دو رساله عرفانی: الرسالة اللدنیة، منهاج العارفین

دو رساله عرفانی: الرسالة اللدنیة، منهاج العارفین
پدیدآوران	غزالی، محمد بن محمد (نویسنده) وفایی‌بصیر، احمد (مترجم)
ناشر	جامی
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲
شابک	‎4ـ343ـ176ـ600ـ978
موضوع	عرفا‌ن‌ - متون‌ قدیمی‌ تا‌ قرن‌ ۱۴,تصوف‌ - متون‌ قدیمی‌ تا‌ قرن‌ ۱۴
کد کنگره	‏BP ۲۸۲/۷/غ۴ر۵۰۴۱ ۱۴۰۲

دو رساله عرفانی: الرسالة اللدنیة، منهاج العارفین تألیف امام محمد غزالی، ترجمه احمد وفایی‌بصیر؛ در این کتاب دو رسالۀ عرفانی غزالی به همراه ترجمۀ آنها آورده شده است که عبارت‌اند از: منهاج العارفین با بحث از خوف و رجاء و حب و بیان ریشه و دلیل هر کدام و ذکر تمثیلی برای آنها آغاز کرده و با بحثی در مورد تفکر به پایان رسانده است. و الرسالة اللدنیة در مورد علم غیبی لدنی است.

ساختار

در ابتدای کتاب زندگی‌نامۀ محمد غزالی آمده است، سپس ترجمۀ فارسی رسالة اللدنیة و در ادامه متن عربی الرسالة اللدنیة و ترجمۀ فارسی منهاج العارفین به همراه متن عربی منهاج العارفین آمده است.

گزارش محتوا

عصر غزالی عصر اوج منازعات و تعارضات عقیدتی، اجتماعی و سیاسی در جهان اسلام بوده است؛ یعنی نیمۀ دوم قرن پنجم هجری ـ قمری که جهان اسلام شاهد لشکرکشی‌های ترکان سلجوقی و ضعف مفرط خلفای عباسی بغداد و نیز نوعی واکنش شدید و افراطی به عقل‌گرایی ابن‌سینا و کلام معتزلی بوده است. همچنین در این عصر، جنگ‌های صلیبی با مسیحیان آغاز می‌شود که این وقایع به اندازه‌ای تأثیرگذار بوده‌اند که شاید قرون بعدی و تحولات آن به‌نوعی ریشه در همین نیم‌قرن سرنوشت‌ساز داشته است.

آنچه در وهلۀ اول در حیات غزالی نظرها را جلب می‌کند، شیفتگی و کوشش او برای وصول به یقین است. معرفت در نظر او تنها در حسیات و بدیهیات و ضروریات است؛ اما او همین بدیهیات و حسیات و ضروریات را نیز به محک نقد می‌زند تا ببیند آیا آنها نیز می‌توانند مورد شک و تردید واقع شوند یا نه؟

غزالی را باید در زمرۀ دانشمندانی به شمار آورد که به فراوانی آثار مشهورند. نوشتارهای او افزون بر هفتاد عنوان کتاب و رساله ذکر شده است و اگر این گفتۀ غزالی که «چهل سال در دریای علوم دین غواصی کردم» را بپذیریم، تاریخ راه‌یافتن او به جرگۀ علمای دین به دوران سیزده‌سالگی‌اش برمی‌گردد؛ یعنی در این هنگام مقدمات کار دانش‌اندوزی را فرا گرفته بود.

در این کتاب دو رسالۀ عرفانی غزالی به همراه ترجمۀ آنها آورده شده است که عبارت‌اند از: منهاج العارفین و الرسالة اللدنیة.

غزالی «منهاج العارفین» را که دارای یک خطبه و 27 باب است، با بحث از خوف و رجاء و حب و بیان ریشه و دلیل هر کدام و ذکر تمثیلی برای آنها آغاز کرده و با بحثی در مورد تفکر به پایان رسانده است. موضوعات دیگری که در این رساله مطرح شده، عبارت‌اند از: احکام، رعایت و مفتاح آن، نیت، شکر، ذکر، لباس، قیام، سواک، تبرز، طهارت، خروج، دخول در مسجد، افتتاح نمازها، قرائت، رکوع، سجود، تشهد، سلام، دعا، صوم، زکات، حج، سلامت، عزلت، عبادت و تفکر.

رسالۀ «الرسالة اللدنیة» دارای یک خطبه و هفت فصل است. این رساله در مورد علم غیبی لدنی است و علت تألیف آن را خود مؤلف، پاسخ به درخواست یکی از دوستانش در این مورد دانسته است. ابوحامد غزالی علت انکار را آشنانبودن به اصناف علوم و طریقۀ تحصیل‌شان می‌داند و مبادرت به بیان حقایق باارزشی در مورد شرافت علم و عالم با بهره‌گیری از آیات قرآن، شرح نفس و روح انسانی، اصناف و اقسام علم (همچون تقسیم علم به شرعی و عقلی و تقسیم علم شرعی به علم اصول و علم فروع و ...)، علم صوفیه، راه‌های تحصیل علوم (تعلیم انسانی و تعلیم ربانی)، مراتب نفوس در تحصیل علوم و حقیقت علم لدنی و اسباب حصول آن می‌کند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات