المنازل و الديار

‏المنازل و الديار
پدیدآوران	ابن منقذ، اسامة بن مرشد (نويسنده) حجازی، مصطفی (محقق)
ناشر	الهیئة المصریة العامة للکتاب
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	2008م
چاپ	1
شابک	‎978-977-420-518-6
موضوع	ادبیات عربی - نثر عربی - قرن 5ق. - مجموعه‏ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏م‎‏8 4137 ‏‎‏PJA‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المنازل و الديار، تألیف اسامة بن منقذ (488-584ق)، کتابی است در معرفی شهرها و مکان‌هایی که در گذر زمان از بین رفته و شعرا اندوه خویش بر این منازل و بلاد را در قالب شعر آورده‌اند. کتاب با تحقیق مصطفی حجازی منتشر شده است.

این کتاب مجموعه‌ای است از اشعار شاعران کهن عرب در وصف منازل متروک و شهرها و آبادی‌هایی که بر اثر جنگ یا حوادث طبیعی از قبیل زلزله و سیل ویران شده‌اند و نخستین بار به کوشش خالدوف در مسکو (1961م) و بار دیگر به کوشش مصطفی حجازی در قاهره (1412ق/ 1992م) منتشر شده است‏.

ویژگی‌های کتاب

1. نویسنده در این کتاب قریب به پنج هزار بیت از بهترین اشعار عربی را گرد آورده که بیشترین شعرای آنها از جمله کسانی هستند که در لغت و قواعد عربی به اشعار آنها احتجاج می‌شود.
2. اسامه اشعاری را از شعرا و یا دواوین آنها آورده که اکنون در آثار آنها وجود ندارد؛ مثلاً در کتابش ابیات فراوانی را به سید رضی و سید مرتضی نسبت می‌دهد که در دیوان‌های آنها نیامده است. اسامه همچنین تعداد زیادی از اشعار خود را آورده که آنها را در دیوان وی نمی‌بینیم.
3. این کتاب مشتمل بر اشعار فراوانی است که عرب درباره منازل و شهرها، رسوم، اطلال و دمن و... آورده است. این اشعار وحدت موضوعی داشته و محققین را کمک می‌کند که این پدیده را در شعر عربی پیگیری کنند‏.

نویسنده کتابش را در شانزده فصل به‌ترتیب در رابطه با منازل، دیار، مغانی و... نوشته است. وی کتابش را غالباً با ذکر آیاتی از قرآن کریم مناسب با موضوع، آغاز کرده است. سپس تفسیر مأثور را به دنبال آن آورده و اگر احادیثی مناسب با مقام یافته ذکر کرده است. پس از آن اشعار منتخب فراوانی را آورده است. شیوه اسامه در این کتاب همانند شیوه‌اش در کتاب دیگرش «لباب الآداب» است؛ با این تفاوت که غلبه در اینجا با شعر است و این شیوه در بسیاری از مصنفات رایج است؛ مانند «العرر و الغرر» وطواط، «محاظرات الأدباء» راغب اصفهانی و «العقد الفريد» ابن عبدربه‏.

منابع مقاله

1. مقدمه محقق.
2. فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1377.