جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== وضعيت كتاب== ' به '== وضعيت كتاب== ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'حزب الله' به 'حزب‌الله') |
||
| (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان =جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس | | عنوان =جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[متقی زاده، زینب]] ( | [[متقی زاده، زینب]] (نویسنده) | ||
[[ | [[مؤسسه شیعه شناسی]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =BP 14/75 /م2ج7 | | کد کنگره =BP 14/75 /م2ج7 | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =964-95558-2-x | | شابک =964-95558-2-x | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12343 | |||
| کتابخوان همراه نور =12343 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''جغرافياى سياسى | |||
'''جغرافياى سياسى شیعیان منطقه خليج فارس'''، از آثار علمى [[متقی زاده، زینب|خانم زينب متقى‌زاده]] است كه در آن، وضعيت جغرافيايى سياسى شيعه در اين منطقه مهمّ به صورت مستند و روشمند مورد تحليل قرار گرفته است. | |||
== ساختار== | == ساختار== | ||
كتاب پس از مقدمه على اصغر محمدى و مقدمه مؤلف، در چهار فصل با اين عناوين سامان يافته است: 1- تشيع، انديشه‌ها و باورها؛ 2- جغرافياى سياسى منطقه خليج فارس؛ 3- جغرافياى سياسى | كتاب پس از مقدمه على اصغر محمدى و مقدمه مؤلف، در چهار فصل با اين عناوين سامان يافته است: 1- تشيع، انديشه‌ها و باورها؛ 2- جغرافياى سياسى منطقه خليج فارس؛ 3- جغرافياى سياسى شیعیان خليج فارس؛ 4- رستاخيز شيعى. | ||
== گزارش محتوا== | == گزارش محتوا== | ||
در مورد روش و محتواى كتاب حاضر چند نكته گفتنى است: | در مورد روش و محتواى كتاب حاضر چند نكته گفتنى است: | ||
#على اصغر محمدى سيجانى در مقدمه‌اى كه بر اين كتاب نوشته، تأكيد كرده است كه پيروزى انقلاب اسلامى ايران در سال 1357، فصل جديدى را در تاريخ ملت‌هاى منطقه گشود كه به «عصر خمينى» معروف گرديد. با طلوع خورشيد عالم‌تاب آن امام بزرگوار، | #على اصغر محمدى سيجانى در مقدمه‌اى كه بر اين كتاب نوشته، تأكيد كرده است كه پيروزى انقلاب اسلامى ايران در سال 1357، فصل جديدى را در تاريخ ملت‌هاى منطقه گشود كه به «عصر خمينى» معروف گرديد. با طلوع خورشيد عالم‌تاب آن امام بزرگوار، شیعیان عزت خويش را دوباره يافتند و در پرتو نورافشانى آن رادمرد، احساس قدرت كردند و به عنصرى تأثيرگذار در تحولات منطقه‌اى و جهانى مبدل شدند. نهضت حزب‌الله لبنان، تجلى عينى انديشه‌هاى سياسى خمينى بزرگ(ره) بود كه نخستين پيروزى مسلمانان و اعراب را در برابر اسرائيل غاصب محقق ساخت و بدين‌ترتيب، راه پيروزى را به همه مسلمانان نمايانده و نشان داد كه تعاليم روح‌بخش تشيع علوى، مى‌تواند هميشه راهگشا باشد<ref>مقدمه، ص15- 16</ref> | ||
# | #نویسنده تصريح كرده است كه شيعه هم به لحاظ نحوه شكل‌گيرى، هم از بعد اعتقادى و آموزه‌هاى مذهبى و هم از حوزه روند تاريخى، همواره انقلابى، محرك و ناراضى از وضع موجود بوده است. شيعه از بدو تولّد، ماهيتى انقلابى داشته و سير تاريخى حوادثى كه براى آن رخ مى‌دهد همواره اين روحيه را تقويت نموده است. هر چند كه سالهاست كه اين مذهب اقليت، طرد شده و در انزوا نگاه داشته شده، ولى ظرفيت‌هاى موجود آنان را چون آتشفشان خاموشى نگاه داشته كه هر آن، امكان فوران آن مى‌رود؛ گو آنكه شعله‌هاى هشداردهنده اين فوران قريب الوقوع را در جنبش‌هاى شيعى كه هر از چند گاهى رخ مى‌نمايد، مى‌توان مشاهده كرد<ref>متن كتاب، ص46</ref> | ||
# | #نویسنده يادآور شده است كه خليج فارس از جنبه‌هاى مختلف سياسى، از مهمترين مناطق جهان به شمار مى‌رود، به‌ويژه آنكه بيش از سه چهارم مخازن نفتى جهان در آن قرار دارد. در واقع وقتى از اهميت استراتژيك خليج فارس سخن به ميان مى‌آيد، چهار ويژگى اين منطقه مورد توجه است: نخست اينكه خليج فارس به عنوان حلقه ارتباطى سه قاره، از گذشته‌هاى دور جايگاه ويژه‌اى را در ارتباطات بين‌قارّه‌اى به خود اختصاص داده و همچنين وجود تنگه هرمز كه يكى از سه تنگه مهم بين‌المللى است، موقعيت خاصّى را براى منطقه فراهم آورده است. دومين ويژگى، وجود ذخاير عظيم نفت و گاز و منابع طبيعى موجود در آن مى‌باشد. سومين ويژگى اين است كه اين منطقه بازار مصرف خوبى براى كالاهاى لوكس خارجى است و چهارمين ويژگى اين است كه به لحاظ ايدئولوژيكى به عنوان مركز جهان اسلام تلقى مى‌گردد<ref>همان، ص123</ref> | ||
# | #نویسنده بر آن است كه به‌طور كلى مى‌توان گفت به لحاظ جغرافيايى مهمترين بخش‌هاى خليج فارس در انحصار شیعیان است. از بعد جمعيتى نيز كشورهاى ايران، عراق و بحرين، اكثريت قابل توجهى از شیعیان را در خود جاى داده‌اند كه از ميان اين سه كشور، ايران و عراق از پرجمعيت‌ترين كشورهاى منطقه هستند. اما از بعد اقتصادى، گرچه شیعیان همواره در تلاش بوده‌اند تا جايگاه ويژه‌اى را در اين حوزه به خود اختصاص دهند و در برخى كشورها تا حدودى نيز موفق عمل كرده‌اند، ولى از آنجا كه به لحاظ سياسى همواره تحت سيطره اقليت سنى مذهب بوده و مى‌باشند، در بيشتر موارد ناكام مانده‌اند؛ اما محروميت اين گروه مذهبى از بعد سياسى اسف‌بارتر است.<ref>همان، ص163</ref> | ||
# | #نویسنده تأكيد كرده است كه مطالعه سير تاريخى زندگى سياسى- اجتماعى شیعیان در خليج فارس، مشخص مى‌سازد آنچه اينك تحت عنوان «رستاخيز شيعه» رخ مى‌نمايد، در واقع يك واكنش و اعتراض به محروميت‌هايى است كه در طول تاريخ همواره بر آنان تحميل شده است. البته نبايد فراموش كرد كه رستاخيز شيعى، نوعى واكنش تدافعى در برابر هجوم و سيطره فرهنگ غرب و فراگستردن آن به ديگر نقاط جهان، به‌ويژه جوامع اسلامى نيز به شمار مى‌آيد. بدون ترديد، اين شیعیان نيز همانند ديگر مسلمانان، پس از يك دوره فترت و سستى، با ظهور انقلاب اسلامى ايران از خواب طولانى غفلت بيدار گشته‌اند؛ گويى پيروزى انقلابى اين چنينى، آنان را با الگوى عينى يك جنبش شيعى آشنا نموده و اميدهاى تازه‌اى به سوى آينده روشن گشوده است.<ref>همان، ص199- 200</ref> | ||
# | #نویسنده سرانجام تأكيد كرده است كه با وقوع انقلاب اسلامى ايران و تحقق عينى حاكميت تشيع در ايران، افق‌هاى تازه‌اى به روى شیعیان منطقه گشوده شد. اين انقلاب با تكيه بر بعد معنوى خود، تأثير به‌سزايى در راستاى گرايش اين نهضت‌ها به سوى تحقق انديشه‌هاى اسلامى داشته است. همچنين نویسنده در تحليل وضعيت موجود شیعیان منطقه خليج فارس نوشته است: در واقع صرف نظر از تعارض آموزه‌هاى مكتب تشيع با مدرنيته غرب، موقعيت جغرافيايى آنان نيز در تضاد با منافع جهان صنعتى بوده و بنابراین، بيش از پيش حساسيت اين كشورها را برانگيخته است. بر اين اساس آنها در طول تاريخ كوشيده‌اند در همراهى با حاكمان داخلى، شیعیان را در انزوا قرار دهند و با اطلاق عناوينى چون تروريسم و بنيادگرايى به نهضتهاى اسلامى، به‌ويژه جنبش‌هاى شيعى منطقه، افكار عمومى را بر ضدّ آنان تحريك كنند. البته به‌رغم تلاش‌هاى به عمل آمده، نهضتهاى شيعى به دليل وجود فرهنگ سياسى و انقلابى كه تقويت كننده روحيه افراد آن است، نه تنها بر اثر فشارهاى وارده تضعيف نمى‌گردد، بلكه حتى بيش از گذشته و با ايمانى راسخ‌تر از قبل، به مبارزه خويش ادامه مى‌دهند<ref>همان، ص202- 204</ref> | ||
#از امتيازهاى اثر حاضر، عبارت از روشمندى و ارجاع و تحليل علمى است؛ به‌طور مثال مى‌توان به اين نكته اشاره كرد كه در پايان هر فصل از كتاب حاضر، خلاصه و استنتاج | #از امتيازهاى اثر حاضر، عبارت از روشمندى و ارجاع و تحليل علمى است؛ به‌طور مثال مى‌توان به اين نكته اشاره كرد كه در پايان هر فصل از كتاب حاضر، خلاصه و استنتاج نویسنده از مطالب گذشته تحت عنوان نتيجه‌گيرى بيان شده و همچنين خلاصه و نتيجه‌گيرى نهايى نویسنده در پايان كتاب نوشته شده است.<ref>همان، ص203- 204</ref> | ||
== وضعيت كتاب== | == وضعيت كتاب== | ||
پاورقى‌هاى | پاورقى‌هاى نویسنده غالباً ً استنادى است و در آن، منابع مورد استفاده را به صورت دقيق و با ذكر نام پديدآور و كتاب و شماره جلد و صفحه ذكر كرده است؛ گاه نيز توضيحاتى تكميلى در پاورقى‌ها آمده است. | ||
نویسنده در پايان كتاب، فهرست منابع و نيز فهرست اعلام را آورده است. وى از منابع قابل توجهى از نظر كميت و کیفیت كتاب و مقاله به زبان فارسى و انگليسى و نيز نرم‌افزار، استفاده كرده و از اين نظر نيز مورد توجه است. | |||
از جمله ويژگى‌هاى اين اثر عبارت از جدول‌هاى متعددى است كه در طىّ مباحث گوناگون در كتاب ذكر شده و كمك مؤثرى براى آموزش بهتر مطالب است. | از جمله ويژگى‌هاى اين اثر عبارت از جدول‌هاى متعددى است كه در طىّ مباحث گوناگون در كتاب ذكر شده و كمك مؤثرى براى آموزش بهتر مطالب است. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله== | == منابع مقاله== | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۹: | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۳۹
| جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | متقی زاده، زینب (نویسنده) مؤسسه شیعه شناسی (نویسنده) |
| ناشر | شيعه شناسی |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1384 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-95558-2-x |
| موضوع | خلیج فارس، منطقه - اوضاع اجتماعی شیعه - خلیج فارس، منطقه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 14/75 /م2ج7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
جغرافياى سياسى شیعیان منطقه خليج فارس، از آثار علمى خانم زينب متقى‌زاده است كه در آن، وضعيت جغرافيايى سياسى شيعه در اين منطقه مهمّ به صورت مستند و روشمند مورد تحليل قرار گرفته است.
ساختار
كتاب پس از مقدمه على اصغر محمدى و مقدمه مؤلف، در چهار فصل با اين عناوين سامان يافته است: 1- تشيع، انديشه‌ها و باورها؛ 2- جغرافياى سياسى منطقه خليج فارس؛ 3- جغرافياى سياسى شیعیان خليج فارس؛ 4- رستاخيز شيعى.
گزارش محتوا
در مورد روش و محتواى كتاب حاضر چند نكته گفتنى است:
- على اصغر محمدى سيجانى در مقدمه‌اى كه بر اين كتاب نوشته، تأكيد كرده است كه پيروزى انقلاب اسلامى ايران در سال 1357، فصل جديدى را در تاريخ ملت‌هاى منطقه گشود كه به «عصر خمينى» معروف گرديد. با طلوع خورشيد عالم‌تاب آن امام بزرگوار، شیعیان عزت خويش را دوباره يافتند و در پرتو نورافشانى آن رادمرد، احساس قدرت كردند و به عنصرى تأثيرگذار در تحولات منطقه‌اى و جهانى مبدل شدند. نهضت حزب‌الله لبنان، تجلى عينى انديشه‌هاى سياسى خمينى بزرگ(ره) بود كه نخستين پيروزى مسلمانان و اعراب را در برابر اسرائيل غاصب محقق ساخت و بدين‌ترتيب، راه پيروزى را به همه مسلمانان نمايانده و نشان داد كه تعاليم روح‌بخش تشيع علوى، مى‌تواند هميشه راهگشا باشد[۱]
- نویسنده تصريح كرده است كه شيعه هم به لحاظ نحوه شكل‌گيرى، هم از بعد اعتقادى و آموزه‌هاى مذهبى و هم از حوزه روند تاريخى، همواره انقلابى، محرك و ناراضى از وضع موجود بوده است. شيعه از بدو تولّد، ماهيتى انقلابى داشته و سير تاريخى حوادثى كه براى آن رخ مى‌دهد همواره اين روحيه را تقويت نموده است. هر چند كه سالهاست كه اين مذهب اقليت، طرد شده و در انزوا نگاه داشته شده، ولى ظرفيت‌هاى موجود آنان را چون آتشفشان خاموشى نگاه داشته كه هر آن، امكان فوران آن مى‌رود؛ گو آنكه شعله‌هاى هشداردهنده اين فوران قريب الوقوع را در جنبش‌هاى شيعى كه هر از چند گاهى رخ مى‌نمايد، مى‌توان مشاهده كرد[۲]
- نویسنده يادآور شده است كه خليج فارس از جنبه‌هاى مختلف سياسى، از مهمترين مناطق جهان به شمار مى‌رود، به‌ويژه آنكه بيش از سه چهارم مخازن نفتى جهان در آن قرار دارد. در واقع وقتى از اهميت استراتژيك خليج فارس سخن به ميان مى‌آيد، چهار ويژگى اين منطقه مورد توجه است: نخست اينكه خليج فارس به عنوان حلقه ارتباطى سه قاره، از گذشته‌هاى دور جايگاه ويژه‌اى را در ارتباطات بين‌قارّه‌اى به خود اختصاص داده و همچنين وجود تنگه هرمز كه يكى از سه تنگه مهم بين‌المللى است، موقعيت خاصّى را براى منطقه فراهم آورده است. دومين ويژگى، وجود ذخاير عظيم نفت و گاز و منابع طبيعى موجود در آن مى‌باشد. سومين ويژگى اين است كه اين منطقه بازار مصرف خوبى براى كالاهاى لوكس خارجى است و چهارمين ويژگى اين است كه به لحاظ ايدئولوژيكى به عنوان مركز جهان اسلام تلقى مى‌گردد[۳]
- نویسنده بر آن است كه به‌طور كلى مى‌توان گفت به لحاظ جغرافيايى مهمترين بخش‌هاى خليج فارس در انحصار شیعیان است. از بعد جمعيتى نيز كشورهاى ايران، عراق و بحرين، اكثريت قابل توجهى از شیعیان را در خود جاى داده‌اند كه از ميان اين سه كشور، ايران و عراق از پرجمعيت‌ترين كشورهاى منطقه هستند. اما از بعد اقتصادى، گرچه شیعیان همواره در تلاش بوده‌اند تا جايگاه ويژه‌اى را در اين حوزه به خود اختصاص دهند و در برخى كشورها تا حدودى نيز موفق عمل كرده‌اند، ولى از آنجا كه به لحاظ سياسى همواره تحت سيطره اقليت سنى مذهب بوده و مى‌باشند، در بيشتر موارد ناكام مانده‌اند؛ اما محروميت اين گروه مذهبى از بعد سياسى اسف‌بارتر است.[۴]
- نویسنده تأكيد كرده است كه مطالعه سير تاريخى زندگى سياسى- اجتماعى شیعیان در خليج فارس، مشخص مى‌سازد آنچه اينك تحت عنوان «رستاخيز شيعه» رخ مى‌نمايد، در واقع يك واكنش و اعتراض به محروميت‌هايى است كه در طول تاريخ همواره بر آنان تحميل شده است. البته نبايد فراموش كرد كه رستاخيز شيعى، نوعى واكنش تدافعى در برابر هجوم و سيطره فرهنگ غرب و فراگستردن آن به ديگر نقاط جهان، به‌ويژه جوامع اسلامى نيز به شمار مى‌آيد. بدون ترديد، اين شیعیان نيز همانند ديگر مسلمانان، پس از يك دوره فترت و سستى، با ظهور انقلاب اسلامى ايران از خواب طولانى غفلت بيدار گشته‌اند؛ گويى پيروزى انقلابى اين چنينى، آنان را با الگوى عينى يك جنبش شيعى آشنا نموده و اميدهاى تازه‌اى به سوى آينده روشن گشوده است.[۵]
- نویسنده سرانجام تأكيد كرده است كه با وقوع انقلاب اسلامى ايران و تحقق عينى حاكميت تشيع در ايران، افق‌هاى تازه‌اى به روى شیعیان منطقه گشوده شد. اين انقلاب با تكيه بر بعد معنوى خود، تأثير به‌سزايى در راستاى گرايش اين نهضت‌ها به سوى تحقق انديشه‌هاى اسلامى داشته است. همچنين نویسنده در تحليل وضعيت موجود شیعیان منطقه خليج فارس نوشته است: در واقع صرف نظر از تعارض آموزه‌هاى مكتب تشيع با مدرنيته غرب، موقعيت جغرافيايى آنان نيز در تضاد با منافع جهان صنعتى بوده و بنابراین، بيش از پيش حساسيت اين كشورها را برانگيخته است. بر اين اساس آنها در طول تاريخ كوشيده‌اند در همراهى با حاكمان داخلى، شیعیان را در انزوا قرار دهند و با اطلاق عناوينى چون تروريسم و بنيادگرايى به نهضتهاى اسلامى، به‌ويژه جنبش‌هاى شيعى منطقه، افكار عمومى را بر ضدّ آنان تحريك كنند. البته به‌رغم تلاش‌هاى به عمل آمده، نهضتهاى شيعى به دليل وجود فرهنگ سياسى و انقلابى كه تقويت كننده روحيه افراد آن است، نه تنها بر اثر فشارهاى وارده تضعيف نمى‌گردد، بلكه حتى بيش از گذشته و با ايمانى راسخ‌تر از قبل، به مبارزه خويش ادامه مى‌دهند[۶]
- از امتيازهاى اثر حاضر، عبارت از روشمندى و ارجاع و تحليل علمى است؛ به‌طور مثال مى‌توان به اين نكته اشاره كرد كه در پايان هر فصل از كتاب حاضر، خلاصه و استنتاج نویسنده از مطالب گذشته تحت عنوان نتيجه‌گيرى بيان شده و همچنين خلاصه و نتيجه‌گيرى نهايى نویسنده در پايان كتاب نوشته شده است.[۷]
وضعيت كتاب
پاورقى‌هاى نویسنده غالباً ً استنادى است و در آن، منابع مورد استفاده را به صورت دقيق و با ذكر نام پديدآور و كتاب و شماره جلد و صفحه ذكر كرده است؛ گاه نيز توضيحاتى تكميلى در پاورقى‌ها آمده است.
نویسنده در پايان كتاب، فهرست منابع و نيز فهرست اعلام را آورده است. وى از منابع قابل توجهى از نظر كميت و کیفیت كتاب و مقاله به زبان فارسى و انگليسى و نيز نرم‌افزار، استفاده كرده و از اين نظر نيز مورد توجه است.
از جمله ويژگى‌هاى اين اثر عبارت از جدول‌هاى متعددى است كه در طىّ مباحث گوناگون در كتاب ذكر شده و كمك مؤثرى براى آموزش بهتر مطالب است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.