۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
←وابسته‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =00055 | ||
| کتابخوان همراه نور =00055 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تبصرة المتعلمين''' از آثار مهم فقهى قرن هشتم و از مختصرترين و معروفترين آثار بجاى مانده ابومنصور جمال‌الدين [[علامه حلی، حسن بن یوسف|حسن بن يوسف بن مطهر]] حلى اسدى معروف به [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ق) است. | '''تبصرة المتعلمين''' از آثار مهم فقهى قرن هشتم و از مختصرترين و معروفترين آثار بجاى مانده ابومنصور جمال‌الدين [[علامه حلی، حسن بن یوسف|حسن بن يوسف بن مطهر]] حلى اسدى معروف به [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ق) است. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
- حاشيۀ [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سيد محمد كاظم يزدى]] (م 1337 ق) | - حاشيۀ [[یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم|سيد محمد كاظم يزدى]] (م 1337 ق) | ||
- شرح [[امین، محسن|سيد محسن امين]] حسینى [[امین، محسن|صاحب أعيان الشيعة]] (م 1371 ق) | - شرح [[امین، سید محسن|سيد محسن امين]] حسینى [[امین، سید محسن|صاحب أعيان الشيعة]] (م 1371 ق) | ||
- شرح [[حکیم، محسن|سيد محسن حكيم]] (م 1389 ق). | - شرح [[حکیم، سید محسن|سيد محسن حكيم]] (م 1389 ق). | ||
از [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] گنجينه‌هاى گران‌بهاى فقهى بجاى مانده كه بعضى از آنها مفصل و مبسوط مثل «مختلف الشيعة»، «تذكرة الفقهاء» و «منتهى المطلب» و بعضى نيز مختصرتر مثل كتاب مشهور و با ارزش «قواعد الأحكام» و «تحرير الأحكام»، و بعضى نيز بسيار مختصر مثل «إرشاد الأذهان»، | از [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] گنجينه‌هاى گران‌بهاى فقهى بجاى مانده كه بعضى از آنها مفصل و مبسوط مثل «مختلف الشيعة»، «تذكرة الفقهاء» و «منتهى المطلب» و بعضى نيز مختصرتر مثل كتاب مشهور و با ارزش «قواعد الأحكام» و «تحرير الأحكام»، و بعضى نيز بسيار مختصر مثل «إرشاد الأذهان»، «نهایة الأحكام»، «تلخيص المرام في معرفة الأحكام» مى‌باشند. | ||
از همۀ اين كتاب‌ها مختصرتر «تبصرة المتعلمين» است. اين كتاب در حالى كه مختصرترين كتاب وى مى‌باشد، يك دوره فقه از كتاب طهارت تا ديات است و به سبک فقه فتوايى نوشته شده است. متن بسيار روان و تقسيم بندى دقيق و منظم آن، اين كتاب را از ساير آثار علامه متمايز نموده است. | از همۀ اين كتاب‌ها مختصرتر «تبصرة المتعلمين» است. اين كتاب در حالى كه مختصرترين كتاب وى مى‌باشد، يك دوره فقه از كتاب طهارت تا ديات است و به سبک فقه فتوايى نوشته شده است. متن بسيار روان و تقسيم بندى دقيق و منظم آن، اين كتاب را از ساير آثار علامه متمايز نموده است. | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
از آنجايى كه نسخه‌اى از كتاب كه در زمان حيات مؤلف نوشته شده باشد موجود نيست و همين طور نام هيچ كدام از | از آنجايى كه نسخه‌اى از كتاب كه در زمان حيات مؤلف نوشته شده باشد موجود نيست و همين طور نام هيچ كدام از كتاب‌هایش در اين كتاب ديده نمى‌شود از تاريخ دقيق تأليف كتاب اطلاع دقيقى در دست نيست. | ||
