هخامنشیان: فرمانروایان جهان باستان

هخامنشیان: فرمانروایان جهان باستان
پدیدآوران	جعفری، محسن (نویسنده)
ناشر	ققنوس
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲
شابک	‎5ـ0438ـ04ـ622ـ978
کد کنگره	‏

هخامنشیان: فرمانروایان جهان باستان تألیف محسن جعفری، این کتاب دومین عنوان از «مجموعۀ تاریخ ایران‌زمین» است. در این کتاب نخست تاریخ سیاسی هخامنشیان بررسی و سپس خواننده با مهم‌ترین ویژگی‌ها و آثار تمدنی، فرهنگی، معماری، هنری و ... در این دوره آشنا می‌شود.

ساختار

کتاب از 9 بخش تشکیل شده است.

گزارش کتاب

شاهنشاهی هخامنشی (559 تا 330 ق.م) جایگاه ویژه‌ای در تاریخ ایران‌زمین دارد؛ زیرا در این دوره ایرانیان نخستین بار ابرقدرت بی‌رقیب جهان باستان شدند و بر قلمرو پهناوری که مساحتش بیش از هشت‌برابر ایران کنونی بود، فرمانروایی کردند. افزون بر این باشکوه‌ترین نمونه‌های معماری و زیباترین آثار هنری تاریخ ایران نیز در این دوره به وجود آمدند.

برخی شاهان هخامنشی دستاوردهای نظامی و سیاسی شگفت‌آوری داشتند؛ کوروش کبیر با نبوغ نظامی و سیاسی شگفت‌آورش در کمتر از بیست‌سال دولت محلی پارسیان را به بزرگ‌ترین قدرت جهان باستان تبدیل کرد و داریوش بزرگ ساختار شاهنشاهی هخامنشی را چنان با دقت و ظرافت ساماندهی کرد که حتی امروز نیز نظم و دقت سازمان اداری دولت هخامنشی مایۀ شگفتی پژوهشگران است. با این وجود جهان‌گشایی‌های کوروش در تاریخ جهان بی‌مانند است؛ نه‌ جهان‌داری داریوش و نه بناهای باشکوه برجای‌مانده از هخامنشیان. فرمانروایان آشوری، بابلی و مصری بناهایی گاه باشکوه‌تر از هخامنشیان ساختند، مغولان در مقایسه با ایرانیان بر قلمرو پهناورتری فرمانروایی کردند و دولت‌های استعمارگر اروپایی سازمان‌های اداری بسا بسامان‌تری از هخامنشیان پدید آوردند؛ اما آنچه هیچ‌کدام از این دولت‌ها نداشتند و شاهنشاهی هخامنشی داشت، روح مداراگرانه‌ای بود که در تاریخ پرآشوب جهان کم‌مانند است.

این کتاب دومین عنوان از «مجموعۀ تاریخ ایران‌زمین» است. در این کتاب نخست تاریخ سیاسی هخامنشیان بررسی و سپس خواننده با مهم‌ترین ویژگی‌ها و آثار تمدنی، فرهنگی، معماری، هنری و ... در این دوره آشنا می‌شود.

در فصل نخست کتاب به برآمدن نیاکان هخامنشیان و داده‌هایی اندک از آنان بر اساس منابع تاریخی پرداخته شده است. فصل دوم اختصاص به بررسی زندگی کوروش کبیر و بنیان‌گذاری شاهنشاهی هخامنشی دارد. در فصل سوم دوران شاهنشاهی هخامنشی از کمبوجیه تا داریوش با عنوان بحران در دولت هخامنشی بررسی شده است.

داریوش بزرگ بیش از 36 سال پادشاهی کرد و این دوران طولانی را می‌توان اوج قدرت دولت هخامنشی دانست؛ به گونه‌ای که می‌توان داریوش را یکی از نیرومندترین و موفق‌ترین پادشاهان تاریخ ایران دانست. در فصل چهارم نگاهی کوتاه به این دوران انداخته شده است و مهم‌ترین اقدام‌های داریوش بزرگ بررسی گردیده است.

در نتیجۀ سیاست‌های خردمندانۀ شاهان هخامنشی دوران «آرامش پارسی» که از زمان داریوش آغاز شده بود، تا اندازۀ زیادی پابرجا ماند؛ به گونه‌ای که در این دورۀ طولانی (81 سال) فقط چند شورش ناپایدار محلی روی داد. در فصل پنجم مهم‌ترین رویدادهای این دوره یعنی از خشایارشا تا داریوش دوم بررسی شده است.

دوران ثبات و آرامشی که با پادشاهی داریوش یکم آغاز شده بود، با مرگ داریوش دوم به پایان رسید و دولت هخامنشی وارد دورۀ پایانی تاریخ خود شد. در سرتاسر این دوران 75 ساله ایرانیان همچنان ابرقدرت جهان باستان بودند؛ اما هرگز نتوانستند قدرت پیشین خود را بازیابند؛ جنگ قدرت بین شاهزادگان، اختلاف‌های سیاسی درباریان، خودسری ساتراپ‌ها و شورش‌های استقلال‌طلبانه مهم‌ترین رویدادهایی بود که به‌تدریج پایه‌های دولت هخامنشی را سست کرد و سرانجام حملۀ برق‌آسای اسکندر مقدونی این دولت بزرگ را سرنگون کرد. در فصل ششم به این دوران پرداخته شده است.

در فصل هفتم بر اساس آثار باستانی برجای‌مانده از دورۀ هخامنشی، جنبه‌های گوناگون تمدنی و فرهنگی و تأثیر جهانی شاهنشاهی هخامنشی بررسی شده است. فصل هشتم اختصاص به بررسی هنر و معماری دوران هخامنشی دارد و در فصل پایانی تخت‌جمشید و بناهای نزدیک آن (نقش رستم) معرفی شده‌اند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات