گفتمان چپ در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ن ها ' به 'ن‌ها ') |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان = | | زبان = | ||
| کد کنگره = | | کد کنگره =DSR۱۴۹۹/الف۳گ۷ | ||
| موضوع = | | موضوع =ارانی، تقی، ۱۲۷۹ - ۱۳۱۸,حزب اجتماعیون عامیون ایران,حزب کمونیست ایران,حزب توده ایران,ایران -- تاریخ -- قرن ۱۳- ۱۴ ق. گروه های چپ,کمونیسم - ایران - تاریخ,ایران -- تاریخ سوسیالیسم,سیا‌ست و حکومت ایران-- تاریخ-- قا‌جا‌ریا‌ن، ۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ق.,سیا‌ست و حکومت ایران -- تاریخ -- پهلوی، ۱۳۰۴ - ۱۳۲۰ | ||
|ناشر | |ناشر | ||
| ناشر =ققنوس | | ناشر =ققنوس | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''گفتمان چپ در ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول)''' تألیف محمدعلی | '''گفتمان چپ در ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول)''' تألیف [[احمدی، محمدعلی|محمدعلی احمدی]]، گفتمان اولیه‌ی چپ در ایران را می‌توان حاصل طرح مبانی برخاسته از سوسیالیسم در برنامه‌ی حزبی «اجتماعیون عامیون» و «حزب دموکراتیک ایران» و همچنین انتشار مطالبی درباره‌ی سوسیالیسم و مارکسیسم درمطبوعات و مکتوبات حزبی توسط گروه‌های سوسیال دموکرات ارمنی مستقر در تبریز و گیلان و به ویزه حزب دموکرات ایران دانست. گفتمان چپ پس از این به عنوان یکی از گفتمان‌های رقیب پا به عرصه سیاسی ایران نهاد. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب در چهار گفتار به نگارش درآمده است. | کتاب در چهار گفتار به نگارش درآمده است. | ||
#بسترهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در | #بسترهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره‌ی قاجار و پهلوی اول | ||
#نفوذ | #نفوذ اندیشه‌های سوسیالیستی به ایران و شکل‌گیری گفتمان سوسیال دموکراتیک | ||
#برآمدن کمونیسم در ایران و سیر تحول گفتمان حزب کمونیست ایران | #برآمدن کمونیسم در ایران و سیر تحول گفتمان حزب کمونیست ایران | ||
#ارانی و فصلی جدید در گفتمان چپ ایران | #ارانی و فصلی جدید در گفتمان چپ ایران | ||
==گزارش کتاب== | ==گزارش کتاب== | ||
جنبش و گفتمان چپ در ایران ابتدا نه در تقابل با سرمایه داری، بلکه در مقابل فئودالیسم و در حمایت از کارگران | جنبش و گفتمان چپ در ایران ابتدا نه در تقابل با سرمایه داری، بلکه در مقابل فئودالیسم و در حمایت از کارگران بخش‌های غیرصنعتی شکل گرفت، زیرا اساسا نه نظام سرمایه داری شکل گرفته بود و نه طبقه‌ی کارگر صنعتی. جامعه‌ی ایران پیش از این و در طی قرن ها، جنبش ضد فئودالی را به نمایندگی مزدکیان، خرم دینان، شیعیان و ...تجربه کرده بود. جنبش جدید که در امتداد گذشته‌ی تاریخی خود و با سیمای دیگری ظهور کرده بود، ایدئولوژی خود را وامدار اندیشه‌ی مدرن غرب بود. | ||
بدین ترتیب بسترهای تاریخی، پیش زمنیه‌های مورد اقبال قرار گرفتن سوسیالیسم را فراهم گردانید و جنبشی پا به عرصه‌ی سیاسی ایران نهاد که در سیر تکاملی خود به استقرار سوسیالیسم می اندیشید. تغییر ماهیت فئودالیته در ایران، در قرن سیزدهم ه.ش یکی از عوامل مؤثر در چگونگی طرح گفتمان اولیه‌ی چپ بود. نخستین بارقه‌های اندیشه‌ی سوسیالیستی در آثار برخی روشنفکران صدر مشروطه از جمله میرزا آقاخان کرمانی و طالبوف تبریزی نمایان شد، اما این نه به معنای شکل‌گیری یک جریان و نه طرح یک گفتمان بود. صحبت از سوسیالیسم در مکتوبات سیاسی این دوره تنها در حد مترقی دانستن یک اندیشه بود و نه بیشتر. در کنار محدود بودن چنین آثاری در ادبیات سیاسی ایران و مخاطبان آن‌ها در جامعه‌ی کم سواد ایران، نویسندگان آن‌ها نیز اعتقادبه پیروی مطلق از سوسیالیسم نداشتند، بنابران قویا به کار نظری گسترده دراین زمینه نپرداختند. به علاوه خود این روشنفکران نیز شناخت کامل و جامعی از سوسیالیسم نداشتند، تا بتوانند گفتمانی حول آن شکل دهند. جنبش سوسیالیسم دموکرات در روسیه و اروپای غربی ایرانیان را از وجود سوسیالیسم آگاه ساخته بود، اما این آگاهی هنوز به شکل‌گیری یک جریان نینجامیده بود که با تعلق خاطر زمینه‌های طرح و گسترش نوعی گفتمان را فراهم آورد. | |||
پایه‌های نخستین ایجاد و گسترش گفتمان سوسیالیستی و مارکسیستی در ایران تنها پس از ظهور گروه‌ها و احزاب سوسیال دموکرات بنیان نهاده شد. آشنایی اولیه‌ی ایرانیان با اندیشه‌ی مارکسیستی با فعال شدن گروه‌ها و احزاب سوسیال دموکرات، اگرچه محدود، آغاز شد و شکل‌گیری این جریان به طرح گفتمان اولیه‌ی چپ در ایران انجامید. این گفتمان از رو طریق نغوذ خود را آغاز کرد: | |||
1- آمیختگی اندیشه‌ی سوسیالیستی با برنامه‌های حزبی و تشکیلاتی | |||
2- ترویج تئوریک این اندیشه از طریق مطبوعات حزبی و مکتوبات ایدئولوژیک. | |||
گفتمان اولیه‌ی چپ در ایران را می‌توان حاصل طرح مبانی برخاسته از سوسیالیسم در برنامه‌های حزبی «اجتماعینون عامیون» و «حزب دموکراتیک ایران» و همچنین انتشار مطالبی درباره‌ی سوسیالیسم و مارکسیسم در مطبوعات و مکتوبات حزبی توسط گروه‌های سوسیال دموکرات ارمنی مستقر در تبریز و گیلان و به ویژه حزب دموکرات ایران دانست. گفتمان چپ پس از این به عنوان یکی از گفتمان‌های رقیب پا به عرصه‌ی سیاسی ایران نهاد. این گفتمان با تأسیس «حزب عدالت» در قفقاز رگه‌های ایدئولوژیک بیشتری یافت و در حالی که ابتدا در چهارچوب تفکر سوسیالیستی دموکرات مطرح شد، بعد از انقلاب اکتبر و مستقر شدن بلشویک‌ها در روسیه، رنگ کمونیستی به خود گرفت. حزب عدالت به «حزب کمونیسم ایران» تغییر نام داد و تداوم بخش این گفتمان در چهارچوب مارکسیستی - لنینیستی شد. با زوال حزب کمونیست ایران و ممنوعیت فعالیت و تبلیغ کلیه‌ی سازمان‌های اشتراکی، در پی تصویب قانون «مجازات مقدمین بر علیه امنیت و استقلال ایران» در سال 1310 ه. ش، طرح گفتمان چپ از طریق برنامه‌ها و مطبوعات حزبی متوقف شد. گفتمان چپ در این مقطع سعی در ترویج نگاه علمی و نه حزبی به مارکسیسم، آن هم به اقشار تحصیلکرده و روشنفکر داشت. به طور کلی می‌توان گفت که نوع گفتمان چپ در ایران حاصل دیالکتیک عوامل متعدد خارجی و داخلی بود. ورود اندیشه‌های مدرن به ایران از جمله اندیشه‌ی چپ در دوره‌ی قاجار و در پی برخورد ایرانیان با دنیای غرب صورت پذیرفت. تفکرات مارکس زمینه ساز شکل‌گیری مکتبی شد که بعدی جهانی به خود گرفت. این مکتب حتی از خود مارکس هم فراتر رفت و به یکی از جریان‌های تأثیر گذار در قرن چهاردهم ه. ش بدل گردید. ایدئولوژی چپ در سطح جهانی، رویکردها و جریان‌های مختلفی را شامل می‌شد که هر یک با اصول و راهکارهای مربوط به خود در پی تحقق اهداف آرمانی خویش در تقابل با جهان سرمایه داری بودند. میزان نفوذ هر یک از این جریان‌ها بر اندیشه‌ی چپ در ایران تلقی غالب از این ایدئولوژی را سبب گردیده و تأثیرات عمیقی در نوع گفتمان چپ ایرانی داشته است. در واقع غلبه‌ی هر یک از این جریان‌ها بر دیگری در نفوذ بر اندیشه‌ی چپ در ایران درهر مقطع باعث شده گفتمان آن جریان به محور اصلی گفتمان چپ ایرانی در آن دوره تبدیل گردد. مهم‌ترین جریان‌های رقیب در میدان نغوذ به ایران، مکاتب چپ روسیه و اروپای غربی بودند. به طور کلی نوع گفتمان چپ در ایران در اغلب موارد نموداری از اثربخشی این دو مکتب بوده است. غلبه در نفوذ در عواملی چون تحولات جهانی چپ، میزان و کیفیت مهاجرت ایرانیان به مناطق تحت نفوذ هر یک از این جریان ها، کیفیت و عملکرد نمایندگان فکر آنان در ایران، نزدیکی جغرافیایی و عواملی از این دست ریشه داشت. تحت تأثیر این عوامل دو رویکرد چپ در ایران به وجود آمد که نظام فکری و سازمانی خود را با الگوبرداری از متفکران و احزاب وابسته به هریک از این جریان‌های تطبیق می‌دادند.<ref> [https://www.historylib.com/books/2185 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref> | |||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۸: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: تاریخ]] | |||
[[رده: تاریخ آسیا]] | |||
[[رده: تاریخ ایران]] | |||
[[رده:مقالات(اردیبهشت) باقی زاده]] | [[رده:مقالات(اردیبهشت) باقی زاده]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 اردیبهشت 1403]] | ||
نسخهٔ ۱۲ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۱۶
| گفتمان چپ در ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | احمدی، محمدعلی (نویسنده) |
| ناشر | ققنوس |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۶ |
| موضوع | ارانی، تقی، ۱۲۷۹ - ۱۳۱۸,حزب اجتماعیون عامیون ایران,حزب کمونیست ایران,حزب توده ایران,ایران -- تاریخ -- قرن ۱۳- ۱۴ ق. گروه های چپ,کمونیسم - ایران - تاریخ,ایران -- تاریخ سوسیالیسم,سیا‌ست و حکومت ایران-- تاریخ-- قا‌جا‌ریا‌ن، ۱۱۹۳ - ۱۳۴۴ق.,سیا‌ست و حکومت ایران -- تاریخ -- پهلوی، ۱۳۰۴ - ۱۳۲۰ |
| کد کنگره | DSR۱۴۹۹/الف۳گ۷ |
گفتمان چپ در ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول) تألیف محمدعلی احمدی، گفتمان اولیه‌ی چپ در ایران را می‌توان حاصل طرح مبانی برخاسته از سوسیالیسم در برنامه‌ی حزبی «اجتماعیون عامیون» و «حزب دموکراتیک ایران» و همچنین انتشار مطالبی درباره‌ی سوسیالیسم و مارکسیسم درمطبوعات و مکتوبات حزبی توسط گروه‌های سوسیال دموکرات ارمنی مستقر در تبریز و گیلان و به ویزه حزب دموکرات ایران دانست. گفتمان چپ پس از این به عنوان یکی از گفتمان‌های رقیب پا به عرصه سیاسی ایران نهاد.
ساختار
کتاب در چهار گفتار به نگارش درآمده است.
- بسترهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره‌ی قاجار و پهلوی اول
- نفوذ اندیشه‌های سوسیالیستی به ایران و شکل‌گیری گفتمان سوسیال دموکراتیک
- برآمدن کمونیسم در ایران و سیر تحول گفتمان حزب کمونیست ایران
- ارانی و فصلی جدید در گفتمان چپ ایران
گزارش کتاب
جنبش و گفتمان چپ در ایران ابتدا نه در تقابل با سرمایه داری، بلکه در مقابل فئودالیسم و در حمایت از کارگران بخش‌های غیرصنعتی شکل گرفت، زیرا اساسا نه نظام سرمایه داری شکل گرفته بود و نه طبقه‌ی کارگر صنعتی. جامعه‌ی ایران پیش از این و در طی قرن ها، جنبش ضد فئودالی را به نمایندگی مزدکیان، خرم دینان، شیعیان و ...تجربه کرده بود. جنبش جدید که در امتداد گذشته‌ی تاریخی خود و با سیمای دیگری ظهور کرده بود، ایدئولوژی خود را وامدار اندیشه‌ی مدرن غرب بود.
بدین ترتیب بسترهای تاریخی، پیش زمنیه‌های مورد اقبال قرار گرفتن سوسیالیسم را فراهم گردانید و جنبشی پا به عرصه‌ی سیاسی ایران نهاد که در سیر تکاملی خود به استقرار سوسیالیسم می اندیشید. تغییر ماهیت فئودالیته در ایران، در قرن سیزدهم ه.ش یکی از عوامل مؤثر در چگونگی طرح گفتمان اولیه‌ی چپ بود. نخستین بارقه‌های اندیشه‌ی سوسیالیستی در آثار برخی روشنفکران صدر مشروطه از جمله میرزا آقاخان کرمانی و طالبوف تبریزی نمایان شد، اما این نه به معنای شکل‌گیری یک جریان و نه طرح یک گفتمان بود. صحبت از سوسیالیسم در مکتوبات سیاسی این دوره تنها در حد مترقی دانستن یک اندیشه بود و نه بیشتر. در کنار محدود بودن چنین آثاری در ادبیات سیاسی ایران و مخاطبان آن‌ها در جامعه‌ی کم سواد ایران، نویسندگان آن‌ها نیز اعتقادبه پیروی مطلق از سوسیالیسم نداشتند، بنابران قویا به کار نظری گسترده دراین زمینه نپرداختند. به علاوه خود این روشنفکران نیز شناخت کامل و جامعی از سوسیالیسم نداشتند، تا بتوانند گفتمانی حول آن شکل دهند. جنبش سوسیالیسم دموکرات در روسیه و اروپای غربی ایرانیان را از وجود سوسیالیسم آگاه ساخته بود، اما این آگاهی هنوز به شکل‌گیری یک جریان نینجامیده بود که با تعلق خاطر زمینه‌های طرح و گسترش نوعی گفتمان را فراهم آورد.
پایه‌های نخستین ایجاد و گسترش گفتمان سوسیالیستی و مارکسیستی در ایران تنها پس از ظهور گروه‌ها و احزاب سوسیال دموکرات بنیان نهاده شد. آشنایی اولیه‌ی ایرانیان با اندیشه‌ی مارکسیستی با فعال شدن گروه‌ها و احزاب سوسیال دموکرات، اگرچه محدود، آغاز شد و شکل‌گیری این جریان به طرح گفتمان اولیه‌ی چپ در ایران انجامید. این گفتمان از رو طریق نغوذ خود را آغاز کرد:
1- آمیختگی اندیشه‌ی سوسیالیستی با برنامه‌های حزبی و تشکیلاتی
2- ترویج تئوریک این اندیشه از طریق مطبوعات حزبی و مکتوبات ایدئولوژیک.
گفتمان اولیه‌ی چپ در ایران را می‌توان حاصل طرح مبانی برخاسته از سوسیالیسم در برنامه‌های حزبی «اجتماعینون عامیون» و «حزب دموکراتیک ایران» و همچنین انتشار مطالبی درباره‌ی سوسیالیسم و مارکسیسم در مطبوعات و مکتوبات حزبی توسط گروه‌های سوسیال دموکرات ارمنی مستقر در تبریز و گیلان و به ویژه حزب دموکرات ایران دانست. گفتمان چپ پس از این به عنوان یکی از گفتمان‌های رقیب پا به عرصه‌ی سیاسی ایران نهاد. این گفتمان با تأسیس «حزب عدالت» در قفقاز رگه‌های ایدئولوژیک بیشتری یافت و در حالی که ابتدا در چهارچوب تفکر سوسیالیستی دموکرات مطرح شد، بعد از انقلاب اکتبر و مستقر شدن بلشویک‌ها در روسیه، رنگ کمونیستی به خود گرفت. حزب عدالت به «حزب کمونیسم ایران» تغییر نام داد و تداوم بخش این گفتمان در چهارچوب مارکسیستی - لنینیستی شد. با زوال حزب کمونیست ایران و ممنوعیت فعالیت و تبلیغ کلیه‌ی سازمان‌های اشتراکی، در پی تصویب قانون «مجازات مقدمین بر علیه امنیت و استقلال ایران» در سال 1310 ه. ش، طرح گفتمان چپ از طریق برنامه‌ها و مطبوعات حزبی متوقف شد. گفتمان چپ در این مقطع سعی در ترویج نگاه علمی و نه حزبی به مارکسیسم، آن هم به اقشار تحصیلکرده و روشنفکر داشت. به طور کلی می‌توان گفت که نوع گفتمان چپ در ایران حاصل دیالکتیک عوامل متعدد خارجی و داخلی بود. ورود اندیشه‌های مدرن به ایران از جمله اندیشه‌ی چپ در دوره‌ی قاجار و در پی برخورد ایرانیان با دنیای غرب صورت پذیرفت. تفکرات مارکس زمینه ساز شکل‌گیری مکتبی شد که بعدی جهانی به خود گرفت. این مکتب حتی از خود مارکس هم فراتر رفت و به یکی از جریان‌های تأثیر گذار در قرن چهاردهم ه. ش بدل گردید. ایدئولوژی چپ در سطح جهانی، رویکردها و جریان‌های مختلفی را شامل می‌شد که هر یک با اصول و راهکارهای مربوط به خود در پی تحقق اهداف آرمانی خویش در تقابل با جهان سرمایه داری بودند. میزان نفوذ هر یک از این جریان‌ها بر اندیشه‌ی چپ در ایران تلقی غالب از این ایدئولوژی را سبب گردیده و تأثیرات عمیقی در نوع گفتمان چپ ایرانی داشته است. در واقع غلبه‌ی هر یک از این جریان‌ها بر دیگری در نفوذ بر اندیشه‌ی چپ در ایران درهر مقطع باعث شده گفتمان آن جریان به محور اصلی گفتمان چپ ایرانی در آن دوره تبدیل گردد. مهم‌ترین جریان‌های رقیب در میدان نغوذ به ایران، مکاتب چپ روسیه و اروپای غربی بودند. به طور کلی نوع گفتمان چپ در ایران در اغلب موارد نموداری از اثربخشی این دو مکتب بوده است. غلبه در نفوذ در عواملی چون تحولات جهانی چپ، میزان و کیفیت مهاجرت ایرانیان به مناطق تحت نفوذ هر یک از این جریان ها، کیفیت و عملکرد نمایندگان فکر آنان در ایران، نزدیکی جغرافیایی و عواملی از این دست ریشه داشت. تحت تأثیر این عوامل دو رویکرد چپ در ایران به وجود آمد که نظام فکری و سازمانی خود را با الگوبرداری از متفکران و احزاب وابسته به هریک از این جریان‌های تطبیق می‌دادند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران