فرهنگ برابر نهادهای قرآن قدس

فرهنگ برابر نهادهای قرآن قدس
پدیدآوران	رواقی، علی (نویسنده)
ناشر	بنیاد موقوفات دکتر افشار با همکاری نشر سخن
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎4ـ60ـ7706ـ622ـ978
کد کنگره	‏

فرهنگ برابر نهادهای قرآن قدس تألیف علی رواقی؛ این کتاب دارای دو بخش است؛

در بخش نخست جستارهایی دربارۀ زبان فارسی در حوزه‌های جغرافیایی ایران بزرگ، گونه‌شناسی ترجمه‌ها و ترجمه ـ تفسیرهای قرآن به زبان فارسی، سیستان و زبان فارس در آنجا و مطالبی دیگر از جمله توضیحاتی دربارۀ قرآن قدس و ویژگی‌ها و گونۀ زبانی آن آمده است.

در بخش دوم و اصلی کتاب نیز نمایۀ واژه‌های فارسی و قرآنی قرآن قدس با تفکیک «فارسی به قرآنی» و «قرآنی به فارسی» گردآوری شده است.

گزارش کتاب

پژوهش در هر یک از متن‌های کهن و قدیم فارسی، نشان می‌دهد که برخی از این نوشته‌ها از ویژگی‌های واژگانی و آوایی و گاه ساختاری ویژه‌ای بهره‌ورند که بی‌گمان این ویژگی‌ها و ناهمخوانی‌ها به دلیل بهره‌وری از دیگر زبان‌های ایرانی است.

پیوندهای واژه‌ای متن قرآن قدس با فارسی میانه در سنجش با دیگر ترجمه‌های قرآن و متن‌های کهن و قدیم فارسی بسیار زیاد است و به‌جرئت می‌توان گفت در میان متن‌های شناخته‌شدۀ فارسی هیچ کتابی را نمی‌شناسیم که تا این اندازه از واژه‌های هم‌شکل و هم‌معنا با فارسی میانه بهره جسته باشد.

همانندی‌های ساختاری قرآن قدس با فارسی میانه را می‌توان دو بخش کرد: ساخت جمله و ساخت دستوری کلمه. ازآنجا که قرآن قدس برگردانی است واژه به واژه از قرآن به فارسی، نمی‌توان دربارۀ ساخت نحوی و ترتیب اجزای جمله، به‌آسانی سخن گفت؛ اما می‌توان گفت صفت‌های فاعلی با پسوند «ار» در متن‌های فارسی میانه فراوان به کار رفته است.

بیشترین همخوانی‌های واژگانی و آوایی قرآن قدس با گویش حوزۀ سیستان است. واژه‌های ناشناختۀ این متن بسیار زیاد است؛ اما برخی از مهم‌ترین موارد آن عبارت‌اند از: واژگان کم‌کاربرد:

الف) واژه‌هایی که در متن‌های قدیم و کهن و فرهنگ‌نامه‌ها نشانی از آنها یافت نشده است: ازن، اکن، بارخواری، دشکیو، سبوز و ... .

ب) واژه‌های کم‌کاربرد در متون‌های کهن و فرهنگ‌نامه‌های فارسی: بژدر، برستون‌کردن، تاپال، ترن و .... .

برخی کاربردهای ویژه و کهن دیگر نیز در این متن دیده می‌شود که درخور تأمل بیشتر است؛ از جمله کاربرد «آن رای» به معنای «آن را که»؛ کاربرد قید «بی» در برابر لغت «الا» و «لکن»؛ حرف «تـ» در قرآن قدس بیشتر در برابر «فـ» در آغاز برخی واژه‌ها نشسته است؛ کاربرد قید «یا نی» در برابر لغت «الا»؛ کاربرد واژۀ «نگر» بر سر فعل نهی یا نفی که نوعی تأکید را به همراه دارد و ... .

این کتاب دارای دو بخش است؛ در بخش نخست جستارهایی دربارۀ زبان فارسی در حوزه‌های جغرافیایی ایران بزرگ، گونه‌شناسی ترجمه‌ها و ترجمه ـ تفسیرهای قرآن به زبان فارسی، سیستان و زبان فارس در آنجا و مطالبی دیگر از جمله توضیحاتی دربارۀ قرآن قدس و ویژگی‌ها و گونۀ زبانی آن آمده است. در بخش دوم و اصلی کتاب نیز نمایۀ واژه‌های فارسی و قرآنی قرآن قدس با تفکیک «فارسی به قرآنی» و «قرآنی به فارسی» گردآوری شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات