شاپور تهرانی، ارجاسب بن خواجگی: تفاوت میان نسخهها
A-esmaeili (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات زندگینامه | |||
| عنوان = شاپور تهرانی، ارجاسب بن خواجگی | | عنوان = شاپور تهرانی، ارجاسب بن خواجگی | ||
| تصویر = NUR18402.jpg | | تصویر = NUR18402.jpg | ||
| خط ۸۱: | خط ۷: | ||
| نامهای دیگر = | | نامهای دیگر = | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| تخلص = | | تخلص =فریبی-شاپور | ||
| نسب = | | نسب = | ||
| نام پدر = | | نام پدر =خواجگی | ||
| ولادت = | | ولادت =965ق | ||
| محل تولد = | | محل تولد =تهران | ||
| کشور تولد = | | کشور تولد = | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = | ||
| رحلت = | | رحلت =1028 تا 1030ق | ||
| شهادت = | | شهادت = | ||
| مدفن = | | مدفن = | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۳۷: | ||
| علایق پژوهشی = | | علایق پژوهشی = | ||
| سبک نوشتاری = | | سبک نوشتاری = | ||
| آثار = | | آثار =[[دیوان شاپور تهرانی]] | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
| امضا = | | امضا = | ||
| کد مؤلف = AUTHORCODE18402AUTHORCODE | | کد مؤلف = AUTHORCODE18402AUTHORCODE | ||
}} | }} | ||
'''ارجاسب بن خواجگی شاپور تهرانی''' | '''ارجاسب بن خواجگی شاپور تهرانی''' (965-1028تا1030)،، که به «امیدی تهرانی» معروف است، از شاعران فارسی سرای نامی اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم بشمار میآید. از آثار شاپور، شیعی بودن او را میتوان فهمید. | ||
==نام و نسب شاعر== | ==نام و نسب شاعر== | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۵۰: | ||
تخلص اولیه شاعر، «فریبی» بوده و تا سال 1003ق، که سال بازگشت از سفر اول است، با این تخلص شعر سروده است. به نظر میرسد، شاعر پس از اختیار تخلص «شاپور»، اشعاری را که با تخلص «فریبی» سروده، تغییر داده باشد<ref>ر.ک: کاردگر، یحیی، ص19-20</ref>. | تخلص اولیه شاعر، «فریبی» بوده و تا سال 1003ق، که سال بازگشت از سفر اول است، با این تخلص شعر سروده است. به نظر میرسد، شاعر پس از اختیار تخلص «شاپور»، اشعاری را که با تخلص «فریبی» سروده، تغییر داده باشد<ref>ر.ک: کاردگر، یحیی، ص19-20</ref>. | ||
== | ==ولادت== | ||
هیچیک از تذکرههایی که به احوال و آثار شاپور پرداختند، به تاریخ تولد او اشارهای نکردند. مؤلف تذکره عرفات العاشقین وقتی جریان ملاقات خود را با شاپور در شهر لاهور شرح میدهد، میگوید که شاعر در اثنای بازگشت از سفر دوم خود، حدود شصت سال داشته است. ازآنجاکه همه تذکرهها، تاریخ بازگشت شاعر را از سفر دوم، سال 1025ق، نوشتهاند، میتوان با کم کردن عدد شصت از 1025ق، به تاریخ تولد شاعر دست یافت. بدینترتیب میتوان گفت تاریخ تقریبی تولد شاپور 965ق، است<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>. | هیچیک از تذکرههایی که به احوال و آثار شاپور پرداختند، به تاریخ تولد او اشارهای نکردند. مؤلف تذکره عرفات العاشقین وقتی جریان ملاقات خود را با شاپور در شهر لاهور شرح میدهد، میگوید که شاعر در اثنای بازگشت از سفر دوم خود، حدود شصت سال داشته است. ازآنجاکه همه تذکرهها، تاریخ بازگشت شاعر را از سفر دوم، سال 1025ق، نوشتهاند، میتوان با کم کردن عدد شصت از 1025ق، به تاریخ تولد شاعر دست یافت. بدینترتیب میتوان گفت تاریخ تقریبی تولد شاپور 965ق، است<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>. | ||
او به خاندانی منسوب است که اگر چه شغل اصلی آنها تجارت و زراعت بوده، اما غالب افراد این خاندان از اهل علم و ادب به شمار میآیند. قدیمترین فرد این حاندان خواجه شیخ علی تهرانی است که در اواسط عهد تیموریان میزیست و از بزرگان شهر ری در عهد خود بود و خواجه ارجاسب معروف به امیدی تهرانی (متوفای 925ق)، نیز از فرزندان اوست. | |||
