مجموعه‌ی خیال؛ برگزیده‌ی غزلیات چهل و شش شاعر از بابا فغانی شیرازی تا صفاءالحق همدانی: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ف های ' به 'ف‌های ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' می گ' به ' می‌گ') |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
در همه‌ی ادوار تاریخی، نوعی هماهنگی و همسازی میان شاخه‌های مختلف فرهنگ و هنر وجود دارد. در فرهنگ و تمدن ایران بعد از اسلام، این همسوئی در رشته‌های گوناگون کاملا محسوس است و بهترین شاهد آن عصر صفوی است. همچنان که بار دیگر در عصر ناصری با ارائه‌ی کارهای ممتاز در رشته‌های گوناگون هنری، به موازات عرضه‌ی مجموعه‌های عظیمی از علوم دیگر روبه رو هستیم. اما اکنون و در این کتاب سخن از سبک هندی است. با یک نظر اجمالی به گویندگان فارسی زبان، از دیرباز، ملاحظه می‌شود که برخی صاف و سرراست سخن گفته اند مانند رودکی، فردوسی، منوچهری، فرخی، ناصر خسرو، فخرالدین گرگانی، سعدی و بسیاری دیگر. و دسته‌ای نیز پیچ و تابی به تعبیر و مضمون انداخته، به هر دلیل به نحوی از ادای مستقیم مقصود خودداری ورزیده اند همچون خاقانی، نظامی، ظهیر فاریابی، انوریف کمال اسماعیل، حافظ و دیگران. تمام شاعران سبک معروف به هندی از زمره‌ی دوم اند. اما هرچه به دوران‌های اخیر نزدیک تر می‌شویم مضامین ترکیبی تر می‌شوند و در ادای این مضامین ترکیبی، تعبیرهای پیچیده تری نیز به کار می‌رود. | در همه‌ی ادوار تاریخی، نوعی هماهنگی و همسازی میان شاخه‌های مختلف فرهنگ و هنر وجود دارد. در فرهنگ و تمدن ایران بعد از اسلام، این همسوئی در رشته‌های گوناگون کاملا محسوس است و بهترین شاهد آن عصر صفوی است. همچنان که بار دیگر در عصر ناصری با ارائه‌ی کارهای ممتاز در رشته‌های گوناگون هنری، به موازات عرضه‌ی مجموعه‌های عظیمی از علوم دیگر روبه رو هستیم. اما اکنون و در این کتاب سخن از سبک هندی است. با یک نظر اجمالی به گویندگان فارسی زبان، از دیرباز، ملاحظه می‌شود که برخی صاف و سرراست سخن گفته اند مانند رودکی، فردوسی، منوچهری، فرخی، ناصر خسرو، فخرالدین گرگانی، سعدی و بسیاری دیگر. و دسته‌ای نیز پیچ و تابی به تعبیر و مضمون انداخته، به هر دلیل به نحوی از ادای مستقیم مقصود خودداری ورزیده اند همچون خاقانی، نظامی، ظهیر فاریابی، انوریف کمال اسماعیل، حافظ و دیگران. تمام شاعران سبک معروف به هندی از زمره‌ی دوم اند. اما هرچه به دوران‌های اخیر نزدیک تر می‌شویم مضامین ترکیبی تر می‌شوند و در ادای این مضامین ترکیبی، تعبیرهای پیچیده تری نیز به کار می‌رود. | ||
به نظر بسیاری از تذکره نویسان قدیم و جدید، و به اعتقاد نویسنده، بنیانگذار و آغازگر تحول در شعر فارسی که منجر به پیدایش و تکامل سبک مشهور به هندی شد، بابافغانی (متوفی 925ه.ق) است. ملاحظه‌ی وضع کلی شعر فارسی به خصوص غزل در فاصله‌ی حافظ تا فغانی، به ویژه جامی تا فغانی، و مقایسه‌ی آن با تحولی که پس فغانی رخ دادف نشان می‌دهد که شعر فارسی به دست فغانی از یک بن بست بیرون آمد و طریقی پیدا شد که شاعر از تکرار و تقلید به فضای آزادتری وارد شود و به بیان مستقل دریافت‌های شخصی بپردازد. و چنان شد که تا مدت ها شاعران کهنه پرست هر نغمه‌ی تازه‌ای را که خارج از ردیف‌های هزاران بار نواخته شده می‌شنیدند، به مسخره، فغانیه | به نظر بسیاری از تذکره نویسان قدیم و جدید، و به اعتقاد نویسنده، بنیانگذار و آغازگر تحول در شعر فارسی که منجر به پیدایش و تکامل سبک مشهور به هندی شد، بابافغانی (متوفی 925ه.ق) است. ملاحظه‌ی وضع کلی شعر فارسی به خصوص غزل در فاصله‌ی حافظ تا فغانی، به ویژه جامی تا فغانی، و مقایسه‌ی آن با تحولی که پس فغانی رخ دادف نشان می‌دهد که شعر فارسی به دست فغانی از یک بن بست بیرون آمد و طریقی پیدا شد که شاعر از تکرار و تقلید به فضای آزادتری وارد شود و به بیان مستقل دریافت‌های شخصی بپردازد. و چنان شد که تا مدت ها شاعران کهنه پرست هر نغمه‌ی تازه‌ای را که خارج از ردیف‌های هزاران بار نواخته شده می‌شنیدند، به مسخره، فغانیه می‌گفتند. تذکره نویسان تصریح کرده اند که فغانی «آدم شعر جدید»، یعنی پدر سبک تازه، است و او را «مجتهد فن تازه» می نامیده‌اند. تا 150 سال از جمله وظایف شاعران استقبال از غزل‌های فغانی بود. یعنی با آموختن ردیف‌های او قادر به نغمه سرایی می‌شدند. و این همزمان است با رنسانس گونه‌ای که در تبریز و هرات و سپس، با روی کار آمدن صفویه، در قزوین و اصفهان پدید آمد و محصول کامل خود را در زمان شاه عباس در ایران و در زمان اکبرشاه بابری در هند عرضه نمود و در ابعاد مختلف اجتماعی و فرهنگی و هنری تأثیر خود را نشان داد. اگر در اشعار غزل سرایان بعد از حافظ تا فغانی دقت کنیم، همگی تقلیدی است. فغانی طراوت و بدعت در لفظ و معنا و احساس و اندیشه‌ی فردی را باب کرد، و پس از آن بود که شور و خروش جنبش فرهنگی نوین، که افراد و قشرهایی از پیشه وران و کسبه و طبقات خرده پای شهری بدان پیوسته بودند، توانست با این زبان و شیوه‌ی جدید بیان گردد. | ||
فغانی در آغاز قرن دهم هجری ایستاده و سرچشمه‌ی سه شیوه‌ی شعری است: یکی وقوع گویی، دیگر سبک مشهور به هندی و سوم جریان بازگشت ادبی. جلب این که جریان بازگشت، با آن که مدعی تقلید از سعدی و حافظ است، در واقع افراط کاری‌های معنوی و فرسودگی‌های لفظی مرحله‌ی انحطاط سبک هندی را در سرچشمه‌ی زلال فغانی و شفائی و نظیری شسته است. و اگر باریک بینی به خرج دهیم، در اشعار خوب مشتاق و آذر و عاشق (اوایل قرن سیزدهم) ته مایه‌هایی از مضمون بندی سبک هندی و نیز اثری از شیوه‌ی وقوع گویی می‌یابیم؛ و این در مجموع یعنی بازگشت به فغانی. | فغانی در آغاز قرن دهم هجری ایستاده و سرچشمه‌ی سه شیوه‌ی شعری است: یکی وقوع گویی، دیگر سبک مشهور به هندی و سوم جریان بازگشت ادبی. جلب این که جریان بازگشت، با آن که مدعی تقلید از سعدی و حافظ است، در واقع افراط کاری‌های معنوی و فرسودگی‌های لفظی مرحله‌ی انحطاط سبک هندی را در سرچشمه‌ی زلال فغانی و شفائی و نظیری شسته است. و اگر باریک بینی به خرج دهیم، در اشعار خوب مشتاق و آذر و عاشق (اوایل قرن سیزدهم) ته مایه‌هایی از مضمون بندی سبک هندی و نیز اثری از شیوه‌ی وقوع گویی می‌یابیم؛ و این در مجموع یعنی بازگشت به فغانی. | ||