اما با توجه به اين كه [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] حلى، شيخ تقى‌الدين حسن بن على كتاب «الجوهرة في نظم التبصرة» كه خلاصۀ تبصرة المتعلمين است، به درخواست سيد عبدالكريم بن طاوس (م 693 ق) دوست و هم‌درسى‌اش تأليف نموده است، مى‌توان نتيجه گرفت كه اگر تأليف كتابش يك سال قبل از وفات وى در سال 692ق بوده باشد بنابراین 34 سال قبل از وفات [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] كتاب «تبصرة المتعلمين» تأليف شده است. | اما با توجه به اين كه [[تقی‌الدین حلی، حسن بن علی|ابن داود]] حلى، شيخ تقى‌الدين حسن بن على كتاب «الجوهرة في نظم التبصرة» كه خلاصۀ تبصرة المتعلمين است، به درخواست سيد عبدالكريم بن طاوس (م 693 ق) دوست و هم‌درسى‌اش تأليف نموده است، مى‌توان نتيجه گرفت كه اگر تأليف كتابش يك سال قبل از وفات وى در سال 692ق بوده باشد بنابراین 34 سال قبل از وفات [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] كتاب «تبصرة المتعلمين» تأليف شده است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه به 8 نسخه اشاره شده كه قديمى‌ترين آن همان نسخۀ مربوط به سال 749ق است كه در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه اين نسخه، متعلّق به كتابخانۀ نوّاب ذكر شده است. | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه به 8 نسخه اشاره شده كه قديمى‌ترين آن همان نسخۀ مربوط به سال 749ق است كه در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه اين نسخه، متعلّق به كتابخانۀ نوّاب ذكر شده است. | ||
از نسخه‌هاى ديگر سه نسخه به كتابخانۀ آستان قدس رضوى، دو نسخه به كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى، يك نسخه به كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى «قده» و يك نسخه به كتابخانۀ | از نسخه‌هاى ديگر سه نسخه به كتابخانۀ آستان قدس رضوى، دو نسخه به كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى، يك نسخه به كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى «قده» و يك نسخه به كتابخانۀ اميرالمؤمنين عليه‌السلام مربوط مى‌باشد.<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 116</ref> | ||
==نسخه‌هاى معتبر== | ==نسخه‌هاى معتبر== | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
==شروح و حواشى== | ==شروح و حواشى== | ||
كتاب «تبصرة المتعلمين» به دليل ارزش والايى كه داشته از ابتداى نگارش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و حدود 46 شرح و حاشيۀ فتوايى و غير آن بر آن زده شده است. | كتاب «تبصرة المتعلمين» به دليل ارزش والايى كه داشته از ابتداى نگارش مورد توجه فقهاى عظام واقع شده و حدود 46 شرح و حاشيۀ فتوايى و غير آن بر آن زده شده است. | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۶: | ||
در صفحۀ 133 از جلد 13 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] نيز در مورد شروحى كه نام مشخصى ندارند آمده است: و شروحها كشروح بقية الكتب المهمّة حيث إن لبعضها أسماء خاصة، و نحن نذكر هنا ما لم يكن له اسم خاص و نشير إلى مواضع ذكر الباقي. | در صفحۀ 133 از جلد 13 [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] نيز در مورد شروحى كه نام مشخصى ندارند آمده است: و شروحها كشروح بقية الكتب المهمّة حيث إن لبعضها أسماء خاصة، و نحن نذكر هنا ما لم يكن له اسم خاص و نشير إلى مواضع ذكر الباقي. | ||
و سپس 22 شرح ذكر شده كه چون بعضى از آنان در جلد 3 صفحات 321 تا 323 ذكر شده فقط نام | و سپس 22 شرح ذكر شده كه چون بعضى از آنان در جلد 3 صفحات 321 تا 323 ذكر شده فقط نام كتاب‌هایى كه ذكر نشده، آمده است. | ||
اما شروح و حواشى كه داراى نام مشخصى هستند: | اما شروح و حواشى كه داراى نام مشخصى هستند: | ||
#صراط اليقين في شرح تبصرة المتعلمين | #[[صراط اليقين في شرح تبصرة المتعلمين]] | ||
#: تأليف شيخ احمد بن زين‌الدين احسائى (م 1241 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 133، /15 39</ref> | #: تأليف [[احسائی، احمد بن زین‌الدین|شيخ احمد بن زين‌الدين احسائى]] (م 1241 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 133، /15 39</ref> | ||
#فقه الصادق | #[[فقه الصادق]] | ||
#: تأليف سيد صادق بن محمود بن صادق روحانى قمى | #: تأليف [[روحانی، سید محمدصادق|سيد صادق بن محمود بن صادق روحانى قمى]] | ||
#ذخيرة الصالحين في شرح تبصرة المتعلمين | #ذخيرة الصالحين في شرح تبصرة المتعلمين | ||
#: تأليف سيد حسن بن آقامير، سمى به محمدباقرموسوى قزوينى.<ref>مستدركات أعيان /3 230، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/11 104، /13 151</ref> | #: تأليف سيد حسن بن آقامير، سمى به محمدباقرموسوى قزوينى.<ref>مستدركات أعيان /3 230، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/11 104، /13 151</ref> | ||
| خط ۱۶۴: | خط ۱۶۳: | ||
#: تأليف عباس بن اسماعيل قزوينى (زنده در 1311 ق).<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 117 - 118، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/17 73</ref> | #: تأليف عباس بن اسماعيل قزوينى (زنده در 1311 ق).<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 117 - 118، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/17 73</ref> | ||
#قرة العين الناظرين | #قرة العين الناظرين | ||
#: تأليف محمداسماعيل بن محمد | #: تأليف محمداسماعيل بن محمد ابراهیم فدايى كزارى (م 1263 ق).<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 117</ref> | ||
#آمال المجتهدين | #آمال المجتهدين | ||
#: تأليف نور‌الدين على بن ابوالقاسم (زنده در 1327 ق).<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 118</ref> | #: تأليف نور‌الدين على بن ابوالقاسم (زنده در 1327 ق).<ref>مقدمه‌اى بر فقه شيعه، 118</ref> | ||
# | #نهایة التذكرة | ||
#: تأليف شيخ على بن جواد مرندى نجفى (م 1370 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136</ref> | #: تأليف شيخ على بن جواد مرندى نجفى (م 1370 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136</ref> | ||
#كفاية المحصلين | #كفاية المحصلين | ||
| خط ۲۰۹: | خط ۲۰۸: | ||
#: تأليف سيد عبدالحسين بن يوسف شرف‌الدين عاملى.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 134</ref> | #: تأليف سيد عبدالحسين بن يوسف شرف‌الدين عاملى.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 134</ref> | ||
#شرح تبصرة المتعلمين | #شرح تبصرة المتعلمين | ||
#: تأليف حاج شيخ على بن ملا | #: تأليف حاج شيخ على بن ملا ابراهیم قمى نجفى (م 1371 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136</ref> | ||
#شرح تبصرة المتعلمين | #شرح تبصرة المتعلمين | ||
#: تأليف شيخ عبدالصاحب بن حسن بن [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] (م 1356 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 135</ref> | #: تأليف شيخ عبدالصاحب بن حسن بن [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] (م 1356 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 135</ref> | ||
| خط ۲۱۷: | خط ۲۱۶: | ||
#: تأليف سيد محسن كاظمى اعرجى (م 1227 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136</ref> | #: تأليف سيد محسن كاظمى اعرجى (م 1227 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136</ref> | ||
#شرح تبصرة المتعلمين | #شرح تبصرة المتعلمين | ||
#: تأليف [[امین، محسن|سيد محسن امين]] بن عبدالكريم حسینى (م 1371 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136، أعيان الشيعة /5 404</ref> | #: تأليف [[امین، سید محسن|سيد محسن امين]] بن عبدالكريم حسینى (م 1371 ق).<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 136، أعيان الشيعة /5 404</ref> | ||
#شرح تبصرة المتعلمين | #شرح تبصرة المتعلمين | ||
#: تأليف سيد محسن بن سيد مهدى طباطبايى حكيم.<ref>أعيان الشيعة /9 58</ref> | #: تأليف سيد محسن بن سيد مهدى طباطبايى حكيم.<ref>أعيان الشيعة /9 58</ref> | ||
| خط ۲۴۶: | خط ۲۴۵: | ||
در جاى ديگر: من متون الفقه المختصرة على نحو الفتوى و هي دورة تامة من الطهارة إلى الديات و قد أحصى بعض الأفاضل مسائلها في أربعة آلاف على صغر حجمها و بالنظر لو جازتها و سلاسة عباراتها كثر اهتمام الفقهاء بها منذ عصر المؤلف حتى هذه الأواخر و تولوها بالشرح و التعليق و الدرس و البحث و هي من الكتب الدراسية في مبادى الفقه.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 133</ref> | در جاى ديگر: من متون الفقه المختصرة على نحو الفتوى و هي دورة تامة من الطهارة إلى الديات و قد أحصى بعض الأفاضل مسائلها في أربعة آلاف على صغر حجمها و بالنظر لو جازتها و سلاسة عباراتها كثر اهتمام الفقهاء بها منذ عصر المؤلف حتى هذه الأواخر و تولوها بالشرح و التعليق و الدرس و البحث و هي من الكتب الدراسية في مبادى الفقه.<ref>[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/13 133</ref> | ||
أعيان الشيعة: تبصرة المتعلمين في | أعيان الشيعة: تبصرة المتعلمين في أحكام الدين مطبوع و عليه شروح كثيرة لأهل هذه الأعصار و لنا عليه شرح مختصر مطبوع معه.<ref>أعيان الشيعة /5 404</ref> | ||
در جاى ديگر: و التبصرة و هو أخصرها.<ref>أعيان الشيعة /1 145</ref> | در جاى ديگر: و التبصرة و هو أخصرها.<ref>أعيان الشيعة /1 145</ref> | ||
| خط ۲۵۴: | خط ۲۵۳: | ||
در جاى ديگر به نقل از شاگردش محمد بن على جرجانى در مقدمۀ شرحش بر مبادى الوصول إلى علم الأصول: و له في الفقه و التدريس كل كتاب نفيس أكبرها التذكرة و أصغرها التبصرة.<ref>أعيان الشيعة /5 397</ref> | در جاى ديگر به نقل از شاگردش محمد بن على جرجانى در مقدمۀ شرحش بر مبادى الوصول إلى علم الأصول: و له في الفقه و التدريس كل كتاب نفيس أكبرها التذكرة و أصغرها التبصرة.<ref>أعيان الشيعة /5 397</ref> | ||
در جاى ديگر آن: تبصرة المتعلمين في | در جاى ديگر آن: تبصرة المتعلمين في أحكام الدين و عليه شروح كثيرة لأهل هذه الأعصار و لنا عليه شرح مختصر مطبوع معه.<ref>أعيان الشيعة /5 404</ref> | ||
ريحانة الأدب: تبصرة المتعلمين في | ريحانة الأدب: تبصرة المتعلمين في أحكام الدين كه بارها در ایران چاپ و شروح بسيارى بر آن نوشته‌اند و اين نگارنده نيز شرح مزجى مختصرى در دو جلد بر آن نوشته و جلد اولى اين شرح در تبريز چاپ شده است.<ref>ريحانة الأدب /4 167 - 179</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۲۸۴: | خط ۲۸۳: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ | [[التکملة في شرح التبصرة]] | ||
[[فقه الصادق]] | |||
[[كفاية المحصلين في تبصرة أحكام الدين]] | |||
[[شرح تبصرة المتعلمین]] | [[شرح تبصرة المتعلمین]] | ||
[[صراط اليقين في شرح تبصرة المتعلمين]] | |||
[[اللمعات النیره فی شرح تکمله التبصره]] | [[اللمعات النیره فی شرح تکمله التبصره]] | ||