مدخل: مقدمه‌ای برای ورود به بخش الهیات تجرید

مدخل: مقدمه‌ای برای ورود به بخش الهیات تجرید
پدیدآوران	خالقیان، فضل‌الله
ناشر	دارالحدیث
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1401ش
چاپ	یکم
زبان	فارسی

مدخل، مقدمه‌ای برای ورود به بخش الهیات تجرید، اثر فضل‌الله خالقیان، به شرح مطالب و برخی مسائل مقصد اول و دوم کتاب «تجريد الاعتقاد» خواجه نصیرالدین طوسی(597 -‌672ش) پرداخته شده است.

انگیزه تألیف

در حال حاضر تدريس کتاب کشف المراد في شرح تجريد الاعتقاد، به عنوان متن درسی کلام قدیم مرسوم و رایج است. این کتاب که متن آن به وسیله متکلّم و فيلسوف عظيم الشأن، خواجه نصیرالدین طوسی تصنیف شده و با قلم شاگرد بزرگش علامه حلی شرح داده شده مشتمل بر شش بخش کلی است که، مصنف هر بخش را یک «مقصد» نامیده است.

از این مقاصد ششگانه فقط بخش الهیات و عقاید اسلامی آن که شامل چهار مقصد پایانی است، تدریس می‌شود و مقصدهای پیش از آن متروک و از مدار درس و بحث، خارج شده است. ظاهراً به سبب رواج متون فلسفی‌ای که مبتنی بر آرای فیلسوف بزرگ، صدر المتألهین شیرازی است به خواندن و آموزش آن دو مقصد که یکی در امور عامه و دیگری در باب جواهر و اعراض است، نیازی احساس نمی‌شود همین امر موجب شده است این دو مقصد، به رغم دارا بودن مطالب بسیار ارزشمند مورد توجه و مطالعه جدی و عمومی قرار نگیرد. وانگهی برخی مطالب که در بخش الهیات و عقاید تجرید آمده و از سوی شارح گران‌قدر علامه حلی تبیین شده متوقف بر مباحثی است که پیشتر در دو مقصد نخستین، مبین و مبرهن شده است. با در نظر گرفتن این نکته نگارنده که خود توفیق تدریس کتاب را در مقطع کارشناسی ارشد داشته است بر آن شد تا با جمع‌آوری آن مباحث و ترجمه و شرحشان، تا حدى خلأ مهجوریت دو مقصد یاد شده را جبران کند؛ مهمتر این‌که در جهت کمک به آموزش بهتر مباحث الهيات و عقاید کتاب قدمی بر داشته باشد؛ بنابراین می‌توان نوشتار حاضر را مدخلی برای ورود به مباحث مزبور دانست.

روش نگارش

شیوه کار به این صورت است که مطابق با ترتیب مطالب کتاب، مسائل مرتبط با بخش الهيات و عقايد تجريد، انتخاب شده و در ابتدا متن مسئله، سپس ترجمه و پس از آن، شرح آورده شده است. نگارنده در شرح مسائل از کشف المراد به عنوان شرح پایه استفاده کرده است برای تشریح بهتر و جامع‌تر در جای جای نوشتار حاضر، از مطالب بسیار سودمند شوارق الإلهام - که از شروح متأخر و ممتاز، تجرید به قلم محقق سترگ فیاض لاهیجی است بهره برده شده است به این ترتیب یکی از مزایای این نوشتار، ترویج شرح ارزشمند شوارق است که متأسفانه، مورد استفاده عمومی قرار نمی‌گیرد نویسنده در پاره‌ای از مسائل به شرح فارسی محقق معاصر، علامه شعرانی مراجعه کرده و از آن سود جسته است. همچنین بنا به ضرورت در مواردی به آثار فیلسوف بی‌نظیر شیخ الرئیس ابن سینا اشاره شده است. بیان این نکته ضروری است که پس از طرح هر مسئله مورد کاربرد آن در مباحث بعدی و برخی مطالب لازم دیگر با ذکر نشانی در ابتدای هر درس ضمن پانوشت شماره ۱، آمده است.

بنابراین مطالعه این پانوشت‌ها شرط بهره برداری مطلوب از این مکتوب به حساب می آید. نسخه مورد استفاده و مرجع نشانی‌های موجود در این اثر کتابی است که مرحوم استاد آیة‌الله حسن حسن‌زاده آملی آن را تصحیح کرده و از سوی انتشارات جامعه مدرسین قم به تاریخ ١٤٢٢ ق چاپ و منتشر شده است.

منابع مقاله

پایگاه اطلاع‌رسانی حدیث شیعه (شیعه نت)