شعر معروف به سبک هندی، خصوصا غزل به آن سبک، زبان حال طبقات شهرنشین است و در حد ممکن شعری مردمی است که الهامات و عصیان‌ها و طغیان‌ها و اندیشه‌ها و تأثرات و تصورات و زیر و زبرهای زندگی روزمره در آن منعکس شده است. طبیعی است که نباید انتظار داشت که این انعکاس همواره ساده باشد، گاه کاژو کوژ است، اما برای کسی که با این شعر مأنوس شود کاملا مفهوم است. شاعر گاه شکوه‌ها و درخواست‌های اجتماعی و سیاسی خود را به شکل درددل‌های عاشقانه مطرح می سازد، اما خوانندگان و شنوندگان این شعر در محافل ادبی و قهوه خانه‌ها و انجمن‌ها آن را در معنای درستش می‌فهمیده‌اند. توجه مجدد به شعر سبک هندی، در شصت هفتاد سال اخیر، نیز درست به دلیل محتوای غنی اجتماعی و انتقادی آن بوده است. تحولات سبک مشهور به هندی نیز دقیقا به سبب همین ارتباط تاریخی موازی تغییرات عینی و دگرگونی‌های اندیشگی است که در همان دوران رخ می‌داده است. در ایران همزمان با انحطاط صفویه، گوینده‌ای متوسط به نام میرزا طاهر وحید شهرت بسیار داشت. و طبق آن چه از تذکره‌ی حزین به دست می آید، شعر ایران در اواخر عصر صفوی به بن بست رسیده بود. گویان حزین با دانش ادبی و قوه‌ی نقدی که داشت نکته را دریافت و نخستین علائم «بازگشت» را از خود نشان داد و همین باعث برخورد او با ادبای هندی گردید. اما حزین چون سال‌های میانی و آخر عمر را در هند | شعر معروف به سبک هندی، خصوصا غزل به آن سبک، زبان حال طبقات شهرنشین است و در حد ممکن شعری مردمی است که الهامات و عصیان‌ها و طغیان‌ها و اندیشه‌ها و تأثرات و تصورات و زیر و زبرهای زندگی روزمره در آن منعکس شده است. طبیعی است که نباید انتظار داشت که این انعکاس همواره ساده باشد، گاه کاژو کوژ است، اما برای کسی که با این شعر مأنوس شود کاملا مفهوم است. شاعر گاه شکوه‌ها و درخواست‌های اجتماعی و سیاسی خود را به شکل درددل‌های عاشقانه مطرح می سازد، اما خوانندگان و شنوندگان این شعر در محافل ادبی و قهوه خانه‌ها و انجمن‌ها آن را در معنای درستش می‌فهمیده‌اند. توجه مجدد به شعر سبک هندی، در شصت هفتاد سال اخیر، نیز درست به دلیل محتوای غنی اجتماعی و انتقادی آن بوده است. تحولات سبک مشهور به هندی نیز دقیقا به سبب همین ارتباط تاریخی موازی تغییرات عینی و دگرگونی‌های اندیشگی است که در همان دوران رخ می‌داده است. در ایران همزمان با انحطاط صفویه، گوینده‌ای متوسط به نام میرزا طاهر وحید شهرت بسیار داشت. و طبق آن چه از تذکره‌ی حزین به دست می آید، شعر