به نظر میرسد پدر شاپور پسر لهراسب، برادر امیدی باشد. اخلاف لهراسب در هند با پادشاهان بابری پیوند داشتند و خانواده بزرگ و با نفوذی بودند. | |||
==تحصیلات== | |||
دوران کودکی و بخشی از جوانی شاپور در ری به تحصیل علوم و دانشهای رایج گذشت. پس از تکمیل مهارت در فصاحت و بلاغت، او قدم در عرصهی شاعری گذاشت. تخلص اولیه او فریبی بود. پس از اولین سفرش به هند، با همین تخلص شعر میسرود و از آن پس، به «شاهپور یا شاپور» تغییر تخلص داد. | |||
او دوبار به هند سفر کرد. نخستین بار در سال نخست سلطنت شاهعباس اول راهی هند شد. به نظر میرسد ناکامی شاعر در ورود به دربار شاهعباس صفوی او را متوجه هند کرده باشد تا به قول خود عزتی که در ایران برایش حاصل نشد، در هند به دست آورد. شاپور پس از اقامت هفت ساله در لاهور در 1003ق به ایران بازگشت. | |||
سفر دوم او در 1019ق به همراه هیئتی دولتی از جانب شاهعباس به دربار بود. | |||
شاپور در 1025ق به ایران بازگشت و بنا به تصریخ فخرالزمانی قزوینی در 1027 برای حجگزاری به حجاز رفت. | |||
==اعتقادات== | ==اعتقادات== | ||
مروری گذرا در شعر شاپور، شیعی بودن او را آشکار میسازد. علاقه و ارادت شاعر به خاندان عصمت و طهارت از جایجای اشعار او پیداست و حکایت از آن دارد که او در عقیده خود مسلمانی راسخ و استوار است<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>. | مروری گذرا در شعر شاپور، شیعی بودن او را آشکار میسازد. علاقه و ارادت شاعر به خاندان عصمت و طهارت از جایجای اشعار او پیداست و حکایت از آن دارد که او در عقیده خود مسلمانی راسخ و استوار است<ref>ر.ک: همان، ص34</ref>. | ||
==وفات== | |||
دربارهی تاریخ درگذشتش نیز اقوال متفاوتی وجود دارد.گوپاموی اواسط 1050ق و سامی 1048ق را ذکر میکنند، اما آنچه معلوم است وی تا 1028ق یعنی زمان تألیف تذکرهی میخانه در قید حیات بوده است. از این رو این گفته که او بین سالهای 1028 تا 1030ق درگذشته است صحیحتر به نظر میرسد، از محل آرامگاه وی نیز اطلاعی در دست نیست. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۸۷: | ||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 خرداد 1403]] | ||
[[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ خرداد 1403 توسط سید محمد رضا موسوی]] | [[رده:مقاله نوشته شده در تاریخ خرداد 1403 توسط سید محمد رضا موسوی]] | ||
[[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ خرداد 1403 توسط محسن عزیزی]] | [[رده:مقاله بازبینی شده در تاریخ خرداد 1403 توسط محسن عزیزی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۵۸
| شاپور تهرانی، ارجاسب بن خواجگی | |
|---|---|
 | |
| تخلص | فریبی-شاپور |
| نام پدر | خواجگی |
| ولادت | 965ق |
| محل تولد | تهران |
| رحلت | 1028 تا 1030ق |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | دیوان شاپور تهرانی |
ارجاسب بن خواجگی شاپور تهرانی (965-1028تا1030)،، که به «امیدی تهرانی» معروف است، از شاعران فارسی سرای نامی اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم بشمار میآید. از آثار شاپور، شیعی بودن او را میتوان فهمید.
نام و نسب شاعر
نام شاعر در تذکرهها غالباً «شاپور» یا «شاهپور» ذکر شده است. تذکره خلاصة الاشعار که در زمان حیات شاعر تألیف شده، او را «خواجه شرفالدین شاپور» مینامد. عنوان «خواجه» نیز در سدههای نهم، دهم، یازدهم و دوازدهم برای کسانی که به بازرگانی سرگرم بودهاند، بهکار میرفت. در تذکرههای عرفات العاشقین، مخزن الغرایب، ریاض الشعرا، مجمع النفائس، نام اصلی شاعر «ارجاسب» ذکر شده است و در غالب تذکرهها صفت نسبی «تهرانی» یا «رازی» با اسم او همراه است. بنابراین نام کامل شاعر را میتوان «خواجه شرفالدین شاپور (ارجاسب) تهرانی رازی» دانست. شاپور به خاندانی منسوب است که اگرچه شغل اصلی آنها تجارت و زراعت بوده، اما غالب افراد این خاندان از اهل علم و ادب بشمار میآیند.
تخلص
تخلص اولیه شاعر، «فریبی» بوده و تا سال 1003ق، که سال بازگشت از سفر اول است، با این تخلص شعر سروده است. به نظر میرسد، شاعر پس از اختیار تخلص «شاپور»، اشعاری را که با تخلص «فریبی» سروده، تغییر داده باشد[۱].
ولادت
هیچیک از تذکرههایی که به احوال و آثار شاپور پرداختند، به تاریخ تولد او اشارهای نکردند. مؤلف تذکره عرفات العاشقین وقتی جریان ملاقات خود را با شاپور در شهر لاهور شرح میدهد، میگوید که شاعر در اثنای بازگشت از سفر دوم خود، حدود شصت سال داشته است. ازآنجاکه همه تذکرهها، تاریخ بازگشت شاعر را از سفر دوم، سال 1025ق، نوشتهاند، میتوان با کم کردن عدد شصت از 1025ق، به تاریخ تولد شاعر دست یافت. بدینترتیب میتوان گفت تاریخ تقریبی تولد شاپور 965ق، است[۲].
او به خاندانی منسوب است که اگر چه شغل اصلی آنها تجارت و زراعت بوده، اما غالب افراد این خاندان از اهل علم و ادب به شمار میآیند. قدیمترین فرد این حاندان خواجه شیخ علی تهرانی است که در اواسط عهد تیموریان میزیست و از بزرگان شهر ری در عهد خود بود و خواجه ارجاسب معروف به امیدی تهرانی (متوفای 925ق)، نیز از فرزندان اوست.
به نظر میرسد پدر شاپور پسر لهراسب، برادر امیدی باشد. اخلاف لهراسب در هند با پادشاهان بابری پیوند داشتند و خانواده بزرگ و با نفوذی بودند.
تحصیلات
دوران کودکی و بخشی از جوانی شاپور در ری به تحصیل علوم و دانشهای رایج گذشت. پس از تکمیل مهارت در فصاحت و بلاغت، او قدم در عرصهی شاعری گذاشت. تخلص اولیه او فریبی بود. پس از اولین سفرش به هند، با همین تخلص شعر میسرود و از آن پس، به «شاهپور یا شاپور» تغییر تخلص داد.
او دوبار به هند سفر کرد. نخستین بار در سال نخست سلطنت شاهعباس اول راهی هند شد. به نظر میرسد ناکامی شاعر در ورود به دربار شاهعباس صفوی او را متوجه هند کرده باشد تا به قول خود عزتی که در ایران برایش حاصل نشد، در هند به دست آورد. شاپور پس از اقامت هفت ساله در لاهور در 1003ق به ایران بازگشت. سفر دوم او در 1019ق به همراه هیئتی دولتی از جانب شاهعباس به دربار بود.
شاپور در 1025ق به ایران بازگشت و بنا به تصریخ فخرالزمانی قزوینی در 1027 برای حجگزاری به حجاز رفت.
اعتقادات
مروری گذرا در شعر شاپور، شیعی بودن او را آشکار میسازد. علاقه و ارادت شاعر به خاندان عصمت و طهارت از جایجای اشعار او پیداست و حکایت از آن دارد که او در عقیده خود مسلمانی راسخ و استوار است[۳].
وفات
دربارهی تاریخ درگذشتش نیز اقوال متفاوتی وجود دارد.گوپاموی اواسط 1050ق و سامی 1048ق را ذکر میکنند، اما آنچه معلوم است وی تا 1028ق یعنی زمان تألیف تذکرهی میخانه در قید حیات بوده است. از این رو این گفته که او بین سالهای 1028 تا 1030ق درگذشته است صحیحتر به نظر میرسد، از محل آرامگاه وی نیز اطلاعی در دست نیست.
آثار
دیوان شاپور تهرانی: شامل غزلیات، قصاید، مثنوی خسرو و شیرین، ترجیعبند و رباعیات[۴].
پانویس
منابع مقاله
کاردگر، یحیی، مقدمه «دیوان شاپور تهرانی»، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، 1382.