روایت کرده‌اند.

آثار

به ابن اشناس در فقه و حدیث و کلام آثار زیر را نسبت داده‌اند: الکفایة في الاعتقادات و عمل ذی‌الحجة. از این آثار، اطلاعى در دست نیست جز این‌که کتاب اخیر، تألیف شده در 437ق‌، به دست ابن طاووس رسیده و او آن را در کتاب الإقبال خود آورده است.

منابع مقاله

یوسفى اشکوری،‌ حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374