ایران: مقدمۀ کوتاه

ایران: مقدمۀ کوتاه
پدیدآوران	م.انصاری، علی (نویسنده) گلستانی، ابوالقاسم (مترجم)
ناشر	تاریخ ایران
مکان نشر	تهران
سال نشر	۱۴۰۲ش
شابک	‎9ـ97ـ8687ـ600ـ978
کد کنگره	‏

ایران: مقدمۀ کوتاه تألیف علی م.انصاری، مترجم ابوالقاسم گلستانی؛ به طور کلی علی م.انصاری در این مقدمه کوتاه که با وجود فشردگی، دربرگیرندۀ مهم‌ترین تحولات ایران از آغاز تا به امروز است، به تاریخ و سیاست ایران نگاهی نو می‌اندازد. در این روند، نویسنده مناقشه و تقابل را اجتناب‌ناپذیر نمی‌داند، ضمن اینکه بر این باور است که فهم بهتر ایرانیان از تاریخ و فرهنگ خود، می‌تواند درکی جدید و واقع‌بینانه برای نسل‌های آینده فراهم سازد.

ساختار

مطالب کتاب از پنج بخش اصلی تشکیل شده است.

1. خوانش ایران
2. اساطیر و تاریخ
3. ایران و اسلام
4. ایران و غرب
5. ایران و ایرانیان

گزارش محتوا

این کتاب با وجود فشردگی، مهم‌ترین تحولات را از آغاز تا به امروز خواه از منظر اسطوره‌شناسی و خواه در قالب تاریخی، موشکافانه مورد بررسی قرار می‌دهد. با این وجود، همان‌گونه که نویسنده در فصل یکم اظهار می‌دارد «این مقدمۀ کوتاه نباید اساساً به عنوان "تاریخ ایرانیان" خوانده شود، بلکه باید از این منظر آن را خواند که چگونه حال حاضر ایران، گذشته‌اش را مجسم می‌کند و درنتیجه هویتی کاملاً جهانی، فراگیر و البته بیشتر متناقض از آن می‌سازد».

در این اثر هویت ایرانی با دو روایت «اسطوره‌ای» (مربوط به پیش از دوران ایران باستان) و «تاریخی» (تاریخ ایران باستان و بعد از آن تا به امروز) مورد بحث قرار می‌گیرد. در خصوص هر یک از این روایت‌ها، دو نگاه نادرست از هویت ایرانی وجود داشته است یا اغراق‌گونه بر له آن بوده یا غرض‌ورزانه علیه آن. نویسنده با بررسی نقادانه می‌گوید چه روایتی درست است؛ برای نمونه در خصوص سه پادشاهی مهم پیش از حملۀ اعراب به ایران یعنی هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، نویسنده بر آن است که «روایت از سلسلۀ هخامنشیان و تا حدودی اشکانیان به شکل مؤثری لاپوشانی شده، ضمن اینکه روایت از پادشاهی ساسانی نیز به سمت درآمیختگی پیچیدۀ افساه و تاریخ جریان یافته است».

فصل «ایران و اسلام» به دوران پس از حملۀ اعراب به ایران و فروپاشی پادشاهی ساسانی مربوط است؛ در این فصل آمده است که فرهنگ ایرانی با وجود همۀ موانع سخت پیش رو، همچنان و گاه با قدرت به حیات خود ادامه داده و زبان پارسی نیز گرچه در قالب «فارسی جدید» که با حروف عربی نوشته می‌شود، با ورود واژگان عربی در آن غنی‌تر هم شده است؛ البته این میراث فرهنگی را ایرانیان به میزان زیادی به دیوان‌سالاران بسیار توانمند ایرانی مدیون‌اند که این اثر به شکل درخشانی به زحنات مثال‌زدنی آنان می‌پردازد.

نویسنده در فصل «ایران و غرب» نقدهای درخور توجهی علیه روایت جانب‌دارانۀ برخی تاریخ‌نگاران غرب ارائه می‌کند؛ ضمن اینکه نقش مهم و با این وجود متنوع روشنفکران ایرانی دوران انقلاب مشروطه و پس از آن را برجسته می‌کند؛ درحالی‌که خود آنان تحت تأثیر «جنبش روشنگری» اروپا بوده‌اند؛ همچنین دربارۀ تحولات دوران پس از انقلاب دو موضوع از سوی نویسنده مورد تأکید قرار گرفته است.

فصل پایانی کتاب با عنوان «ایران و ایرانیان» است. ایرانیان مانند همۀ ملت‌ها به لحاظ مکانی و زمانی نتیجۀ محیط زیست خود هستند. آنان در درازای زمان مورد گفتگو، تفسیر و چالش قرار گرفته‌اند. نوع تداوم‌هایی که ملی‌گرایان ثابت‌قدم، مایل هستند دربارۀ این ملت ترویج کنند، نشان‌دهندۀ ارثیۀ پیچیده‌ای نیستند که ایرایان با خود حمل می‌کنند؛ اما این نیز صحیح است که اندیشۀ ایران و ایرانی به منزلۀ یک فرهنگ و تمدن سیاسی، برخی تداوم‌های چشمگیر را نگاه داشته است.

به طور کلی علی م.انصاری در این مقدمه کوتاه که با وجود فشردگی، دربرگیرندۀ مهم‌ترین تحولات ایران از آغاز تا به امروز است، به تاریخ و سیاست ایران نگاهی نو می‌اندازد. در این روند، نویسنده مناقشه و تقابل را اجتناب‌ناپذیر نمی‌داند، ضمن اینکه بر این باور است که فهم بهتر ایرانیان از تاریخ و فرهنگ خود، می‌تواند درکی جدید و واقع‌بینانه برای نسل‌های آینده فراهم سازد.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی ادبیات