مرآت عشاق؛ اصطلاحات صوفیان: تفاوت میان نسخه‌ها

مرآت عشاق مشتمل بر تعریف 468 مدخل اصطللاحی است که بر اساس ترتیب حروف ابجد به شرح و توضیح اصطلاحات صوفیان می پردازد و به زبان فارسی نوشته شده است، و بدین‌حیث فراگیرترین اثر مستقل در اصطلاحات عرفانی به فارسی تا نیمه نخست سده 10ق است.<ref>ر.ک: قلی‌زاده، حیدر،ایمانی، بهروز، ص12 و 13</ref>‏

نویسنده اصطلاحات مزبور را که هم شامل اصطلاحات عربی و هم شامل اصطلاحات فارسی می شود، بدون اشاره به معنای لغوی آنها،  شرح داده و مستندات و شواهدی را از آیات و روایات و همچین اشعار شعرای مختلف و متون فارسی و عربی آورده است.

شیوه تفسیر اصطلاحات به این گونه است که مولف در آغاز حروف، که الفاظ مصدَّر به آن‌ها را تفسیر کرده، ابعاد تاویلی هر حرف را در آرای عرفانی و فلسفه حروف واجسته، و به قول خود «خواص» آن‌ها را برشمرده است. پیش از شروع تعریف و تفسیر اصطلاحات، یک رباعی مربوط به حروف مشروحه، از سروده‌های خود را آورده است. ادبیات عرفانی پارسی را واخوانی کرده و موافق با تاویل نمادها، شواهد شعری برای آن‌ها آورده است.<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>‏

مرآت عشاق  از آثاری نظیر شطحیات روزبهان بقلی، اصطلاحات محیی‌الدین عربی و فخر الدین عراقی و عبدالرزاق کاشانی و شاه نعمت‌الله ولی و شبستری، متاخرتر است. و می توان آن را از سنخ انیس العشاق رامی یا لطیفه غیبیه دارابی یا قواعد العرفای پوشنجی دانست گرچه از حیث تفصیل بیانی و محتوایی از آثار مشابه قوی تر است.

این اثر را  به لحاظ سبک نگارشی، می توان از آثار خوب قرن نهم تا یازدهم هجری در موضوع خود به شمار آورد. ذکر مترادفات فارسی و عربی، استناد به آیات و احادیث، امثال و اشعار فارسی و عربی از ویژگی‌های کتاب است.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب،ص15</ref>‏

کتاب شامل مقدمه‌ای مفصل در مورد موضوع، فلسفه حرف، لغت و اصطلاحات عرفانی است و نشاندهنده تسلط مولف بر زبان شناسی، معنی شناسی، تاویل، علم حروف، اعداد و علوم بلاغی است. آیات و روایات استفاده شده عمدتا شامل آیات و روایات استفاده شده در آثار ابن عربی و شیخ محمود شبستری و اشعار هم عمدتا از حافظ و شبستری است  ولی از اشعار شعرایی چون مولوی و عطار نیز استفاده شده است.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب،ص16</ref>‏

اصطلاحات شرح شده در این اثر، صرفا منحصر به اصطلاحات صوفیانه نیست و اصطلاحات موجود در غزل های عارفانه فارسی نیز شرح داده است.<ref>ر.ک: مقدمه کتاب،ص17</ref>‏

#[[:noormags:1198486| قلی‌زاده، حیدر؛ ایمانی، بهروز؛ «شناخت مولف مرآت عشاق (مطالعه‌ی نسخه شناسانه و متن‌پژوهانه)»، آینه میراث، بهار و تابستان 1395، شماره 58]].