ایران در اواخر عصر صفوی به بن بست رسیده بود. گویان حزین با دانش ادبی و قوه‌ی نقدی که داشت نکته را دریافت و نخستین علائم «بازگشت» را از خود نشان داد و همین باعث برخورد او با ادبای هندی گردید. اما حزین چون سال‌های میانی و آخر عمر را در هند می‌گذرانید موفق نشد که بانی بازگشت گردد و انجمن مشتاق در اصفهان این کار را کرد. در غزل دوره‌ی بازگشت آنچه مطلوب می نمود اشعار ساده و قابل فهمی بود که بتوان به آواز خواند و با آهنگ چارتار و کمانچه و دف و نی توام کرد و سبک هندی، که عمده‌ی محصولش غزل است در ایران فرو مرد. این بود اجمالی از سیر سیصد ساله‌ی شعر فارسی در ایران و هند. آن خصوصیات که برای سبک مشهور به هندی برشمرده اند همه در شعر فارسی سابقه دارد الا این که جمع این ویژگی‌های استثنایی خود، خصوصیتی است در سبک مشهور به هندی. به گمان نویسنده آن چه در این دوران سیصدساله برای شاعر اهمیت داشت سنت شکنی بود، یعنی با چشم خود نگاه کردن و با زبان خود بیان کردن. اگر اوضاع اجتماعی و مواهب شخصی کمک می‌کرد، شاعر موفق بود و هرگاه زمینه مساعد نبود شاعر در تار و پود سنت جدید گرفتار می‌گشت و گاه خفه می‌شد. آشنایی اقبال لاهوری با فلسفه و ادبیات غرب در هند شعر سبک هندی را از بن بست بیرون برد، حال آن که در ایران سبک بازگشت جانشین نالایق سبک هندی گردید تا این که آشنایی با فلسفه و ادبیات غرب در این جا هم تأثیر خود را گذاشت. | ||
در این مجموعه، هم انتخاب شاعران و هم گزینیش از شعر هر یک بر اساس اهمیت شاعر و شعر او صورت گرفته است. شاعرانی برگزیده شده اند که گرایش مهمی را در غزل نشان می‌دهند یا وزن و ارزش والایی بین شاعران سبک مشهور به هندی دارند. انتخاب اشعار هر شاعر عمدتا از غزلیات و با این معیار و ملاک صورت گرفته که ویژگی‌های فکر و زبان آن شاعر و حسن و عیب کار او را نشان دهد. از شاعرانی که دیوانشان اولین بار به چاپ رسیده و متداول نیست اشعار بیشتری برگزیده شده است. اما اشعار انتخاب شده در یک سطح نیست. چون نظر بر این بوده که خواننده با حال و هوای دیوان هر شاعر و فضایی که او در آن شعر می سروده آشنا شود. و مختصات اندیشه و هنر آن شاعر را دریابد. لذا در شرح حال مجملی که برای هر شاعر نگاشته شده بر مهم‌ترین نکات تاکید شده است. در این مجموعه تکیه و هدف در درجه‌ی اول عرضه‌ی برگزیده‌ی کارآمد و گویایی است از غزلیات مهم‌ترین شاعران سبک مشهور به هندی.<ref> [https://www.historylib.com/books/2289 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref> | در این مجموعه، هم انتخاب شاعران و هم گزینیش از شعر هر یک بر اساس اهمیت شاعر و شعر او صورت گرفته است. شاعرانی برگزیده شده اند که گرایش مهمی را در غزل نشان می‌دهند یا وزن و ارزش والایی بین شاعران سبک مشهور به هندی دارند. انتخاب اشعار هر شاعر عمدتا از غزلیات و با این معیار و ملاک صورت گرفته که ویژگی‌های فکر و