فرهنگ توضیحی مثل‌های ژاپنی

فرهنگ توضیحی مثل‌های ژاپنی
پدیدآوران	حسینی، سیدآیت (نویسنده) دانشمند، شقایق (محقق)
ناشر	امیرکبیر
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲
شابک	‎6ـ2201ـ00ـ964ـ978
کد کنگره	‏

فرهنگ توضیحی مثل‌های ژاپنی: 3076 ضرب‌المثل و اصطلاح ژاپنی به همراه ترجمه و توضیح تألیف سیدآیت حسینی، شقایق دانشمند، هدف از تألیف این کتاب نخست آشناکردن خوانندگان فارسی‌زبان با فرهنگ مردم ژاپن از دریچۀ مثل‌های ژاپنی و دوم تهیۀ منبعی برای مراجعه و استفادۀ دانشجویان و مترجمان ژاپنی و پژوهشگران فرهنگ ژاپن بوده است.

گزارش کتاب

مثل‌های هر قوم در کنار اساطیر و داستان‌ها و ترانه‌ها بخشی از فرهنگ عامه یا فولکلور آن قوم را شکل می‌دهند و آینۀ باورها، هنجارها و روش زندگی مردم آن قوم هستند. با مطالعه و تحلیل مثل‌های هر قوم می‌توان عقاید دینی، آداب و رسوم، دغدغه‌ها، آرزوها، خرافات، خوراک، پوشاک و قواعد اجتماعی آن قوم را شناخت و با جغرافیا و شرایط اقلیمی سرزمینی که آن قوم در آن زندگی می‌کند، آشنا شد؛ همچنین درک عمیق‌تری از روابط فرهنگی آن قوم با اقوام دیگر پیدا کرد. به طور خلاصه به مطالعه و بررسی مثل‌های مردم یک سرزمین می‌توان به‌مثابۀ یک دورۀ ارزشمند مردم‌شناسی نگریست که ما را با زندگی مردمان و فرهنگ و تاریخ و اقلیم آن سرزمین آشنا می‌کند. هدف از تألیف این کتاب نخست آشناکردن خوانندگان فارسی‌زبان با فرهنگ مردم ژاپن از دریچۀ مثل‌های ژاپنی و دوم تهیۀ منبعی برای مراجعه و استفادۀ دانشجویان و مترجمان ژاپنی و پژوهشگران فرهنگ ژاپن بوده است.

نکتۀ مهمی که در مطالعۀ مثل‌های یک قوم باید در نظر داشت آن است که مجموعه مثل‌های هیچ قومی به هیچ‌روی مجموعه‌ای یک‌دست و منسجم نیست؛ میان مثل‌ها برخی زبان عامیانه و محاوره‌ای دارند و برخی دیگر زبان رسمی و نوشتاری، برخی به زبان رایج امروزی هستند و برخی دیگر زبانی کهن و منسوخ دارند، برخی نکات ساده و پیش‌پاافتادۀ روزمره را بیان می‌کنند و برخی دیگر مفاهیم عمیق فکری و فلسفی را. افزون بر این در مفاهیم و معانی مثل‌ها نیز تشتت و حتی تناقض بسیار دیده می‌شود؛ با این وجود مثل‌های متعددی نیز وجود دارند که بر جبر و عدم اختیار تأکید می‌کنند و خواست انسان را در مقابل تقدیر و سرنوشت هیچ می‌انگارند. تمام انواع این تشتت‌ها و تناقض‌ها در مثل‌های ژاپنی نیز می‌توان به‌وفور مشاهده کرد؛ از این‌رو مطالعۀ علمی مثل‌ها، به جای جستجوکردن نکات حکمی و درس‌های زندگی یا یافتن جواب‌های منطقی برای پرسش‌های بشر، باید به دنبال نکات مردم‌شناختی، فرهنگ، تاریخی، اجتماعی و اقلیمی بود؛ رویکردی که در انتخاب و شرح مثل‌های این کتاب مورد استفاده قرار گرفته است. افزون بر آن بسیاری از مثل‌های ژاپنی خواننده و پژوهشگر را با باریک‌بینی و ظرافت اندیشه و شوخ‌طبعی مردم ژاپن آشنا می‌کنند و افزون بر نکات مردم‌شناختی، خواندن آنها بسیار لذت‌بخش و سرگرم‌کننده است.

مثل‌های ژاپنی دارای پیکره‌ای یک‌دست و منسجم نیست و به لحاظ صوری و زبانی و به لحاظ معنایی و محتوایی مجموعه‌ای متشتت و غیرمنسجم را شکل می‌دهد. از نظر زبانی تعداد مثل‌های ژاپنی که زبانی کهن و منسوخ دارند، بسیار زیاد است؛ به این دلیل که از حدود قرن دهم تا اواسط قرن نوزدهم زبان گفتاری مردم ژاپن بسیار تغییر یافته بود؛ اما زبان نوشتاری تا حد زیادی ثابت مانده بود؛ به عبارت دیگر در قرن نوزدهم مردم هر ناحیه از ژاپن هنگام سخن‌گفتن به زبان و گویش رایج آن روزگار منطقۀ خود سخن می‌گفتند؛ اما هنگام نوشتن به زبان کهنی می‌نوشتند که به متون کلاسیک باستانی شبیه بود. در این مثل‌ها هم واژه‌ها و اصطلاحات بسیار هست، هم برخی واژ‌ه‌های رایج در معانی مهجور قدیمی به کار می‌روند و هم تصریف کلمات و ساخت محوی جملات کهن و متروک است.

یکی از ویژگی‌های جالب‌توجه مثل‌های ژاپنی نقش پررنگ پدیده‌های جوی و تلاش برای پیش‌بینی وضع هوا در آنهاست. یکی دیگر از نکات مهم مثل‌های ژاپنی، ارتباط آنها با ادبیات ژاپنی و به‌ویژه شعر است. برخی از مثل‌ها برگرفته از آثار ادبی مشهور هستند و برای ژاپنی‌زبانان یکی از آثار ادبی این زبان را تداعی می‌کنند. برخی از مثل‌ها درحقیقت اشعار «هایکو» یا «سن‌ریو» هستند که به شکل اصلی خود یا با اندکی تغییر به عنوان مثل رایج شده‌اند.

در این کتاب اندکی بیش از سه‌هزار مثل و اصطلاح کنایی ژاپنی گردآوری شده است و برای هر مثل یک مدخل اختصاص داده شده است. هر مدخل از چهار قسمت تشکیل شده است که این چهار قسمت به‌ترتیب عبارت‌اند از: الف) ترجمۀ فارسی مثل: در این بخش مثل ژاپنی به فارسی ترجمه شده است. ب) صورت ژاپنی مثل: در این قسمت صورت اصلی مثل در زبان ژاپنی با رسم‌الخط ژاپنی آورده شده است. ج) آوانگاشت مثل: در این قسمت صورت آوایی، یعنی تلفظ ژاپنی مثل با حروف لاتین آورده شده است. د) توضیحات معنایی و کاربردی مثل: در این قسمت دربارۀ معنای مثل و موارد کاربرد آن توضیح داده شده است.

ملاک اصلی برای انتخاب مثل‌های این کتاب، مشهور و پرکاربردبودن مثل بوده است؛ افزون بر آن، به مثل‌هایی که دربرگیرندۀ نکات فرهنگی، اجتماعی و تاریخی بوده‌اند، اولویت داده شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات