۱۰۶٬۳۱۲
ویرایش
←وابسته‌ها
جز (جایگزینی متن - '== منابع مقاله == ' به '== منابع مقاله == ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[بنیاد بعثت، واحد تحقیقات اسلامی]] (محقق) | [[بنیاد بعثت، واحد تحقیقات اسلامی]] (محقق) | ||
[[بحرانی، هاشم بن سلیمان]] ( | [[بحرانی، سید هاشم بن سلیمان]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 97/3 /ب3ت7 | | کد کنگره =BP 97/3 /ب3ت7 | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
تفاسیر ماثوره - شیعه امامیه | تفاسیر ماثوره - شیعه امامیه | ||
| ناشر = | | ناشر = | ||
مؤسسة البعثة، مرکز الطباعة و النشر | |||
| مکان نشر =قم - ایران | | مکان نشر =قم - ایران | ||
| سال نشر = 1415 ق | | سال نشر = 1415 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01911AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =5 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01911 | |||
| کتابخوان همراه نور =01911 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از =}} | | پیش از = | ||
'''تفسير البرهان''' اثر [[بحرانی، هاشم بن سلیمان|علامه | }} | ||
'''تفسير البرهان''' اثر [[بحرانی، سید هاشم بن سلیمان|علامه سيد هاشم بحرانى]] از تفاسير بنام شيعه مى‌باشد. | |||
== | == انگیزه تأليف == | ||
مؤلف با چينش سه مقدمه، انگیزه خود را بيان مى‌دارد: | |||
مؤلف با چينش سه مقدمه، | |||
#همه بر شرف و بلندمرتبگى شأن قرآن، واقفند و مى‌دانند كه نجات در تمسك به آن است. بحث، تلاوت و تفكر در معانى آن، سبب حيات قلب‌ها و علم و عمل بدان، سبب تخلص از سختى‌هاست. | #همه بر شرف و بلندمرتبگى شأن قرآن، واقفند و مى‌دانند كه نجات در تمسك به آن است. بحث، تلاوت و تفكر در معانى آن، سبب حيات قلب‌ها و علم و عمل بدان، سبب تخلص از سختى‌هاست. | ||
#به اسرار و حقايق پنهان آن با عقول معمولى نتوان رسيد، بايد از اهل ذكر كه اهل تنزيل و تأويل قرآنند، اخذ نمود. | #به اسرار و حقايق پنهان آن با عقول معمولى نتوان رسيد، بايد از اهل ذكر كه اهل تنزيل و تأويل قرآنند، اخذ نمود. | ||
#ديدم كه مفسرين و علما، به آراء ديگرانى غير از | #ديدم كه مفسرين و علما، به آراء ديگرانى غير از اهل‌بيت عصمت(ع) رو آورده‌اند؛ درحالى‌كه بايد در فهم اسرار و حقايق قرآن تا آشكار شدن تأويل و تفسير اهل‌بيت(ع)، توقف نمود؛ به همين جهت برای فهم نظرات تفسيرى و بيان اهل‌بيت(ع) در تأويل و اسرار كتاب الهى، اقدام به جمع‌آورى روايات تفسيرى وارده از آنها نمودم. | ||
چاپ جديد اين كتاب، در پنج جلد به قطع رحلى، توسط مركز چاپ و نشر مؤسسه بعثت تهران با تحقيق گروه بحث‌هاى اسلامى مؤسسه و مقدمه محققانه شيخ [[آصفی، محمدمهدی|محمدمهدى آصفى]]، صورت گرفته است. | چاپ جديد اين كتاب، در پنج جلد به قطع رحلى، توسط مركز چاپ و نشر مؤسسه بعثت تهران با تحقيق گروه بحث‌هاى اسلامى مؤسسه و مقدمه محققانه شيخ [[آصفی، محمدمهدی|محمدمهدى آصفى]]، صورت گرفته است. | ||
استاد آصفى در مقدمه خود به مباحث ذيل اشاره دارند: 1. سه ديدگاه در تفسير؛ 2. نياز به تفسير | استاد آصفى در مقدمه خود به مباحث ذيل اشاره دارند: 1. سه ديدگاه در تفسير؛ 2. نياز به تفسير برای فهم قرآن؛ 3. حجيت ظواهر قرآن؛ 4. سه عامل مهم از عوامل ايجادكننده ضرورت تفسير؛ 5. تاريخ تفسير (در مراحل سه‌گانه) و بايسته‌هاى مرحله سوم؛ 6. خطوط و اصول كلى تفسير اهل‌بيت(ع): الف)- تنزيه خداوند از تجسيم؛ ب)- تنزيه انبياء(ع) از گناه؛ ج)- محال بودن رؤيت خداوند؛ د)- نظر اهل‌بيت(ع) در هدايت و ضلالت؛ ه)- نظر اهل‌بيت(ع) در جبر و تفويض؛ و)- تفسير قرآن به قرآن. 7. روش‌هاى تفسيرى: الف)- تفسير به رأى؛ ب)- تفسير به مأثور. 8. تفسير البرهان؛ 9. مصادر روايى تفسير البرهان؛ 10. نقد و نظر؛ 11. جعل در روايات اهل‌بيت(ع). | ||
اقدامات انجام‌گرفته در تحقيق (از طرف گروه بحث‌هاى اسلامى مؤسسه بعثت): | اقدامات انجام‌گرفته در تحقيق (از طرف گروه بحث‌هاى اسلامى مؤسسه بعثت): | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۵: | ||
#اصلاح و تصحيح بعضى مصادر؛ | #اصلاح و تصحيح بعضى مصادر؛ | ||
#مقابله تفسير با نسخه‌هاى خطى و ثبت اختلاف‌ها؛ | #مقابله تفسير با نسخه‌هاى خطى و ثبت اختلاف‌ها؛ | ||
#استخراج احاديث از | #استخراج احاديث از كتاب‌هایى كه مصنف از آنها نقل كرده و مقابله آنها با مصادر احاديث و ثبت اختلاف‌ها؛ | ||
#تصحيح اسانيد و اسماء راويان و اعلام؛ | #تصحيح اسانيد و اسماء راويان و اعلام؛ | ||
#ضبط اسماء راويان و اعلام مختلف با حركات و اعراب؛ | #ضبط اسماء راويان و اعلام مختلف با حركات و اعراب؛ | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۴: | ||
#دقت بر پاورقى‌ها و هماهنگى آن با متن و روايات مطرح‌شده. | #دقت بر پاورقى‌ها و هماهنگى آن با متن و روايات مطرح‌شده. | ||
== ساختار == | ==ساختار== | ||
[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|علامه آقابزرگ تهرانى]] در جلد 3 صفحه 93 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] مى‌نويسد: «علامه بحرانى، در تفسير «البرهان» بسيارى از احاديث رسيده از اهل‌بيت(ع) در تفسير قرآن را جمع نموده است». | [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|علامه آقابزرگ تهرانى]] در جلد 3 صفحه 93 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] مى‌نويسد: «علامه بحرانى، در تفسير «البرهان» بسيارى از احاديث رسيده از اهل‌بيت(ع) در تفسير قرآن را جمع نموده است». | ||
صاحب [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] در جلد 8، ص181 به بعد مى‌نويسد: «[[بحرانی، هاشم بن سلیمان| | صاحب [[روضات الجنات في أحوال العلماء و السادات|روضات الجنات]] در جلد 8، ص181 به بعد مى‌نويسد: «[[بحرانی، سید هاشم بن سلیمان|سيد هاشم بحرانى]] در كتاب البرهان، مقدارى از اخبار وارده در تفسير را از كتب قديمه غريبه و غير آن جمع نمود». | ||
مؤلف در مقدمه خود مى‌نويسد: كتاب «البرهان»، شما را بر بسيارى از اسرار علوم قرآن آگاه مى‌سازد. برخى مسائل علوم شرعى، قصص و اخبار انبياء(ع) و فضائل | مؤلف در مقدمه خود مى‌نويسد: كتاب «البرهان»، شما را بر بسيارى از اسرار علوم قرآن آگاه مى‌سازد. برخى مسائل علوم شرعى، قصص و اخبار انبياء(ع) و فضائل اهل‌بيت امامت(ع) را برای شما، روشن مى‌گرداند و در خاتمه كتاب مى‌فرمايد: اين كتاب، مشتمل بر بسيارى از روايات تفسيرى اهل‌بيت(ع) مى‌باشد و شامل كثيرى از فضايل آنها و آيات نازله در شأن و حق آنها و دربرگیرنده بسيارى از علوم احكام و آداب، قصص انبياء و علوم ديگرى است كه در كتاب ديگرى نخواهيد يافت. | ||
در مقدمه مى‌نويسد: من روايات را از كتب معتبر، قابل اعتماد و مورد رجوعى انتخاب كردم كه مؤلفين آنها از مشايخ معتبر و علماى منتجب هستند. | در مقدمه مى‌نويسد: من روايات را از كتب معتبر، قابل اعتماد و مورد رجوعى انتخاب كردم كه مؤلفين آنها از مشايخ معتبر و علماى منتجب هستند. | ||
وى در مقدمه 16، مصادر كتاب و مؤلفان آنها را بيان مى‌كند و مى‌فرمايد: اغلب روايات را از طريق اماميه نقل كرده‌ام، ولى در آنجايى كه روايات اهل سنت موافق روايات اهل‌بيت(ع) يا در بيان فضائل اهل‌بيت(ع) هستند، از آنها نيز نقل نموده‌ام. از [[ | وى در مقدمه 16، مصادر كتاب و مؤلفان آنها را بيان مى‌كند و مى‌فرمايد: اغلب روايات را از طريق اماميه نقل كرده‌ام، ولى در آنجايى كه روايات اهل سنت موافق روايات اهل‌بيت(ع) يا در بيان فضائل اهل‌بيت(ع) هستند، از آنها نيز نقل نموده‌ام. از [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] نيز مقدار كمى در تفسير آيات، نقل كرده‌ام؛ زيرا او شاگرد [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] بوده است. | ||
مى‌نويسد: در جايى كه در تفسير آيات، روايت صريح و مستندى از اهل‌بيت(ع) نيافتم، آنچه را على بن | مى‌نويسد: در جايى كه در تفسير آيات، روايت صريح و مستندى از اهل‌بيت(ع) نيافتم، آنچه را على بن ابراهیم قمى (كه فردى ثقه مى‌باشد) در تفسير خود آورده، نقل كرده‌ام؛ زيرا تفسير او منسوب به [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] مى‌باشد. | ||
آيت‌الله شيخ مهدى آصفى در مقدمه خود بر تفسير برهان مى‌نويسد: برهان از بهترين تأليفات علماى شيعه در اين باب است، اين تفسير شامل روايات اهل‌بيت(ع) در تفسير قرآن است و مصنف زحمت زيادى | آيت‌الله شيخ مهدى آصفى در مقدمه خود بر تفسير برهان مى‌نويسد: برهان از بهترين تأليفات علماى شيعه در اين باب است، اين تفسير شامل روايات اهل‌بيت(ع) در تفسير قرآن است و مصنف زحمت زيادى برای جمع و تنظيم اين احاديث از مصادر روايى متعدد، متحمل شده است، نظير تفسير نور الثقلين. | ||
در واقع دو تفسير هم‌عصر «البرهان» و «نور الثقلين» اقدام به جمع‌آورى و تنظيم روايات تفسيرى اهل‌بيت(ع) نموده‌اند، كه قبل از آن، اين عمل انجام نگرفته بود، با اين تلاش، مجموعه تفسير روايى ارزشمندى در اختيار | در واقع دو تفسير هم‌عصر «البرهان» و «نور الثقلين» اقدام به جمع‌آورى و تنظيم روايات تفسيرى اهل‌بيت(ع) نموده‌اند، كه قبل از آن، اين عمل انجام نگرفته بود، با اين تلاش، مجموعه تفسير روايى ارزشمندى در اختيار محققین قرآنى قرار گرفت. | ||
در بخش «نقود و مؤاخذات» مى‌نويسد: با وجود تلاش علمى فراوان در تفسير البرهان، اين كتاب بخشى از روايات ضعيفه در غلو و تحريف را در بر دارد. به نظر مى‌رسد كه مصنف محترم اقدام به تصفيه و جداسازى احاديث ضعيف ننموده است؛ بااينكه اهتمام نموده، ولى اقدام او كافى نبوده است. ايشان از مصادرى كه متهم به وضع و ضعف هستند، استفاده نموده است و نيز رواياتى نقل نموده كه از حيث سند، ضعيف و از حيث متن، مضطرب مى‌باشند؛ | در بخش «نقود و مؤاخذات» مى‌نويسد: با وجود تلاش علمى فراوان در تفسير البرهان، اين كتاب بخشى از روايات ضعيفه در غلو و تحريف را در بر دارد. به نظر مى‌رسد كه مصنف محترم اقدام به تصفيه و جداسازى احاديث ضعيف ننموده است؛ بااينكه اهتمام نموده، ولى اقدام او كافى نبوده است. ايشان از مصادرى كه متهم به وضع و ضعف هستند، استفاده نموده است و نيز رواياتى نقل نموده كه از حيث سند، ضعيف و از حيث متن، مضطرب مى‌باشند؛ بنابراین مى‌توان گفت: «البرهان» يك تلاش علمى مفيدى است كه راه را برای محققین آشنا به نصوص، عارف به ضعف و اضطراب روايات و توانا در استخراج صحيح از سقيم، هموار كرده است. | ||
شكى نيست كه وجود روايات ضعيف و مضطرب از اهميت كار | شكى نيست كه وجود روايات ضعيف و مضطرب از اهميت كار سيد بحرانى نمى‌كاهد؛ همان‌گونه‌كه «[[بحار الأنوار]]» [[مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی|مرحوم مجلسى]]، داراى روايات ضعيف و مضطرب مى‌باشد، اما وجود آنها از اعتبار و عظمت تلاش مجلسى و خدمتى كه به كتابخانه تشيع نمود، نمى‌كاهد. | ||
منتهى، جمع‌آورى و تنظيم، مرحله اول كار است. مرحله دوم، تنقيح و تصفيه آثار تفسيرى مرويه از اهل‌بيت(ع) و جداسازى صحيح از غير آن و مرحله سوم، استخراج و استنباط اصول و خطوط كلى شيوه تفسيرى اهل‌بيت(ع) مى‌باشد. بدون تكميل هر سه مرحله، نمى‌توان از روايات تفسيرى اهل‌بيت(ع) بهره فراوانى برد؛ | منتهى، جمع‌آورى و تنظيم، مرحله اول كار است. مرحله دوم، تنقيح و تصفيه آثار تفسيرى مرويه از اهل‌بيت(ع) و جداسازى صحيح از غير آن و مرحله سوم، استخراج و استنباط اصول و خطوط كلى شيوه تفسيرى اهل‌بيت(ع) مى‌باشد. بدون تكميل هر سه مرحله، نمى‌توان از روايات تفسيرى اهل‌بيت(ع) بهره فراوانى برد؛ بنابراین برای افراد غير متخصص در شناخت روايات، بسيار مشكل به نظر مى‌رسد كه بتوانند با استناد به روايات اين دو مجموعه تفسير روائى (البرهان و نور الثقلين)، قطع به نظر تفسيرى ائمه(ع) پيدا كنند. | ||
[[معرفت، | [[معرفت، محمدهادی|آيت‌الله معرفت]] در «التفسير و المفسرون»، صفحه 330-331 مى‌نويسد: «[[بحرانی، سید هاشم بن سلیمان|سيد هاشم بحرانى]] از محدثين فاضل و متتبعين روايات و گردآورندگان اخبار محسوب مى‌شود. ايشان در اين گردآورى هيچ‌گونه اظهار نظرى در جرح، تعديل، تأويل روايات مخالف عقل و نقل صريح يا جمع منطقى روايات مخالف و معارض، نمى‌نمايد و اين شيوه‌اى است كه اكثر اخباریين برگزيده‌اند. او در تفسير خود به كتبى اعتماد كرده است كه از حيث استناد به معصوم(ع) متزلزل بوده، اعتبارى به آنها نيست و نيز از كتبى نقل نموده كه مملو از روايات جعلى مى‌باشند، علاوه بر اينكه برخى روايات نقل‌شده داراى ضعف اسناد و يا مرسله مى‌باشند. در اسناد روايات به معصومين(ع) طريقه احتياط را پيش نگرفته است؛ در جايى كه حديث، منسوب به امام(ع) است، آن را به امام(ع) نسبت مى‌دهد. اضافه بر اينكه تمام آيات قرآن را در بر نمى‌گیرد. با اين وصف، البرهان در نوع خود، مجموعه كم‌نظيرى است كه لابه‌لاى آن، روايات هدايت‌بخش اهل‌بيت(ع) به محققین تيزبين و نقّاد، ارائه خواهد شد». | ||
آقاى | آقاى سيد [[ایازی، سید محمدعلی|محمدعلى ايازى]] در «المفسرون حياتهم و منهجهم»، ص201 مى‌نويسد: «مؤلف از جمله اخباریين است كه تفسير را فقط با روايات واصله از اهل‌بيت(ع) جايز مى‌دانند؛ تفسير از طريق تدبر و اجتهاد و ذوق را منع و تفسير به رواياتى غير از روايات منقول خودشان را نهى كرده‌اند». | ||
ايشان ضمن اشاره به اينكه غرض مؤلف در «البرهان»، فقط جمع‌آورى و تنظيم روايات بوده و نسبت به جرح و تعديل و تصحيح آنها، اقدامى انجام نداده است، مى‌نويسد: «مقدمه اين تفسير متعلق به تفسير ديگرى به نام «مرآة الأنوار و مشكوة الأسرار» تأليف ابوالحسن عاملى اصفهانى بوده است كه از حيث ديدگاه با «البرهان» تناسب دارد». | ايشان ضمن اشاره به اينكه غرض مؤلف در «البرهان»، فقط جمع‌آورى و تنظيم روايات بوده و نسبت به جرح و تعديل و تصحيح آنها، اقدامى انجام نداده است، مى‌نويسد: «مقدمه اين تفسير متعلق به تفسير ديگرى به نام «مرآة الأنوار و مشكوة الأسرار» تأليف ابوالحسن عاملى اصفهانى بوده است كه از حيث ديدگاه با «البرهان» تناسب دارد». | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۷: | ||
بحرانى در نقل روايات، يك‌دست عمل نمى‌كند؛ در برخى موارد علاوه بر سند روايت به نام كتاب و مؤلف آن نيز اشاره مى‌كند و در بعضى به ذكر نام كتاب و مؤلف بسنده مى‌نمايد و در مواردى فقط نام مؤلف را مى‌آورد. گفتنى است كه در گوشه و كنار از راويان اهل سنت هم نقل حديث كرده است. روى‌هم‌رفته، «البرهان» از نگريستنى‌ترين تفسيرنامه‌هاى روايى شيعه بشمار مى‌رود. | بحرانى در نقل روايات، يك‌دست عمل نمى‌كند؛ در برخى موارد علاوه بر سند روايت به نام كتاب و مؤلف آن نيز اشاره مى‌كند و در بعضى به ذكر نام كتاب و مؤلف بسنده مى‌نمايد و در مواردى فقط نام مؤلف را مى‌آورد. گفتنى است كه در گوشه و كنار از راويان اهل سنت هم نقل حديث كرده است. روى‌هم‌رفته، «البرهان» از نگريستنى‌ترين تفسيرنامه‌هاى روايى شيعه بشمار مى‌رود. | ||
بنابراین مصنف بسيارى از روايات اهل‌بيت(ع) را كه در تفسير آيات آمده، رواياتى كه در آن آيات به‌عنوان شاهد و مؤيد مطلبى، آورده شده، رواياتى كه بدون در بر گرفتن نص قرآنى، با مضمون خود، دلالت بر تفسير آياتى بنمايد و رواياتى كه مصداقى از مصاديق آيه را بيان مى‌كند، جمع‌آورى نموده است. | |||
در باب نقل اسرائيليات نيز بايد گفت: ايشان سعى نموده از نقل آنها خوددارى نمايد، ولى به‌راحتى مى‌توان ردپايى از اين‌گونه روايات را لابه‌لاى تفسير ايشان مشاهده كرد. | در باب نقل اسرائيليات نيز بايد گفت: ايشان سعى نموده از نقل آنها خوددارى نمايد، ولى به‌راحتى مى‌توان ردپايى از اين‌گونه روايات را لابه‌لاى تفسير ايشان مشاهده كرد. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۱: | ||
#بابى در اينكه قرآن، ظاهر و باطن، عام و خاص، محكم و متشابه و ناسخ و منسوخ دارد و پيامبر(ص) و اهل‌بيت(ع)، اينها را مى‌دانند و اينان راسخون در علمند؛ | #بابى در اينكه قرآن، ظاهر و باطن، عام و خاص، محكم و متشابه و ناسخ و منسوخ دارد و پيامبر(ص) و اهل‌بيت(ع)، اينها را مى‌دانند و اينان راسخون در علمند؛ | ||
#بابى در تقسيم قرآن از جهت نزول؛ | #بابى در تقسيم قرآن از جهت نزول؛ | ||
#بابى در اينكه قرآن به «إياك | #بابى در اينكه قرآن به «إياك أعنیو اسمعي يا جارة» نازل شده است؛ | ||
#بابى در آنچه راجع به ائمه(ع) نازل شده است؛ | #بابى در آنچه راجع به ائمه(ع) نازل شده است؛ | ||
#بابى در تكميل باب قبل و نهى از تفسير بدون علم؛ | #بابى در تكميل باب قبل و نهى از تفسير بدون علم؛ | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۷: | ||
#بابى در علت عربى بودن قرآن و معجزه بودن و هميشه تازه بودن آن؛ | #بابى در علت عربى بودن قرآن و معجزه بودن و هميشه تازه بودن آن؛ | ||
#بابى در اينكه هر آنچه مخالف قرآن است، مردود مى‌باشد؛ | #بابى در اينكه هر آنچه مخالف قرآن است، مردود مى‌باشد؛ | ||
#بابى در | #بابى در اولین و آخرين سوره‌هاى نازل‌شده؛ | ||