زبان آن شاعر و حسن و عیب کار او را نشان دهد. از شاعرانی که دیوانشان اولین بار به چاپ رسیده و متداول نیست اشعار بیشتری برگزیده شده است. اما اشعار انتخاب شده در یک سطح نیست. چون نظر بر این بوده که خواننده با حال و هوای دیوان هر شاعر و فضایی که او در آن شعر می سروده آشنا شود. و مختصات اندیشه و هنر آن شاعر را دریابد. لذا در شرح حال مجملی که برای هر شاعر نگاشته شده بر مهم‌ترین نکات تاکید شده است. در این مجموعه تکیه و هدف در درجه‌ی اول عرضه‌ی برگزیده‌ی کارآمد و گویایی است از غزلیات مهم‌ترین شاعران سبک مشهور به هندی.<ref> [https://www.historylib.com/books/2289 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref> | ||
نسخهٔ ۴ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۷:۲۴
| مجموعه‌ی خیال؛ برگزیده‌ی غزلیات چهل و شش شاعر از بابا فغانی شیرازی تا صفاءالحق همدانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (نویسنده) |
| ناشر | نشر نو |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۳۹۷ش |
| شابک | 978-600-8547-93-8 |
| کد کنگره | PIR۴۰۳۲/ذ۸م۳ ۱۳۹۷ |
مجموعه‌ی خیال؛ برگزیده‌ی غزلیات چهل و شش شاعر از بابا فغانی شیرازی تا صفاءالحق همدانی تألیف علیرضا ذکاوتی قراگزلو؛ هدف این مجموعه عرضه‌ی برگزیده‌ای از غزلیات مهم‌ترین شاعران سبک مشهور به هندی به صورت کارآمد و گویاست که ویژگی‌های فکر و زبان آن شاعر و حسن و عیب کار او را نشان می‌دهد. در این نوشتار چون نظر بر این بوده که خواننده با حال و هوای دیوان هر شاعر و فضایی که او در آن شعر می سروده آشنا شود و مختصات اندیشه و هنر آن شاعر را دریابد لذا در شرح حال مجملی که برای هر شاعر نگاشته شده بر مهم‌ترین نکات تاکید گردیده است.
گزارش کتاب
در همه‌ی ادوار تاریخی، نوعی هماهنگی و همسازی میان شاخه‌های مختلف فرهنگ و هنر وجود دارد. در فرهنگ و تمدن ایران بعد از اسلام، این همسوئی در رشته‌های گوناگون کاملا محسوس است و بهترین شاهد آن عصر صفوی است. همچنان که بار دیگر در عصر ناصری با ارائه‌ی کارهای ممتاز در رشته‌های گوناگون هنری، به موازات عرضه‌ی مجموعه‌های عظیمی از علوم دیگر روبه رو هستیم. اما اکنون و در این کتاب سخن از سبک هندی است. با یک نظر اجمالی به گویندگان فارسی زبان، از دیرباز، ملاحظه می‌شود که برخی صاف و سرراست سخن گفته اند مانند رودکی، فردوسی، منوچهری، فرخی، ناصر خسرو، فخرالدین گرگانی، سعدی و بسیاری دیگر. و دسته‌ای نیز پیچ و تابی به تعبیر و مضمون انداخته، به هر دلیل به نحوی از ادای مستقیم مقصود خودداری ورزیده اند همچون خاقانی، نظامی، ظهیر فاریابی، انوریف کمال اسماعیل، حافظ و دیگران. تمام شاعران سبک معروف به هندی از زمره‌ی دوم اند. اما هرچه به دوران‌های اخیر نزدیک تر می‌شویم مضامین ترکیبی تر می‌شوند و در ادای این مضامین ترکیبی، تعبیرهای پیچیده تری نیز به کار می‌رود.
به نظر بسیاری از تذکره نویسان قدیم و جدید، و به اعتقاد نویسنده، بنیانگذار و آغازگر تحول در شعر فارسی که منجر به پیدایش و تکامل سبک مشهور به هندی شد، بابافغانی (متوفی 925ه.ق) است. ملاحظه‌ی وضع کلی شعر فارسی به خصوص غزل در فاصله‌ی حافظ تا فغانی، به ویژه جامی تا فغانی، و مقایسه‌ی آن با تحولی که پس فغانی رخ دادف نشان می‌دهد که شعر فارسی به دست فغانی از یک بن بست بیرون آمد و طریقی پیدا شد که شاعر از تکرار و تقلید به فضای آزادتری وارد شود و به بیان مستقل دریافت‌های شخصی بپردازد. و چنان شد که تا مدت ها شاعران کهنه پرست هر نغمه‌ی تازه‌ای را که خارج از ردیف‌های هزاران بار نواخته شده می‌شنیدند، به مسخره، فغانیه می‌گفتند. تذکره نویسان تصریح کرده اند که فغانی «آدم شعر جدید»، یعنی پدر سبک تازه، است و او را «مجتهد فن تازه» می نامیده‌اند. تا 150 سال از جمله وظایف شاعران استقبال از غزل‌های فغانی بود. یعنی با آموختن ردیف‌های او قادر به نغمه سرایی می‌شدند. و این همزمان است با رنسانس گونه‌ای که در تبریز و هرات و سپس، با روی کار آمدن صفویه، در قزوین و اصفهان پدید آمد و محصول کامل خود را در زمان شاه عباس در ایران و در زمان اکبرشاه بابری در هند عرضه نمود و در ابعاد مختلف اجتماعی و فرهنگی و هنری تأثیر خود را نشان داد. اگر در اشعار غزل سرایان بعد از حافظ تا فغانی دقت کنیم، همگی تقلیدی است. فغانی طراوت و بدعت در لفظ و معنا و احساس و اندیشه‌ی فردی را باب کرد، و پس از آن بود که شور و خروش جنبش فرهنگی نوین، که افراد و قشرهایی از پیشه وران و کسبه و طبقات خرده پای شهری بدان پیوسته بودند، توانست با این زبان و شیوه‌ی جدید بیان گردد.
فغانی در آغاز قرن دهم هجری ایستاده و سرچشمه‌ی سه شیوه‌ی شعری است: یکی وقوع گویی، دیگر سبک مشهور به هندی و سوم جریان بازگشت ادبی. جلب این که جریان بازگشت، با آن که مدعی تقلید از سعدی و حافظ است، در واقع افراط کاری‌های معنوی و فرسودگی‌های لفظی مرحله‌ی انحطاط سبک هندی را در سرچشمه‌ی زلال فغانی و شفائی و نظیری شسته است. و اگر باریک بینی به خرج دهیم، در اشعار خوب مشتاق و آذر و عاشق (اوایل قرن سیزدهم) ته مایه‌هایی از مضمون بندی سبک هندی و نیز اثری از شیوه‌ی وقوع گویی می‌یابیم؛ و این در مجموع یعنی بازگشت به فغانی.
شعر معروف به سبک هندی، خصوصا غزل به آن سبک، زبان حال طبقات شهرنشین است و در حد ممکن شعری مردمی است که الهامات و عصیان‌ها و طغیان‌ها و اندیشه‌ها و تأثرات و تصورات و زیر و زبرهای زندگی روزمره در آن منعکس شده است. طبیعی است که نباید انتظار داشت که این انعکاس همواره ساده باشد، گاه کاژو کوژ است، اما برای کسی که با این شعر مأنوس شود کاملا مفهوم است. شاعر گاه شکوه‌ها و درخواست‌های اجتماعی و سیاسی خود را به شکل درددل‌های عاشقانه مطرح می سازد، اما خوانندگان و شنوندگان این شعر در محافل ادبی و قهوه خانه‌ها و انجمن‌ها آن را در معنای درستش می‌فهمیده‌اند. توجه مجدد به شعر سبک هندی، در شصت هفتاد سال اخیر، نیز درست به دلیل محتوای غنی اجتماعی و انتقادی آن بوده است. تحولات سبک مشهور به هندی نیز دقیقا به سبب همین ارتباط تاریخی موازی تغییرات عینی و دگرگونی‌های اندیشگی است که در همان دوران رخ می‌داده است. در ایران همزمان با انحطاط صفویه، گوینده‌ای متوسط به نام میرزا طاهر وحید شهرت بسیار داشت. و طبق آن چه از تذکره‌ی حزین به دست می آید، شعر ایران در اواخر عصر صفوی به بن بست رسیده بود. گویان حزین با دانش ادبی و قوه‌ی نقدی که داشت نکته را دریافت و نخستین علائم «بازگشت» را از خود نشان داد و همین باعث برخورد او با ادبای هندی گردید. اما حزین چون سال‌های میانی و آخر عمر را در هند می‌گذرانید موفق نشد که بانی بازگشت گردد و انجمن مشتاق در اصفهان این کار را کرد. در غزل دوره‌ی بازگشت آنچه مطلوب می نمود اشعار ساده و قابل فهمی بود که بتوان به آواز خواند و با آهنگ چارتار و کمانچه و دف و نی توام کرد و سبک هندی، که عمده‌ی محصولش غزل است در ایران فرو مرد. این بود اجمالی از سیر سیصد ساله‌ی شعر فارسی در ایران و هند. آن خصوصیات که برای سبک مشهور به هندی برشمرده اند همه در شعر فارسی سابقه دارد الا این که جمع این ویژگی‌های استثنایی خود، خصوصیتی است در سبک مشهور به هندی. به گمان نویسنده آن چه در این دوران سیصدساله برای شاعر اهمیت داشت سنت شکنی بود، یعنی با چشم خود نگاه کردن و با زبان خود بیان کردن. اگر اوضاع اجتماعی و مواهب شخصی کمک می‌کرد، شاعر موفق بود و هرگاه زمینه مساعد نبود شاعر در تار و پود سنت جدید گرفتار می‌گشت و گاه خفه می‌شد. آشنایی اقبال لاهوری با فلسفه و ادبیات غرب در هند شعر سبک هندی را از بن بست بیرون برد، حال آن که در ایران سبک بازگشت جانشین نالایق سبک هندی گردید تا این که آشنایی با فلسفه و ادبیات غرب در این جا هم تأثیر خود را گذاشت.
در این مجموعه، هم انتخاب شاعران و هم گزینیش از شعر هر یک بر اساس اهمیت شاعر و شعر او صورت گرفته است. شاعرانی برگزیده شده اند که گرایش مهمی را در غزل نشان می‌دهند یا وزن و ارزش والایی بین شاعران سبک مشهور به هندی دارند. انتخاب اشعار هر شاعر عمدتا از غزلیات و با این معیار و ملاک صورت گرفته که ویژگی‌های فکر و زبان آن شاعر و حسن و عیب کار او را نشان دهد. از شاعرانی که دیوانشان اولین بار به چاپ رسیده و متداول نیست اشعار بیشتری برگزیده شده است. اما اشعار انتخاب شده در یک سطح نیست. چون نظر بر این بوده که خواننده با حال و هوای دیوان هر شاعر و فضایی که او در آن شعر می سروده آشنا شود. و مختصات اندیشه و هنر آن شاعر را دریابد. لذا در شرح حال مجملی که برای هر شاعر نگاشته شده بر مهم‌ترین نکات تاکید شده است. در این مجموعه تکیه و هدف در درجه‌ی اول عرضه‌ی برگزیده‌ی کارآمد و گویایی است از غزلیات مهم‌ترین شاعران سبک مشهور به هندی.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران