آشنایی با فرهنگ‌نویسی

آشنایی با فرهنگ‌نویسی
پدیدآوران	جکسون، هاوارد (نویسنده) افضلی، محمدرضا (مترجم)
ناشر	کتاب بهار
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲
شابک	‎9ـ69ـ7067ـ622ـ978
کد کنگره	‏

آشنایی با فرهنگ‌نویسی تألیف هاوارد جکسون، ترجمه محمدرضا افضلی؛ در این کتاب موضوع فرهنگ‌نویسی با دیدی تازه بررسی شده است. نویسنده مروری مفصل بر روی تاریخ، انواع و محتوای فرهنگ‌ها انجام داده است و در آن انواع گوناگون فرهنگ از فرهنگ‌های خاص گویشوران بومی تا فرهنگ‌های موضوعی و فرهنگ‌های خاص زبان‌آموزان از جمله فرهنگ‌های ثبت‌شده روی سی‌دی را تحلیل می‌کند تا راه‌هایی را نشان دهد که فرهنگ‌ها کارکرد دوگانۀ تشریح واژه‌های زبان و ارائۀ مرجعی مفید و دسترس‌پذیر را از طریق آنها محقق می‌کنند.

ساختار

کتاب در چهارده فصل به نگارش درآمده است.

گزارش محتوا

در سالیان اخیر فرهنگ‌ها در قالب‌های الکترونیکی به‌ویژه به صورت سی‌دی نیز پدیدار شده‌اند و راهگشای امکانات تازه‌ای، نه‌تنها در نحوۀ استفاده از فرهنگ، بلکه در شیوۀ نظم‌بخشی به مطالب فرهنگ بوده‌اند. دسترسی برخط به فرهنگ‌ها، از جمله «فرهنگ بزرگ انگلیسی آکسفورد» از طریق اینترنت نیز فراهم شده است و مشترکان می‌توانند شاهد بازنگری‌های این فرهنگ برای ویراست سوم باشند؛ زیرا این بازنگری‌ها به طور فصلی در شبکه بارگذاری می‌شوند.

مطالعات فرهنگ‌نویسی نیز توسعه یافته و طی سال‌های اخیر شکوفا شده است. در این سال‌ها شاهد انتشار بسیار موفقیت‌آمیز کتاب‌هایی در فرهنگ بوده‌ایم؛ از قبیل «دایرةالمعارف بین‌المللی فرهنگ‌نویسی»، «فرهنگ فرهنگ‌نویسی» و .... . در این کتاب موضوع فرهنگ‌نویسی با دیدی تازه بررسی شده است. نویسنده مروری مفصل بر روی تاریخ، انواع و محتوای فرهنگ‌ها انجام داده است و در آن انواع گوناگون فرهنگ از فرهنگ‌های خاص گویشوران بومی تا فرهنگ‌های موضوعی و فرهنگ‌های خاص زبان‌آموزان از جمله فرهنگ‌های ثبت‌شده روی سی‌دی را تحلیل می‌کند تا راه‌هایی را نشان دهد که فرهنگ‌ها کارکرد دوگانۀ تشریح واژه‌های زبان و ارائۀ مرجعی مفید و دسترس‌پذیر را از طریق آنها محقق می‌کنند.

فرهنگ گنجینه‌ای از واژه‌هاست؛ در فرهنگ واژه‌ها به ترتیب الفبا مرتب می‌شوند و هنگام نگاه‌کردن به فرهنگ‌ها فهرستی از واژه‌ها را می‌خوانیم. در فصل نخست کتاب به تعریف واژه، تکواژه‌ها و گونه‌ها، دسته‌بندی واژه‌ها و تجزیۀ واژه‌ها پرداخته شده است. فصل دوم نیز نکاتی دربارۀ واژه‌ها از قبیل ساخت نوواژه‌ها، تعریف واژه‌ها، معنای واژه و ... را ارائه داده است.

فرهنگ کتابی مرجع دربارۀ واژه‌‌‌ها و زبان است. نزدیک‌ترین واژۀ هم‌معنا با آن «دایرةالمعارف» است؛ اما دایرةالمعارف دربارۀ اشیاء، اشخاص، مکان‌ها و ایده‌هاست، نه دربارۀ زبان. فصل سوم کتاب اختصاص به آشنایی با فرهنگ دارد و نویسنده به نکاتی چون تعریف فرهنگ، محتوای فرهنگ، تدوین و ارزیابی فرهنگ در آن اشاره کرده است.

در فصل چهارم تا ششم کتاب تاریخ فرهنگ‌نویسی در زبان انگلیسی تا زمان کنونی دنبال شده است. در فصل چهارم به بررسی فرهنگ ساموئل جانسون در اواسط قرن هجدهم پرداخته شده است؛ فصل بعدی به بررسی «فرهنگ انگلیسی آکسفورد» اختصاص یافته است و در فصل ششم ابتدا چکیده‌ای از فرهنگ‌نویسی در آمریکا ارائه شده و سپس موضوع تا زمان حال پی گرفته شده است.

در فصل هفتم این موضوع بررسی شده است که چه کسانی و با چه مقاصدی از فرهنگ استفاده می‌کنند. در این فصل این پرسش طرح شده است که آیا فرهنگ‌ها دو دسته هدف متناقض و ناسزگار دارند یا نه؟ در فصل هشتم بحث شده است که فرهنگ‌ها چگونه و با چه میزان موفقیت جنبه‌های مختلف معنای واژگانی را توصیف می‌کنند. در فصل نهم نیز دربارۀ بعضی از اطلاعات دربارۀ واژه‌ها تحقیق شده است که ممکن است در فرهنگ‌ها آمده باشند؛ موضوعاتی مثل املا، تلفظ، تصریف، طبقات واژه‌ها و کاربرد آنها بررسی شده است و در فصل دهم ریشه‌شناسی این موارد انجام شده است.

فرهنگ‌های زبان‌آموز بر این مبنا شکل گرفته‌اند که با ورزیده‌ترشدن زبان‌آموزان، نیاز آنها از فرهنگ دوزبانه به عنوان مرجع واژگانی به فرهنگ یک‌زبانه تغییر می‌کند. بنابراین فرهنگ‌های یک‌زبانۀ زبان‌آموز برای رفع این نیاز از طریق ارائۀ اطلاعاتی دربارۀ معنا و کاربرد واژه‌های انگلیسی تدوین می‌شوند. در فصل یازدهم به بررسی این نوع فرهنگ پرداخته شده است و نحوۀ تکامل آنها برای پاسخگویی به نیازهای ادراک‌شدۀ زبان‌آموزان که انگلیسی را به عنوان زبان دوم یا زبان خارجی فرا می‌گیرند، نشان داده شده است.

در فصل دوازدهم به معایب استفاده از فهرست‌بندی الفبایی فرهنگ‌ها اشاره شده است و ابتدا این سؤال طرح می‌شود که آیا ترتیب الفبایی بهترین ترتیب برای ارائۀ توصیف واژگان به طور کلی است و سپس اینکه آیا کاربران نیازهایی هم دارند که با استفاده از ترکیب دیگری در فرهنگ بهتر پاسخ داده شوند؟

تدوین فرهنگ امری نیست که بتوان آن را سرسری گرفت. در فصل سیزدهم به پاره‌ای مسائل مرتبط با تدوین فرهنگ پرداخته شده است و بعضی از تصمیم‌گیری‌هایی که فرهنگ‌نویسان و ویراستاران فرهنگ با آنها روبرو می‌شوند، در نظر گرفته شده است. در فصل پایانی کتاب نیز دربارۀ قضیۀ نقد فرهنگ بحث شده است و راه‌هایی برای انجام این کار و رهنمودهایی برای ارزیابی فرهنگ‌ها ارائه شده است. در پایان نیز واژه‌نامه‌ای فارسی ـ انگلیسی از اصطلاحات آورده شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات