ایرج میرزا

ایرج میرزا

ایرج‌میرزا، جلال‌الممالک (1291-1344ق)، شاعر معاصر و مشهور ایران در تبریز به دنیا آمد. وی فرزند غلامحسین‌میرزا صدرالشعرا و از نوادگان فتحعلی شاه قاجار بود. دیوان ایرج‌میرزا در هفت دفتر به چاپ رسیده است.

تحصیل

وی تحصیلات خود را در تبریز آغاز کرد. در 14 سالگی به سبب شایستگی‌های بسیارش، توجه امیر نظام گروسی، پیشکار آذربایجان را به خود جلب کرد و با تشویق و مساعدت او، به فراگیری ادبیات فارسی و فرانسه پرداخت و به‌زودی توانست بر زبان‌های ترکی، عربی و روسی نیز تسلط یابد.

سرگذشت

ایرج در 16 سالگی (1307ق) ازدواج کرد. در 1309ق، به معاونت مدرسه مظفری منصوب شد. در 19 سالگی، پدرش صدرالشعرا – شاعر رسمی دستگاه مظفرالدین‌میرزای ولیعهد - را از دست داد.

ایرج از 1314ق، مدتی منشی مخصوص امین‌الدوله بود و چندی بعد همراه دبیر حضور به اروپا رفت. در 1318ق، پس از بازگشت، در تبریز پیشکار جدید آذربایجان، یعنی نظام‌السلطنه مافی، او را نزد خود نگاه داشت و به ریاست اتاق تجارت منصوب کرد. در همان سال همراه نظام‌السلطنه به تهران آمد. ایرج از سال 1319ق، تا 1322ق، به‌عنوان مترجم در گمرک کرمانشاهان و پس از آن در 1324ق، به استخدام وزارت معارف درآمد و تا 1329ق، در این شغل بود. در 1326ق، با حفظ سمت به‌همراه پیشکار جدید آذربایجان، مهدی‌قلی هدایت راهی تبریز شد و ریاست دفتر ایالتی را برعهده گرفت، اما با شروع انقلاب تبریز، از راه قفقاز به تهران بازگشت و اداره عتیقه‌جات (باستان‌شناسی) را در وزارت معارف ایجاد کرد. ایرج سال بعد به معاونت حکومت اصفهان و سپس آباده منصوب شد و در سال 1333ق، به عضویت اداره گمرک بندر انزلی درآمد، ولی در همان سال به تهران بازگشت و ریاست دفتر محاکمات مالیه را عهده‌دار شد.

ایرج در سال 1337ق، به خراسان رفت و به‌عنوان معاون پیشکاری مالیه مشغول به کار شد. در سال 1342ق، به علت تغییر شغل و تعویق در پرداخت حقوق ماهیانه‌اش به تهران بازگشت.

وفات

ایراج‌میرزا در شعبان 1344/اسفند 1304، در تهران درگذشت و در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.

آثار

دیوان ایرج‌میرزا‏.

منابع مقاله

رودگر، قنبرعلی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1380.

وابسته‌ها

دیوان ایرج میرزا

تحقیق‌ در احوال‌ و آثا‌ر و افکا‌ر و اشعا‌ر ایرج‌ میرزا و خا‌ندان‌ و نیا‌کا‌ن‌ او