اساطیر یونان: درس‌گفتارها

اساطیر یونان: درس‌گفتارها
پدیدآوران	مخبر، عباس (نویسنده)
ناشر	مرکز
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲
شابک	‎8ـ528ـ213ـ964ـ978
کد کنگره	‏

اساطیر یونان: درس‌گفتارها تألیف عباس مخبر، نویسنده در این کتاب کوشیده است با نگاهی تحلیلی به تبارشناسی خدایان و الهه‌ها و بن‌مایه‌های فلسفی، تقدیرگرایانه و روان‌کاوانۀ مندرج در پس و پشت اساطیر یونانی بپردازد.

ساختار

کتاب از دوازده فصل تشکیل شده است.

گزارش کتاب

اسطوره‌های یونانی بخشی از جذاب‌ترین و اثرگذارترین اسطوره‌های جهان است. این پیکرۀ غنی خیال‌آفرینی بشر، از زمان تدوین آن یعنی 2500 سال پیش تا به امروز الهام‌بخش نویسندگان، نمایشنامه‌نویسان، شاعران، نقاشان، موسیقی‌دانان، هنرمندان تجسمی و انواع هندهای جدید مانند سینما بوده است. علاقمند به اسطوره در کشور ما نیز با اسطوره‌های یونان آشنا هستند و در این‌باره کتاب‌های متعددی به فارسی ترجمه شده است. اما بیشتر آثار موجود به زبان فارسی بخشی از اساطیر یونان را به خواننده معرفی می‌کنند و اغلب هم سرگذشت خدایان و قهرمانان است. به‌ندرت می‌توان آثاری دید که در کنار این افسانه‌ها و اسطوره‌ها، به بخش‌های مهم دیگری از قبیل اسطوره‌های آفرینش، کیش‌های رازآمیز یونانی و تأثیر آنها بر دنیای بعدی یونانی ـ رومی و مسیحیت پرداخته باشند.

اساطیر و افسانه‌های یونانی در زمرۀ غنی‌ترین و بارورترین مجموعه داستان‌های فرهنگ غرب به شمار می‌آیند و با وجود تنوع‌شان، چشم‌انداز مشترکی از زندگی را به نمایش می‌گذارند. یونانیان در اسطوره‌ها خود زندگی، جوانی، شادمانی و شادخواری را ستایش می‌کنند و از مرگ‌اندیشی بیزارند. مرگ سرانجام غایی زندگی و واقعیتی گریزناپذیر است که اسطوره‌های یونانی بر آن مویه سر نمی‌دهند.

این کتاب از مجموعۀ درس‌گفتارهای مؤلف در باب اساطیر ایران و جهان است. نویسنده در این کتاب کوشیده است با نگاهی تحلیلی به تبارشناسی خدایان و الهه‌ها و بن‌مایه‌های فلسفی، تقدیرگرایانه و روان‌کاوانۀ مندرج در پس و پشت اساطیر یونانی بپردازد. توجه به بخش‌های کمتر دیده‌شدۀ اساطیر یونان و تأکید بر اهمیت و نقش الهه‌ها در مجادلۀ دیرپای میان نظام‌های مادرتبار و پدرسالار از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.

پس از مروری بر چشم‌اندازهای اسطوره‌های یونان و اسطوره‌های آفرینش در یونان، در فصل سوم خلاصه‌ای از اسطورۀ افرینش المپی آمده است. در کوه المپی خدایانی که بعد از ده سال جنگ مستقر شده‌اند و قلمروهایشان هم مشخص شده است؛ اما در واقع خدایان المپ از مناطق مختلف آمده‌اند و به طرزی ماهرانه و هنرمندانه در قالب اسطوره‌های یونانی با هم ترکیب شده‌اند و یک مجموعۀ اسطوره‌های جدید خلق شده است. در المپ دوازده خدا و الهه وجود دارند که عبارت‌اند از: زئوس، پوزیدون، آپولون، هرمس، هفایستوس، آرس، دیونوسوس، و الهگان هرا، آتنا، آرتمس، دیمیتر، آفرودیت.

افزون بر الهه‌های المپ، الهه‌های دیگری نیز در اساطیر یونان نقش‌های مهمی ایفا می‌کنند. شمار کثیری از الهه‌ها در قالب پریان دریا، جنگل، کوهستان، پریا ملیایی با نام و بی‌نام در اسطوره‌ها، آیین‌ها و جشنواره‌های مختلف حضور دارند. در فصل چهارم به بخشی از این الهگان مهم پرداخته شده است.

تبارشناسی خدایان و الهه‌های یونانی در فصل پنجم آمده است. اسطوره‌های یونانی آکنده از داستان‌های عاشقانه، چندهمسری و اشکال مختلفی از ازدواج است که در آنها روابط جنسی و باروری اهمیت اساسی دارند. این روابط بیان‌کنندۀ نقش اساسی زنان در حفظ ثبات کیهان از طریق تولید مثل، استمرار نسل بشر و باروری طبیعت است؛ در فصل ششم از عاشقانه‌های اساطیر یونانی سخن گفته شده است.

در فصل هفتم از ایلیاد از مهم‌ترین آثار حماسی جهان و یونان سخن گفته شده و فصل هشتم اختصاص به اودیسه دارد. ایلیاد را اسطورۀ پدرسالار و اودیسه را مادرتبار گفته و خوانده‌اند.

پرومتئوس یا پرومته یکی از بزرگ‌ترین قهرمانان همۀ دوران‌ها و اسطوره‌ها و یکی از کهن‌الگوهای قهرمان است. اسطوره‌ای که در دوهزارسال گذشته در جای‌جای جهان به صورت‌های مختلفی اجرا شده است. فصل نهم کتاب دربارۀ قهرمانان اسطوره‌ای یونانی از قبیل پرومته، سیزیف، ادیپ، هراکلس و ... است.

در یونان باستان دین ماهیتی مدنی داشت و به مناسبات اجتماعی و سیاسی مردم در هر دولت‌شهر مربوط می‌شد. دین رسمی بیشتر مردم چندان دغدغۀ زندگی پس از مرگ را نداشت، به‌جز قهرمانان و معدودی برکت‌یافتگان که در زندگی پس از مرگ تا حدودی تکلیف‌شان روشن بود و به فضایی دلپذیر در ایلوسیوم می‌رفتند. در فصل دهم از کیش‌های رازآمیز یونانی راز قبیل الئوسی، دیونوسوس و اورفه سخن گفته شده است.

انه‌اید یکی دیگر از حماسه‌های بزرگ دنیای کهن و سراینده‌ای ویرژیل است. قهرمان این حماسه، انه یکی از بازماندگان جنگ تروا، فرزند آفرودیت و آنخسیس است. او این رسالت را بر دوش دارد که از تروا به ایتالیا برود و در آنجا تروای تازه‌ای بنا کند. فصل یازدهم اختصاص به بررسی انه‌اید دارد.

فصل پایانی کتاب دربارۀ تراژدی است. تراژدی، غم‌نامه، سوگ رنج‌نامه، سوگ‌نامه یا سوگ‌نوشت یک شکل نمایشی مردم‌پسند و تأثیرگذار در تئاتر یونان باستان است که آغاز آن به قرن ششم قمری می‌رسد. آیسخولوس، سوفوکل و اوریپید از جمله تراژدی‌نویسان معروف یونانی هستند. تراژدی یونانی در کنار کمدی، شالودۀ تئاتر مدرن را شکل می‌دهند.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات