۱۰۵٬۸۱۵
ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
|||
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
</div> | </div> | ||
''' | '''شهابالدین ابوعبدالله یاقوت بن عبدالله حموى بغدادى''' (626-574 قمری)، از مورخ، ادیب، شاعر، لغت دان، نثرنویس، جغرافیدان، اوایل قرن هفتم هجرى و مؤلف كتاب [[معجم البلدان|معجمالبلدان]] است. | ||
== ولادت == | == ولادت == | ||
نام وی یاقوت فرزند عبدالله و لقب او شهابالدین و کنیهاش ابوعبدالله است. تاریخ تولد او را صاحب هدیه العارفین و مؤلف معجم المطبوعات، 575 هجری قمری و | نام وی یاقوت فرزند عبدالله و لقب او شهابالدین و کنیهاش ابوعبدالله است. تاریخ تولد او را صاحب هدیه العارفین و مؤلف معجم المطبوعات، 575 هجری قمری و [[زرکلی، خیرالدین|زرکلی]] 574 هجری قمری آوردهاند و صاحب معجم المؤلفین و الاعلام زرکلی 1178 میلادی نوشته، و در اعلام المنجد 1179 میلادی است. اما ناشران چاپ بیست جلدی جدید معجم البلدان در مقدمهی جلد نخست مینویسند که دربارهی تاریخ تولد او چیزی به دست نیامده است. | ||
دربارهی زادگاه وی برخی از مورخان را در خواندن ترکیب "الحموی مولی" به صورت "الحموی المولد" اشتباهی رخ داده و زادگاه او را حماه(حمات) از بلاد شام شمردهاند. در صورتی که یاقوت بر حسب نوشتهی متنهای معتبر، رومینژاد بوده و در آن سرزمین متولد شده است، لیکن در خردسالی وی را با گروهی از مردم روم اسیر کرده و به بغداد آورده و در آنجا فروختهاند. خریدار وی بازرگانی به نام عسکر حموی یا به گفتهی مؤلف معجم المطبوعات عسکر پسر ابونصر حموی بوده، و بدین سبب یاقوت را به وی نسبت دادهاند و به یاقوت حموی شهرت یافته است. بنابراین "حموی المولد" که در برخی از متنها آمده درست نیست. | |||
== تحصیلات == | |||
هنگامی که بازرگان حموی یا عسکر یاقوت را خرید چون خودش به نوشتن آشنا نبود، وی را به مکتب سپرد تا خواندن و نوشتن بیاموزد، و آنگاه در تنظیم و ضبط کارهای بازرگانی خویش از وی بهره برگیرد. یاقوت تا حدی به نحو و لغات آشنا شد، و مولای وی، عسکر، که در بغداد سکونت داشت به یاقوت نیازمند شد، و او را برای کارهای بازرگانی به این سوی و آن سوی میفرستاد که از آن جمله باری به کیش و بار دیگر به عمان، و به گفتهی برخی به شام سفر کرد. لیکن در سال 596 هجری قمری او را آزاد کرد و از خویش دور ساخت و یاقوت از آن پس از راه نسخهنویسی کتاب امرار معاش میکرد، و در ضمن از کتابهای مذبور دانش نیز میآموخت و سودهای فراوانی برمیگرفت. دیری نگذشت که عسکر نسبت به یاقوت بر سر مهر آمد و او را به نزد خویش باز خواند و به سفری برای کارهای بازرگانی گسیل داشت و چون یاقوت از آن سفر بازگشت مولای او درگذشته بود. | هنگامی که بازرگان حموی یا عسکر یاقوت را خرید چون خودش به نوشتن آشنا نبود، وی را به مکتب سپرد تا خواندن و نوشتن بیاموزد، و آنگاه در تنظیم و ضبط کارهای بازرگانی خویش از وی بهره برگیرد. یاقوت تا حدی به نحو و لغات آشنا شد، و مولای وی، عسکر، که در بغداد سکونت داشت به یاقوت نیازمند شد، و او را برای کارهای بازرگانی به این سوی و آن سوی میفرستاد که از آن جمله باری به کیش و بار دیگر به عمان، و به گفتهی برخی به شام سفر کرد. لیکن در سال 596 هجری قمری او را آزاد کرد و از خویش دور ساخت و یاقوت از آن پس از راه نسخهنویسی کتاب امرار معاش میکرد، و در ضمن از کتابهای مذبور دانش نیز میآموخت و سودهای فراوانی برمیگرفت. دیری نگذشت که عسکر نسبت به یاقوت بر سر مهر آمد و او را به نزد خویش باز خواند و به سفری برای کارهای بازرگانی گسیل داشت و چون یاقوت از آن سفر بازگشت مولای او درگذشته بود. | ||
یاقوت از میراث مولایش مقداری که او را بر بازرگانی قادر میساخت از همسر و فرزندان وی بازستد و آنان نیز بدین سان وی را از خویش خوشنود ساختند. یاقوت آن را سرمایهی بازرگانی خویش ساخت و بدین پیشه ادامه داد. او به ترتیب به شهرهای دمشق و حلب و موصل و اربل سفر کرد و آنگاه به خراسان رفت، و در شهرهای آنجا بازرگانی میکرد. دیر زمانی در مرو اقامت گزید. او به کتابخانههای آن شهر میرفت و از کتابهای آنجا سودهای زیادی برمیگرفت و بسیاری از کتابهای خود را در آن جا تدوین کرد، و در آن شهر به همین سان به سر میبرد تا هنگامی که چنگیز خان مغول در سال 616 هجری قمری(1219 میلادی) آهنگ غارت و تاراج آن شهر کرد، و یاقوت از بیم جان خویش از آن شهر گریخت، در حالی که نتوانست اندکی هم از دارایی خویش را با خود ببرد. از این رو در راه به رنجها و دشواریهای ناگوار و جانکاه دچار گشت، تا سرانجام به موصل رسید و چندی در آن شهر به سر برد. سپس به سنجار و از آن جا به حلب رفت، و در بیرون آن شهر در "خان" یا کاروانسرایی اقامت گزید، | یاقوت از میراث مولایش مقداری که او را بر بازرگانی قادر میساخت از همسر و فرزندان وی بازستد و آنان نیز بدین سان وی را از خویش خوشنود ساختند. یاقوت آن را سرمایهی بازرگانی خویش ساخت و بدین پیشه ادامه داد. او به ترتیب به شهرهای دمشق و حلب و موصل و اربل سفر کرد و آنگاه به خراسان رفت، و در شهرهای آنجا بازرگانی میکرد. دیر زمانی در مرو اقامت گزید. او به کتابخانههای آن شهر میرفت و از کتابهای آنجا سودهای زیادی برمیگرفت و بسیاری از کتابهای خود را در آن جا تدوین کرد، و در آن شهر به همین سان به سر میبرد تا هنگامی که چنگیز خان مغول در سال 616 هجری قمری(1219 میلادی) آهنگ غارت و تاراج آن شهر کرد، و یاقوت از بیم جان خویش از آن شهر گریخت، در حالی که نتوانست اندکی هم از دارایی خویش را با خود ببرد. از این رو در راه به رنجها و دشواریهای ناگوار و جانکاه دچار گشت، تا سرانجام به موصل رسید و چندی در آن شهر به سر برد. سپس به سنجار و از آن جا به حلب رفت، و در بیرون آن شهر در "خان" یا کاروانسرایی اقامت گزید، | ||
== شیوهی دانشپژوهی == | |||
یاقوت در ضمن انجام دادن کارهای بازرگانی مولای خویش و سپس آنگاه که به استقلال به بازرگانی پرداخت به شهرهایی هم چون بغداد و کیش و عمان و شام و موصل و اربل و حلب و سنجار و خوارزم و مرو سفر کرد و در این سفرها چون گذشته از کار بازرگانی با دید علمی نیز وضع شهرها و ناحیههای گوناگون را مورد بررسی قرار میداد از این رو دانستنیهای بسیار و توشههای گرانمایه و بهرههای فراوان از لحاظ دانش جغرافیا گرد آورد، و سپس همهی آنها را مبنای تألیف بزرگ خویش معجم البلدان و دیگر تألیفهای خویش هم چون مشترک که نگارنده برگزیدههای آن را به فارسی برگرداندهام قرار داد. وی در ضمن این سفرها با دانشمندان و محدثان و قاریان و دیگر عالمان دیدارها کرد و از محضر آنها سودها برگرفته و گاه نیز به مناظره و بحث میپرداخته است. | |||
== وفات == | == وفات == | ||
سرانجام در 20 رمضان در سن 51 یا 52 سالگی درگذشت. تاریخ درگذشت وی در زرکلی و مقدمهی معجم البلدان و معجم المطبوعات و هدیه العارفین 626 هجری قمری و در معجم المؤلفین و اعلام المنجد و الاعلام زرکلی 1229 میلادی است. | سرانجام در 20 رمضان در سن 51 یا 52 سالگی درگذشت. تاریخ درگذشت وی در زرکلی و مقدمهی معجم البلدان و معجم المطبوعات و هدیه العارفین 626 هجری قمری و در معجم المؤلفین و اعلام المنجد و الاعلام زرکلی 1229 میلادی است. | ||
عمده | عمده تألیفات یاقوت در تاریخ و جغرافیاست. او در نحو و دیگر فنون ادب نیز داراى آثارى است كه چندان مورد توجه نیستند. | ||
== آثار== | == آثار== | ||
#المبدأ و المقال. | #المبدأ و المقال. | ||
#[[معجم البلدان]]. | #[[معجم البلدان]]. | ||
خط ۷۰: | خط ۷۱: | ||
#اخبار الشعراء. | #اخبار الشعراء. | ||
#معجم الادباء. | #معجم الادباء. | ||
# | #الابنیة فى اللغة. | ||
#اوزان الاسماء و الافعال. | #اوزان الاسماء و الافعال. | ||
#مختارات كتاب الاغانى. | #مختارات كتاب الاغانى. | ||
خط ۸۰: | خط ۸۱: | ||
== وابستهها == | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | |||
[[برگزیده مشترک یاقوت حموی]] | [[برگزیده مشترک یاقوت حموی]] | ||
خط ۸۶: | خط ۸۹: | ||
[[معجم البلدان (ترجمه)]] | [[معجم البلدان (ترجمه)]] | ||
[[معجم البلدان (تحقیق جندی)]] | |||
[[معجم الأدباء (یاقوت حموی)]] | [[معجم الأدباء (یاقوت حموی)]] | ||
خط ۹۲: | خط ۹۷: | ||
[[قلائد الأجياد فيما اتفق في التسمية من البقاع و البلاد]] | [[قلائد الأجياد فيما اتفق في التسمية من البقاع و البلاد]] | ||
[[الخزل و الدأل بين الدور و الدارات و الديرة]] | |||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] |