#بابى در ذكر كتب و منابع تفسير البرهان؛ | #بابى در ذكر كتب و منابع تفسير البرهان؛ | ||
#بابى در بيان مقدمه [[تفسير القمي|تفسير قمى]] كه على بن | #بابى در بيان مقدمه [[تفسير القمي|تفسير قمى]] كه على بن ابراهیم ذكر كرده است. | ||
مصنف چند موضوع را نيز در انتهاى كتاب آورده است: | مصنف چند موضوع را نيز در انتهاى كتاب آورده است: | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۵: | ||
1. بابى در تأويل متشابه قرآن؛ 2. باب در فضل قرآن؛ 3. بابى در اينكه حديث اهل‌بيت(ع) صعب و مستصعب است؛ 4. بابى در وجوب تسليم شدن در برابر روايات اهل‌بيت(ع). | 1. بابى در تأويل متشابه قرآن؛ 2. باب در فضل قرآن؛ 3. بابى در اينكه حديث اهل‌بيت(ع) صعب و مستصعب است؛ 4. بابى در وجوب تسليم شدن در برابر روايات اهل‌بيت(ع). | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
#[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] [[امین، محسن| | #[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] [[امین، سید محسن|سيد محسن امين]] چاپ دارالتعارف للمطبوعات، بيروت، لبنان با تحقيق حسن امين، جلد 10. | ||
#«التفسير و المفسرون في ثوبه القشيب»، [[معرفت، محمدهادی|محمدهادى معرفت]]، نشر الجامعة الرضوية للعلوم الإسلامية، دو جلد، چاپ اول، 1377ش، مشهد مقدس. | #«التفسير و المفسرون في ثوبه القشيب»، [[معرفت، محمدهادی|محمدهادى معرفت]]، نشر الجامعة الرضوية للعلوم الإسلامية، دو جلد، چاپ اول، 1377ش، مشهد مقدس. | ||
#«[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]إلى تصانيف الشيعة»، شيخ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ طهرانى]]، چاپ دار الأضواء بيروت، لبنان، جلدهاى 3، 18، 24 و 25. | #«[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]إلى تصانيف الشيعة»، شيخ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ طهرانى]]، چاپ دار الأضواء بيروت، لبنان، جلدهاى 3، 18، 24 و 25. | ||
#«المفسرون حياتهم و منهجهم»، | #«المفسرون حياتهم و منهجهم»، سيد [[ایازی، سید محمدعلی|محمدعلى ايازى]]، مؤسسه چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، چاپ اول، 1373ش، تهران. | ||
#تفسير «البرهان»، [[بحرانی، هاشم بن سلیمان| | #تفسير «البرهان»، [[بحرانی، سید هاشم بن سلیمان|سيد هاشم بحرانى]]، چاپ مؤسسه بعثت، قم به‌همراه مقدمه [[آصفی، محمدمهدی|محمدمهدى آصفى]]، 5 جلد. | ||
#دائرةالمعارف تشيع به كوشش جمعى از انديشمندان حوزه و دانشگاه، نشر سعيد محبى، تهران، چاپ اول، جلد سوم و چهارم. | #دائرةالمعارف تشيع به كوشش جمعى از انديشمندان حوزه و دانشگاه، نشر سعيد محبى، تهران، چاپ اول، جلد سوم و چهارم. | ||
#دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، به كوشش [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاءالدين خرمشاهى]]، انتشارات دوستان تهران، چاپ اول، پاييز 1377، در 2 جلد. | #دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، به كوشش [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاءالدين خرمشاهى]]، انتشارات دوستان تهران، چاپ اول، پاييز 1377، در 2 جلد. | ||
| خط ۱۲۹: | خط ۱۲۸: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[متن و ترجمه تفسیر روایی البرهان في تفسير القرآن]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||